Άσθμα: Μία χρόνια φλεγμονώδης νόσος - Αιτίες εμφάνισης, διάγνωση και θεραπεία

Στους ασθματικούς ασθενείς οι αεραγωγοί αντιδρούν εντονότερα σε διάφορα ερεθίσματα -από το περιβάλλον ή από τον ίδιο τον οργανισμό- σε σχέση με τα άτομα που δεν πάσχουν από άσθμα, με αποτέλεσμα την σύσπαση των βρόγχων (βρογχόσπασμος).

Αυτό προκαλεί τη στένωση των αεραγωγών, η οποία σε συνδυασμό με την ήδη υπάρχουσα φλεγμονή, που συνεπάγεται με το πρήξιμο των βρόγχων και την παραγωγή παχύρευστων εκκρίσεων, οδηγεί σε μείωση της ροής του αέρα μέσα στους βρόγχους.

Το άσθμα μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες και χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις, όπως θα μας εξηγήσει μεταξύ άλλων, η Ελένη Αδάμου, Πνευμονολόγος -Φυματιολόγος και Υπεύθυνη Εργαστηρίου της Αναπνευστικής Λειτουργίας του ΥΓΕΙΑ.

Μάλιστα, όταν η νόσος είναι σε ύφεση, ο ασθενής μπορεί να μην έχει καθόλου συμπτώματα, γεγονός που δεν σημαίνει ότι το άσθμα εξαφανίστηκε.

Οι αιτίες εμφάνισης του άσθματος

Τα σημαντικότερα αίτια εμφάνισης του άσθματος είναι η έκθεση σε αλλεργιογόνα ή ερεθιστικούς παράγοντες (όπως είναι η σκόνη, τα ακάρεα του σπιτιού, οι γύρεις φυτών και δέντρων, όπως το περδικάκι, οι ελιές και οι λεύκες), οι μύκητες, οι τρίχες των ζώων, οι έντονες μυρωδιές (χλωρίνη), η ατμοσφαιρική ρύπανση, το κάπνισμα, το παθητικό κάπνισμα, τα επαγγελματικά αλλεργιογόνα (όπως οι βαφές, τα βερνίκια και οι κόλλες, η υγρασία, η εναλλαγή της θερμοκρασίας, κάποια φάρμακα και πολλά ακόμη), συγκεκριμένες εποχές του χρόνου (άνοιξη ή φθινόπωρο), η άσκηση, οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, συναισθηματικοί παράγοντες (χαρά, έντονο γέλιο ή κλάμα, λύπη, άγχος) και τέλος η κληρονομική προδιάθεση.

Πώς γίνεται η διάγνωση του άσθματος;

Η διάγνωση του άσθματος γίνεται με βάση το ατομικό ιστορικό του ασθενούς, δηλαδή τα συμπτώματα του ασθενούς, το επάγγελμα, τα ζώα στο σπίτι, τη λήψη φαρμάκων, τα συνοδά νοσήματα όπως είναι η αλλεργική ρινίτιδα, το οικογενειακό ιστορικό του (αν υπάρχει άσθμα ή αλλεργίες στην οικογένεια του), τη φυσική εξέταση και τον εργαστηριακό έλεγχο.

Η εμφάνιση και η βαρύτητα των συμπτωμάτων ενός ασθενούς με άσθμα ποικίλλουν. Τα συνήθη συμπτώματα είναι:

• Βήχας ξηρός (χωρίς πτύελα) ή παραγωγικός (με λευκά κολλώδη πτύελα)
• Συριγμός-Σφύριγμα κυρίως στην εκπνοή (τα λεγόμενα «γατάκια»)
• Βάρος ή σφίξιμο στον θώρακα
• Δύσπνοια (Δυσκολία στην αναπνοή)

Το άσθμα μερικές φορές μπορεί να εκδηλώνεται μόνο με έναν ήπιο βήχα. Καθώς αυτό έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας τους, οι ασθενείς το θεωρούν φυσιολογικό και δεν πηγαίνουν σε ιατρό, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση της διάγνωσης.

Οι εξετάσεις που θα μας βοηθήσουν στη διάγνωση του άσθματος είναι:

• Η σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολής. Η εξέταση γίνεται με ένα ειδικό μηχάνημα που λέγεται σπιρόμετρο, το οποίο μετράει τη λειτουργία των πνευμόνων
• H μέτρηση της ροής του αέρα κατά τη διάρκεια της ημέρας από τον ίδιο τον ασθενή, στο σπίτι ή στον επαγγελματικό χώρο, με ένα ροόμετρο
• Δοκιμασία πρόκλησης με μεταχολίνη (σε ασθενείς με τυπική συμπτωματολογία, αλλά μη διαγνωστική σπιρομέτρηση)
• Εργοσπιρομετρία (για την περίπτωση άσθματος στην άσκηση)
• Η ακτινογραφία θώρακος σε έναν ασθενή με χρόνιο βήχα είναι απαραίτητη, για τον αποκλεισμό άλλων παθήσεων
• Αιματολογικές εξετάσεις (ανοσοσφαιρίνη Ε, γενική αίματος για τυχόν αύξηση των ηωσινόφιλων)
• Ο αλλεργιολογικός έλεγχος (δερματικές δοκιμασίες ή ειδικές εξετάσεις αίματος (RAST) μπορεί να χρησιμεύσει στον εντοπισμό εκλυτικών παραγόντων παρόξυνσης του άσθματος (π.χ. γύρεις, τρίχωμα ζώων κ.ά.)
Η θεραπεία του άσθματος περιλαμβάνει:
• Εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά ταχείας δράσης, κυρίως για την άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς
• Ρυθμιστικά φάρμακα με σκοπό τον έλεγχο της φλεγμονής (Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης, ανταγωνιστές έναντι των λευκοτριενίων, μονοκλωνικά αντισώματα, θεοφυλλίνη κ.ά.)
• Κορτιζόνη από το στόμα ή ενέσιμη για τις σοβαρές παροξύνσεις

Οι περισσότεροι ασθενείς με άσθμα έχουν αλλεργική ρινίτιδα, με συνέπεια παροξύνσεις της ρινίτιδας να οδηγούν σε παροξύνσεις του άσθματος. Επομένως είναι εξίσου σημαντική και η θεραπεία για τη ρινίτιδα (αντιισταμινικά, ρινικά σπρέι, κ.ά.).

Η διακοπή του καπνίσματος είναι επιβεβλημένη, καθώς τα φάρμακα είναι λιγότερο αποτελεσματικά στους καπνιστές, αλλά και γενικότερα για τον έλεγχο του άσθματος.

Επίσης, είναι πολύ σημαντικός ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου, καθώς και η τακτική ιατρική παρακολούθηση του ασθενούς, καθώς πολλοί ασθενείς συνηθίζουν να υποεκτιμούν τα συμπτώματα τους.

Ελένη Αδάμου, Πνευμονολόγος -Φυματιολόγος και Υπεύθυνη Εργαστηρίου της Αναπνευστικής Λειτουργίας του ΥΓΕΙΑ