Γιατί παθαίνουμε κρίσεις πανικού;

Τρίτη, 18 Μαρτίου 2025 12:00

Η κρίση πανικού προκαλεί ξαφνικά, προσωρινά συναισθήματα φόβου και έντονες σωματικές αντιδράσεις ως απάντηση σε κοινές, μη απειλητικές καταστάσεις.

Όταν κάποιος παθαίνει κρίση πανικού, μπορεί να ιδρώνει πολύ, να δυσκολεύεται να αναπνεύσει και η καρδιά του να χτυπάει γρήγορα.

Μπορεί να αισθάνεται ότι παθαίνει καρδιακή προσβολή.

Οι κρίσεις πανικού είναι το κύριο χαρακτηριστικό της διαταραχής πανικού. Μπορεί όμως να συμβαίνουν παράλληλα με άλλες καταστάσεις, όπως:

Διαταραχές άγχους
Διαταραχές της διάθεσης
Φοβίες
Ψυχωτικές διαταραχές
Διαταραχές χρήσης ουσιών
Διαταραχές που σχετίζονται με το τραύμα και το στρες
Προβλήματα υγείας

Ενώ οι κρίσεις πανικού από μόνες τους δεν είναι επικίνδυνες ή επιβλαβείς για την υγεία, οι συχνές κρίσεις μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της ποιότητας ζωής και σε άλλα ζητήματα.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ μιας κρίσης πανικού και μιας κρίσης άγχους;

Η κύρια διαφορά είναι ότι ορισμένοι στρεσογόνοι παράγοντες συχνά πυροδοτούν κρίσεις άγχους και μπορεί να συσσωρεύονται σταδιακά. Αντίθετα, οι κρίσεις πανικού συνήθως συμβαίνουν ξαφνικά.

Το άγχος συχνά προκαλεί σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυκαρδία ή κόμπους στο στομάχι. Αλλά αυτά τα συμπτώματα είναι γενικά λιγότερο έντονα και διαρκούν περισσότερο από μια κρίση πανικού, η οποία έχει πολύ έντονα αλλά μικρής διάρκειας συμπτώματα.

Τι είναι η διαταραχή πανικού;

Η διαταραχή πανικού είναι μια αγχώδης διαταραχή που περιλαμβάνει πολλές απροσδόκητες κρίσεις πανικού. Ένα κύριο χαρακτηριστικό της διαταραχής πανικού είναι ότι οι κρίσεις συνήθως συμβαίνουν χωρίς προειδοποίηση και δεν οφείλονται σε άλλα θέματα ψυχικής ή σωματικής υγείας. Συχνά δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο έναυσμα γι' αυτές.

Δεν αναπτύσσουν διαταραχή πανικού όλοι όσοι βιώνουν κρίσεις πανικού.

Πόσο συχνές είναι οι κρίσεις πανικού;

Οι κρίσεις πανικού είναι συχνές. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο, έως και το 11% των ανθρώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες βιώνουν μια κρίση πανικού.

Περίπου 2% έως 3% των ανθρώπων στις ΗΠΑ έχουν διαταραχή πανικού. Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν διαταραχή πανικού από ό,τι οι άνδρες.

Συμπτώματα και αιτίες

Ποια είναι τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού;

Μια κρίση πανικού συμβαίνει ξαφνικά. Τα συμπτώματα συνήθως κορυφώνονται εντός 10 λεπτών από την έναρξή της και αμέσως μετά υποχωρούν.

Τα σωματικά συμπτώματα μιας κρίσης πανικού περιλαμβάνουν:

Πόνο στο στήθος
Ταχυκαρδία
Δυσκολία στην αναπνοή
Τρέμουλο
Ανατριχίλα
Ναυτία
Ιδρώτα
Μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα στα δάχτυλα των χεριών ή των ποδιών

Μπορεί επίσης να αισθανθείτε:

Έντονο τρόμο
Αίσθηση πνιγμού ή ασφυξίας
Φόβο ότι θα χάσετε τον έλεγχο
Αίσθημα ότι πρόκειται να πεθάνετε
Απώλεια της αίσθησης της πραγματικότητας ή αποπροσωποποίηση, ότι δηλαδή έχετε αποκοπεί από τον εαυτό σας

Οι κρίσεις πανικού είναι πολύ δυσάρεστες και μπορούν να γίνουν πολύ τρομακτικές. Είναι απαραίτητο να απευθυνθείτε σε ειδικό προκειμένου να γίνει επίσημη διάγνωση και να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχει υποκείμενη σωματική αιτία.

Πόσο μπορεί να διαρκέσει μια κρίση πανικού;

Οι κρίσεις πανικού διαρκούν συνήθως 5 έως 20 λεπτά. Σε κάποιους οι κρίσεις μπορεί να διαρκέσουν έως και μία ώρα.

Τι προκαλεί τις κρίσεις πανικού;

Οι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακριβώς γιατί κάποιοι άνθρωποι βιώνουν κρίσεις πανικού ή αναπτύσσουν διαταραχή πανικού. Ο εγκέφαλος και το νευρικό μας σύστημα παίζουν καθοριστικό ρόλο στο πώς αντιλαμβανόμαστε και διαχειριζόμαστε τον φόβο και το άγχος. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η δυσλειτουργία της αμυγδαλής -του τμήματος του εγκεφάλου που επεξεργάζεται το φόβο και άλλα συναισθήματα- μπορεί να είναι η αιτία αυτών των καταστάσεων. Πιστεύουν επίσης ότι παίζουν ρόλο οι χημικές ανισορροπίες στο γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ (GABA), την κορτιζόλη και τη σεροτονίνη.

Ο κίνδυνος εμφάνισης διαταραχής πανικού αυξάνεται εάν έχετε:

Οικογενειακό ιστορικό: Διαταραχές άγχους, συμπεριλαμβανομένης της διαταραχής πανικού, συχνά εμφανίζονται σε οικογένειες. Έχετε 40% αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξετε διαταραχή πανικού εάν ένας από τους συγγενείς πρώτου βαθμού (βιολογικά αδέλφια, παιδιά ή γονείς) έχει την πάθηση.
Προβλήματα ψυχικής υγείας: Τα άτομα που πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη ή άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι πιο επιρρεπή σε κρίσεις πανικού.
Τραυματικές παιδικές εμπειρίες: Οι δυσμενείς εμπειρίες στην παιδική ηλικία (Adverse Childhood Experiences - ACEs) είναι αρνητικές εμπειρίες που συμβαίνουν μεταξύ 1 και 17 ετών. Οι εμπειρίες αυτές είναι συνήθως τραυματικά γεγονότα και μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη κρίσεων πανικού και διαταραχής πανικού.

Τι πυροδοτεί τις κρίσεις πανικού;

Συχνά δεν υπάρχει συγκεκριμένο έναυσμα για τις κρίσεις πανικού. Όμως οι άνθρωποι που έχουν μια φοβία μπορεί να βιώσουν εναύσματα που σχετίζονται με τη φοβία και οδηγούν σε κρίση πανικού. Για παράδειγμα, κάποιος που πάσχει από φοβία για τις βελόνες, μπορεί να εκδηλώσει κρίση πανικού αν χρειαστεί να του πάρουν αίμα για μια ιατρική εξέταση. Για ορισμένους ανθρώπους, ο φόβος ότι θα πάθουν κρίση πανικού είναι συχνά αρκετός για να πυροδοτήσει μια κρίση πανικού.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ένα από τα κριτήρια για τη διαταραχή πανικού είναι ότι οι κρίσεις πανικού δεν έχουν γνωστό έναυσμα.

Διάγνωση και εξετάσεις

Πώς διαγιγνώσκονται οι κρίσεις πανικού;

Ο γιατρός ρωτά τον ασθενή για τα συμπτώματα και παίρνει το ιστορικό του. Μπορεί να ζητήσει εξετάσεις για να αποκλείσει προβλήματα υγείας που προκαλούν συμπτώματα παρόμοια με τις κρίσεις πανικού, όπως καρδιοπάθειες, θυρεοειδοπάθειες και προβλήματα του αναπνευστικού.

Πώς διαγιγνώσκεται η διαταραχή πανικού;

Οι ειδικοί ψυχικής υγείας μπορούν να διαγνώσουν τη διαταραχή πανικού με βάση τα κριτήρια του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών. Η διαταραχή πανικού διαγιγνώσκεται όταν έχετε επαναλαμβανόμενες, απροσδόκητες κρίσεις πανικού, καθώς και ένα μήνα ή περισσότερο με:

Επίμονη ανησυχία ότι θα έχετε περισσότερες κρίσεις πανικού ή τις συνέπειές τους.
Αλλαγή της συμπεριφοράς σας για να αποφεύγετε καταστάσεις που πιστεύετε ότι μπορεί να προκαλέσουν κρίση.

Επιπλέον, οι κρίσεις δεν μπορεί να οφείλονται στις άμεσες επιδράσεις μιας ουσίας ή ενός γενικού προβλήματος υγείας. Δεν μπορούν επίσης να οφείλονται σε άλλο πρόβλημα ψυχικής υγείας, όπως μια φοβία ή μια μετατραυματική διαταραχή.

Διαχείριση και θεραπεία

Πώς αντιμετωπίζονται οι κρίσεις και η διαταραχή πανικού;

Η ψυχοθεραπεία, τα φάρμακα ή ο συνδυασμός και των δύο είναι πολύ αποτελεσματικά στη θεραπεία των κρίσεων πανικού και της διαταραχής πανικού. Το πόσο καιρό θα χρειαστείτε θεραπεία, εξαρτάται από τη σοβαρότητα της κατάστασης και το πόσο καλά ανταποκρίνεστε στη θεραπεία.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία (θεραπεία συζήτησης) είναι ένας όρος για μια ποικιλία θεραπευτικών τεχνικών που έχουν ως στόχο να βοηθήσουν ένα άτομο να εντοπίσει και να αλλάξει τα αρνητικά συναισθήματα, τις σκέψεις και τις συμπεριφορές.

Τα είδη ψυχοθεραπείας που μπορούν να βοηθήσουν στις κρίσεις πανικού και στη διαταραχή πανικού περιλαμβάνουν:

Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία: Σε αυτόν τον τύπο θεραπείας, συζητάτε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας με έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας ή έναν ψυχολόγο. Αυτός ο ειδικός σας βοηθά να εντοπίσετε τα εναύσματα των κρίσεων πανικού, ώστε να μπορέσετε να αλλάξετε τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις σας. Καθώς αρχίζετε να αντιδράτε διαφορετικά στα εναύσματα, οι κρίσεις μπορεί να μειωθούν και τελικά να σταματήσουν.
Θεραπεία έκθεσης: Περιλαμβάνει την έκθεση σταδιακά και επανειλημμένα -στη φαντασία σας ή/και στην πραγματικότητα- σε οτιδήποτε σας προκαλεί κρίση πανικού. Με την πάροδο του χρόνου, μαθαίνετε να νιώθετε άνετα με την κατάσταση αντί να σας προκαλεί άγχος και πανικό. Μαθαίνετε τεχνικές χαλάρωσης, όπως ασκήσεις αναπνοής, για να διαχειρίζεστε το άγχος σας καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Φάρμακα

Τα φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού και της διαταραχής πανικού περιλαμβάνουν:

Αντικαταθλιπτικά: Ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορούν να κάνουν τις κρίσεις πανικού λιγότερο συχνές ή λιγότερο σοβαρές. Οι γιατροί συνταγογραφoύν εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) ή αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRI).
Αγχολυτικά: Οι γιατροί συνταγογραφούν συνήθως βενζοδιαζεπίνες για τη θεραπεία και την πρόληψη των κρίσεων πανικού. Βοηθούν στο άγχος, αλλά μπορούν να προκαλέσουν εθισμό, γι' αυτό είναι σημαντικό να λαμβάνονται με μέτρο.

Πρόληψη

Πώς μπορώ να προλάβω τις κρίσεις πανικού;

Ο γιατρός σας μπορεί να σάς βοηθήσει να εντοπίσετε τους παράγοντες που προκαλούν κρίσεις πανικού. Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, μαθαίνετε στρατηγικές για να διαχειρίζεστε τα γεγονότα που σας προκαλούν και να προλαμβάνετε μια κρίση.

Μπορείτε επίσης να ακολουθήσετε τα παρακάτω για να μειώσετε τον κίνδυνο να πάθετε κρίση πανικού:

Αποφύγετε την καφεΐνη, το αλκοόλ και το κάπνισμα, καθώς μπορούν να επιδεινώσουν τις κρίσεις πανικού.
Κάντε άσκηση, καθώς σάς βοηθά να διαχειριστείτε το άγχος, να ανακουφιστείτε από την ένταση και να βελτιώσετε τη διάθεσή σας.
Να ακολουθείτε μια υγιεινή διατροφή.
Διαχειριστείτε το άγχος.
Μιλήστε με τον γιατρό σας πριν πάρετε φυτικά συμπληρώματα ή φάρμακα. Ορισμένες ουσίες μπορεί να αυξήσουν το άγχος.

Πρόγνωση

Ποια είναι η πρόγνωση για τις κρίσεις πανικού και τη διαταραχή πανικού;

Οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν κρίσεις ή διαταραχή πανικού βελτιώνονται με τη θεραπεία.

Χωρίς θεραπεία, τα άτομα με διαταραχή πανικού έχουν υψηλότερο κίνδυνο αυτοκτονικού ιδεασμού. Μπορεί επίσης να μειωθεί η ποιότητα ζωής τους λόγω της μειωμένης κοινωνικής λειτουργικότητας.

Πώς μπορώ να σταματήσω μια κρίση πανικού;

Αν και δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσετε αμέσως μια κρίση πανικού, μπορείτε να διαχειριστείτε τα συμπτώματα μέχρι να υποχωρήσει η κρίση:

Εξάσκηση στη βαθιά αναπνοή: Οι βαθιές αναπνοές μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα πανικού κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Εισπνεύστε όσο πιο αργά, βαθιά και απαλά μπορείτε από τη μύτη και εκπνεύστε αργά από το στόμα. Κλείστε τα μάτια και επικεντρωθείτε στην αναπνοή.
Αναγνωρίστε ότι έχετε μια κρίση πανικού: Το να γνωρίζετε ότι βιώνετε μια κρίση πανικού και όχι ένα επικίνδυνο πρόβλημα υγείας, μπορεί να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τον φόβο. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι η κρίση είναι προσωρινή και θα περάσει.
Μυϊκή χαλάρωση: Οι κρίσεις άγχους μπορεί να προκαλέσουν ένταση των μυών. Επικεντρωθείτε στη χαλάρωση μιας μυϊκής ομάδας κάθε φορά για να μειώσετε την ένταση και να εστιάσετε στο παρόν.
Εξάσκηση της ενσυνειδητότητας: Μια κρίση πανικού μπορεί να σας κάνει να νιώθετε αποκομμένοι από την πραγματικότητα ή το σώμα σας. Εξασκηθείτε στην ενσυνειδητότητα και επικεντρωθείτε στο «εδώ και τώρα».

Είναι σημαντικό να αναζητήσετε ιατρική θεραπεία, όπως φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία, αν έχετε συχνές κρίσεις πανικού.

Πότε πρέπει να συμβουλευτώ γιατρό;

Κάποιες κρίσεις πανικού εκδηλώνονται με συμπτώματα που μπορεί να μοιάζουν με ένα σωματικό πρόβλημα, όπως ένα έμφραγμα. Εάν έχετε πόνο στο στήθος, δυσκολία στην αναπνοή ή χάσετε τις αισθήσεις σας, αναζητήστε επείγουσα ιατρική φροντίδα.

Θα πρέπει να συμβουλευτείτε ειδικό εάν έχετε κρίσεις πανικού και εμφανίσετε: