Κατάγματα ισχίου: Σύγχρονη χειρουργική αντιμετώπιση με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους

Δευτέρα, 22 Ιουλίου 2024 10:30

Τα κατάγματα ισχίου είναι μία πολύ συχνή ορθοπαιδική πάθηση και αποτελούν ένα μεγάλο κοινωνικό ζήτημα στη χώρα μας.

Κατάγματα ισχίου: Σύγχρονη χειρουργική αντιμετώπιση με ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους

Συνήθως εμφανίζονται σε μεγαλύτερες ηλικίες είτε λόγω οστεοπόρωσης είτε ως αποτέλεσμα μίας πτώσης. Μπορούν, παρ΄όλα αυτά, να συμβούν και σε νεαρότερες ηλικίες ύστερα από έναν τραυματισμό υψηλής ενέργειας, όπως ένα τροχαίο ατύχημα.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τα κατάγματα ισχίου; Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση και ποια είναι τα νεότερα δεδομένα όσον αφορά στην αντιμετώπισή τους; Ο Ορθοπαιδικός Χειρουργός Δρ. Δημήτριος Λύρας, συνιδρυτής της NSO Clinic και Διευθυντής του Ορθοπαιδικού Τμήματος της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης και Μεγάλων Αρθρώσεων στο Metropolitan General απαντά στις ερωτήσεις μας και μας ενημερώνει για τις σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές ελάχιστης επεμβατικότητας που χρησιμοποιούν εξελιγμένα εμφυτεύματα και προσφέρουν βέλτιστη και ταχύτερη δυνατή αποκατάσταση του τραύματος, ταχεία έγερση και βάδιση του ασθενούς.

Κύριε Λύρα, τα κατάγματα του ισχίου θεωρούνται σοβαροί τραυματισμοί, που μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την κινητικότητα και την ποιότητα ζωής ενός ατόμου. Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα αυτών των καταγμάτων, ιδιαίτερα στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας;

Παράγοντας κινδύνου είναι οτιδήποτε μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει μια ασθένεια. Μπορεί να είναι μια δραστηριότητα, δίαιτα, το οικογενειακό ιστορικό ή πολλά άλλα πράγματα.

Διαφορετικές ασθένειες έχουν διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου. Αν και αυτοί οι παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου, δεν προκαλούν απαραίτητα τη νόσο. Για παράδειγμα, ορισμένα άτομα με έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για μια συγκεκριμένη ασθένεια ή πάθηση δεν την αναπτύσσουν ποτέ, ενώ άλλα άτομα αναπτύσσουν την ασθένεια ή την πάθηση χωρίς να έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου.

Η γνώση των παραγόντων κινδύνου για οποιαδήποτε ασθένεια μπορεί να μας βοηθήσει σημαντικά τόσο στην πρόληψη, όσο και στη θεραπεία της νόσου.

Η οστεοπόρωση είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για κάταγμα ισχίου. Άλλοι πιθανοί παράγοντες κινδύνου για κάταγμα ισχίου είναι:

Η ηλικία
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης
Η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας
Το χαμηλό σωματικό βάρος
Το ψηλό ανάστημα
Τα προβλήματα όρασης
Η άνοια
Τα φάρμακα που προκαλούν απώλεια οστικής μάζας
Το κάπνισμα
Η ιδρυματική διαβίωση, όπως η διαβίωση σε δομές φροντίδας ηλικιωμένων
Ο αυξημένος κίνδυνος πτώσεων που σχετίζεται με καταστάσεις όπως αδυναμία, αναπηρία ή ασταθές βάδισμα

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι καταγμάτων που ενδέχεται να επηρεάσουν αντίστοιχα και τις επιλογές θεραπείας; Πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη παρέμβαση;

Ως κάταγμα ορίζεται το μερικό ή πλήρες σπάσιμο ενός οστού. Μπορεί να υπάρξει σπάσιμο/κάταγμα είτε σε ένα μόνο σημείο του οστού (απλό κάταγμα), είτε σε πολλαπλά σημεία (συντριπτικό κάταγμα). Το κάταγμα του ισχίου ταξινομείται με βάση τη συγκεκριμένη περιοχή του σπασίματος στο οστό.

Οι πιο συνηθισμένοι τύποι καταγμάτων ισχίου είναι:

Κάταγμα αυχένα του μηριαίου ή υποκεφαλικό κάταγμα ισχίου: Το κάταγμα του αυχένα του μηριαίου οστού συμβαίνει ακριβώς κάτω από την κεφαλή του μηριαίου οστού, σε μία περιοχή που λέγεται αυχένας. Αυτά τα κατάγματα είναι κοινά μεταξύ των ηλικιωμένων και μπορεί να σχετίζονται με την οστεοπόρωση. Αυτός ο τύπος κατάγματος συνήθως διακόπτει την παροχή αίματος στην κεφαλή του μηριαίου οστού που σχηματίζει την άρθρωση του ισχίου.
Διατροχαντήριο κάταγμα ισχίου: Αυτός ο τύπος κατάγματος συμβαίνει πιο χαμηλά από το υποκεφαλικό κάταγμα και δε διαταράσσει την παροχή αίματος στο οστό.

Η καθυστέρηση της θεραπείας μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές, ακόμη και θανατηφόρες επιπλοκές. Κάθε ασθενής με κάταγμα ισχίου που σχετίζεται με πτώση θα πρέπει αντιμετωπίζεται εντός 24-48 ωρών.

Ακολουθούν πέντε ακόμη λόγοι για να αναζητήσετε αμέσως θεραπεία εάν εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο υποψιάζεστε ότι έχει υποστεί κάταγμα ισχίου.

Ανακούφιση από τον πόνο

Με οποιοδήποτε σπασμένο οστό, οι ευαίσθητες νευρικές απολήξεις στα οστά τρίβονται συνεχώς μεταξύ τους. Ο έντονος πόνος μπορεί να προκαλέσει ναυτία στους ασθενείς και να μην μπορούν να φάνε. Πρώιμη χειρουργική επέμβαση σημαίνει ταχύτερη ανακούφιση από τον πόνο. Η καθυστερημένη χειρουργική επέμβαση αυξάνει τον κίνδυνο μετεγχειρητικού παραληρήματος – μια κατάσταση σύγχυσης που εμφανίζεται συνήθως σε ηλικιωμένους ασθενείς μετά την επέμβαση, εάν ο πόνος και η υποξαιμία του εγκεφάλου λόγω της αιμορραγίας δεν αντιμετωπιστεί άμεσα.

Κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, η αναισθησιολογική ομάδα μας χρησιμοποιεί νευρικούς αποκλεισμούς για να μουδιάσει την περιοχή του ισχίου για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την επέμβαση, μειώνοντας την ποσότητα των ναρκωτικών που απαιτείται. Τα περισσότερα ναρκωτικά αυξάνουν τον κίνδυνο παραληρήματος.

Διατήρηση μυϊκής μάζας

Εάν είστε άνω των 65 ετών, χάνετε έως και 8% της μυϊκής σας μάζας κάθε μέρα που ξαπλώνετε στο κρεβάτι και δεν μπορείτε να κινηθείτε. Όσο περισσότερο περιμένετε για να λάβετε θεραπεία μετά από κάταγμα ισχίου, τόσο πιο αδύναμο και εύθραυστο γίνεται το σώμα σας. Αυτό μειώνει περαιτέρω την ποιότητα ζωής και αυξάνει τον κίνδυνο μελλοντικού κατάγματος.

Μετά την επέμβαση αποκατάστασης του κατάγματος του ισχίου, η κινητοποίηση του ασθενή είναι άμεση (την ίδια ή την επόμενη ημέρα του χειρουργείου).

Επίσης, η ανάκτηση και η διατήρηση της μυϊκής μάζας αυξάνει τη δύναμη και την ισορροπία, γεγονός που μειώνει τον κίνδυνο μίας μελλοντικής πτώσης.

Η άσκηση, όπως το περπάτημα, είναι ο καλύτερος τρόπος για να χτίσετε μυϊκή και οστική δύναμη.

Πιο αποτελεσματική αποκατάσταση

Ειδικά στην περίπτωση των υποκεφαλικών καταγμάτων, η αποκατάσταση είναι πολύ γρήγορη.

Λιγότερες επιπλοκές λόγω ακινησίας

Όσο περισσότερο χρόνο περνάτε ακίνητοι, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχετε να αναπτύξετε επιπλοκές όπως πνευμονία, κατακλίσεις και θρόμβους αίματος. Οι ασθένειες που προκαλούνται από την ακινησία μπορούν να μειώσουν περαιτέρω την ικανότητά σας να κινηθείτε, γεγονός που καθυστερεί ακόμη περισσότερο την ανάρρωση.

Χαμηλότερος κίνδυνος θανάτου που σχετίζεται με κατάγματα

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η καθυστερημένη θεραπεία κατάγματος ισχίου αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου. Σε όλο τον κόσμο, περίπου το 30% των ηλικιωμένων ασθενών που παθαίνουν κάταγμα ισχίου πεθαίνουν μέσα σε ένα χρόνο από το κάταγμά τους. Αυτό συνήθως οφείλεται στο ότι το κάταγμα δεν αντιμετωπίζεται αρκετά σύντομα και οι ασθενείς μένουν για κάποιο διάστημα ακινητοποιημένοι, προκαλώντας ή επιδεινώνοντας άλλες ιατρικές καταστάσεις.

Με ποια μέσα διαγιγνώσκεται ένα κάταγμα στο ισχίο και πώς αντιμετωπίζεται; Υπάρχουν τόσο χειρουργικές, όσο και μη χειρουργικές επιλογές θεραπείας;

Η διάγνωση του κατάγματος ισχίου γίνεται από το ιστορικό (πτώση), την κλινική εξέταση (άλγος κατά τις κινήσεις του ισχίου, βράχυνση και στροφή του τραυματισμένου σκέλους) και με τη διενέργεια μιας απλής ακτινογραφίας.

Λόγω της σπουδαιότητας της έγκαιρης αντιμετώπισης και κινητοποίησης του ασθενή, η αντιμετώπιση των καταγμάτων του ισχίου είναι κατά κανόνα χειρουργική. Μόνο σε περιπτώσεις που η γενική κατάσταση του ασθενή είναι εξαιρετικά επιβαρυμένη σκεφτόμαστε τη συντηρητική θεραπεία.

Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται συνήθως για τη θεραπεία των καταγμάτων του ισχίου;

Το είδος της χειρουργικής επέμβασης που θα επιλεγεί για την αντιμετώπιση ενός κατάγματος ισχίου, εξαρτάται από τον τύπο του κατάγματος.

Στα διατροχαντήρια κατάγματα, όπου δε διαταράσσεται η αιμάτωση της μηριαίας κεφαλής, η θεραπεία εκλογής είναι η ανάταξη και η οστεοσύνθεση. Αυτό σημαίνει ότι κατά της διάρκεια της επέμβασης ο χειρουργός ανατάσσει (φέρνει στη σωστή θέση) το κάταγμα και στη συνέχεια το σταθεροποιεί με υλικά οστεοσύνθεσης (είτε πλάκα/βίδες, είτε με ειδικούς ήλους).

Στην περίπτωση που το κάταγμα είναι υποκεφαλικό, που σημαίνει ότι έχει διαταραχτεί η αιμάτωση και η κεφαλή απειλείται με νέκρωση, η θεραπεία εκλογής είναι η αλλαγή της άρθρωσης του ισχίου και η αντικατάστασή της με τεχνητή άρθρωση (αρθροπλαστική).

Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις ενός κατάγματος ισχίου στην κινητικότητα και τη συνολική ποιότητα ζωής των ασθενών, σε περίπτωση που παραμείνει για καιρό χωρίς θεραπεία;

Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, ένα κάταγμα ισχίου μπορεί να μειώσει την ανεξαρτησία και μερικές φορές να συντομεύσει το προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενή. Περίπου οι μισοί άνθρωποι που έχουν κάταγμα ισχίου δεν είναι σε θέση να ανακτήσουν την ικανότητα να ζουν ανεξάρτητα.

Όταν τα κατάγματα ισχίου δεν αντιμετωπιστούν ή καθυστερήσει η αντιμετώπιση τους, εμφανίζονται επιπλοκές, οι σπουδαιότερες από τις οποίες είναι:

Θρόμβοι αίματος στα πόδια ή στους πνεύμονες
Πληγές κατάκλισης
Πνευμονία
Άλλες λοιμώξεις
Περαιτέρω απώλεια μυϊκής μάζας, αυξάνοντας τον κίνδυνο πτώσεων και τραυματισμών
Θάνατος

Ποιες εξελίξεις στις θεραπείες των καταγμάτων ισχίου θεωρείτε ιδιαίτερα υποσχόμενες και αποτελεσματικές;

Ας διαχωρίσουμε τις θεραπείες ανάλογα με τον τύπο του κατάγματος ισχίου.

Στα διατροχαντήρια κατάγματα σημαντική εξέλιξη αποτελεί η εφαρμογή της ενδομυελικής ήλωσης. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης ο χειρουργός ανατάσσει κλειστά (χωρίς χειρουργικές τομές) το κάταγμα με τη βοήθεια ακτινοσκοπικού (ακτινολογικού) μηχανήματος. Στη συνέχεια, μέσω πολύ μικρών τομών και με την καθοδήγηση πάντα ζωντανής (real time) ακτινοσκόπησης, τοποθετεί έναν ειδικό ήλο μέσα στο μυελό των οστών. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η αποφυγή μεγάλων χειρουργικών τομών, η ελαχιστοποίηση της απώλειας του αίματος και ο μικρός χρόνος διάρκειας της επέμβασης.

Στη συνέχεια, ο ασθενής κινητοποιείται άμεσα με περιπατητούρα (Π). Ο χρόνος που θα απαιτηθεί για να πωρωθεί (κολλήσει) το κάταγμα είναι από 6 έως 12 εβδομάδες.

Στα υποκεφαλικά κατάγματα, η πλέον αποτελεσματική θεραπεία είναι η μέθοδος AMIS, ή αλλιώς η πρόσθια προσπέλαση του ισχίου. Μέσω μίας πολύ μικρής τομής (6-8 εκατοστά) στην πρόσθια επιφάνεια του ισχίου, ο χειρουργός φτάνει στην άρθρωση χωρίς να τραυματίζει κανέναν μυ ή τένοντα. Στη συνέχεια αφαιρεί τη μηριαία κεφαλή και την αντικαθιστά με μία τεχνητή. Αυτό ονομάζεται αρθροπλαστική. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η μικρή τομή, η ελάχιστη απώλεια αίματος, η διατήρηση της ακεραιότητας των μαλακών μορίων, η ελαχιστοποίηση του πόνου, η ελαχιστοποίηση της πιθανότητας εξαρθρήματος, η μικρή παραμονή στο νοσοκομείο και η ταχεία αποκατάστασης. Ο ασθενής κινητοποιείται άμεσα με το «Π» και όταν νιώσει σιγουριά κινητοποιείται ανεξάρτητα. Αυτό γίνεται μέσα στις πρώτες 1 με 2 εβδομάδες μετά την επέμβαση. Να θυμίσουμε ότι στην περίπτωση της αρθροπλαστικής, δεν περιμένουμε να «κολλήσει» το κάταγμα, διότι έχει αντικατασταθεί με ειδική πρόθεση. Σε αντίθεση πάντα με την περίπτωση των διατροχαντήριων καταγμάτων, όπου το οστό παραμένει στη θέση του και απαιτείται διάστημα 6 με 12 εβδομάδων για να ολοκληρωθεί η πώρωση του κατάγματος

Δημήτρης Ν. Λύρας, MD, MSc, PhD

Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Συνιδρυτής της Neuro-Spine & Orthopedic Clinic, Διευθυντής του Ορθοπαιδικού Τμήματος της Κλινικής Σπονδυλικής Στήλης και Μεγάλων Αρθρώσεων στο Metropolitan General. Εξειδίκευσή του αποτελούν οι αρθροπλαστικές των μεγάλων αρθρώσεων και η χειρουργική του ορθοπαιδικού τραύματος, με το κύριο ενδιαφέρον του να εστιάζεται στις αρθροπλαστικές ισχίου (AMIS), γόνατος (PSI) και ώμου.