Ο αυτισμός και η «μυρωδιά του φόβου»

Σύμφωνα με τη σχετική μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Neuroscience, τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν εντελώς διαφορετικές –ακόμη και εκ διαμέτρου αντίθετες σε σχέση με άτομα που δεν πάσχουν από τη διαταραχή– αντιδράσεις στις μυρωδιές που απελευθερώνει το ανθρώπινο σώμα. Οι μυρωδιές αυτές, διευκρινίζουν οι ερευνητές, δεν γίνονται αντιληπτές συνειδητά, ωστόσο αποτελούν σημαντικό κομμάτι της μη λεκτικής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και έχει αποδειχτεί ότι επηρεάζουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά.

Τα νέα ευρήματα ανοίγουν ενδεχομένως ένα νέο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον «παράθυρο» στη γνώση που έχουμε για τις διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, ιδίως ως προς τις υποκείμενες αναπτυξιακές δυσλειτουργίες που καθοδηγούν τον αυτισμό.

Οι ερευνητές στο εργαστήριο του καθηγητή Νόαμ Σόμπιλ, στο Τμήμα Νευροβιολογίας του Ινστιτούτου Weizmann, μελετούν μεταξύ άλλων τις μυρωδιές που χαρακτηρίζουν συναισθήματα όπως η χαρά, ο φόβος ή η επιθετικότητα. Αν και αυτή η πτυχή της όσφρησης δεν είναι τόσο σημαντική στον άνθρωπο όσο σε άλλα θηλαστικά, τη χρησιμοποιούμε υποσυνείδητα και μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά μας. Για παράδειγμα, είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε τη «μυρωδιά του φόβου» χωρίς να το σκεφτούμε ή να προσπαθήσουμε. Δεδομένου ότι αυτή η λειτουργία της όσφρησης αποτελεί ένα είδος επικοινωνίας, ο Σόμπιλ και οι συνεργάτες του θέλησαν να εξακριβώσουν αν διαταράσσεται σε μια κοινωνική διαταραχή όπως ο αυτισμός.

Για τον σκοπό αυτόν, οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια σειρά από πειράματα με τη συμμετοχή εθελοντών που είχαν διαγνωστεί με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας και εθελοντών χωρίς τη διαταραχή (ομάδα ελέγχου). Αρχικά, οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε τεστ αξιολόγησης της όσφρησής τους, ώστε να διαπιστωθεί αν είναι σε θέση να εντοπίζουν μυρωδιές που όλοι αναγνωρίζουμε συνειδητά, όπως π.χ. η μυρωδιά του ιδρώτα. Σε αυτά τα τεστ δεν παρατηρήθηκαν διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων, πράγμα που σημαίνει ότι τα άτομα με αυτισμό δεν παρουσιάζουν ελλείμματα όσφρησης σε αυτό το επίπεδο.

Στη συνέχεια, οι δύο ομάδες εκτέθηκαν στη «μυρωδιά του φόβου». Πώς το έκαναν αυτό οι ερευνητές; Συνέλεξαν δείγματα ιδρώτα από ανθρώπους που έκαναν μαθήματα ελεύθερης πτώσης με αλεξίπτωτο και δείγματα ιδρώτα από τους ίδιους ανθρώπους ενώ έκαναν γυμναστική. Εύλογα, στην πρώτη περίπτωση οι εθελοντές ένιωθαν μια δόση φόβου, ενώ στη δεύτερη όχι.

Εδώ είναι που διαπιστώθηκαν σημαντικές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες διαφορές: Αν και κανένας από τους συμμετέχοντες –ούτε όσοι είχαν αυτισμό ούτε αυτοί χωρίς αυτισμό– δεν δήλωσε ρητά ότι εντόπισε διαφορές ανάμεσα στα δύο δείγματα ιδρώτα, το σώμα τους φάνηκε να αντιδρά διαφορετικά σε καθεμιά από τις δύο περιπτώσεις. Στην ομάδα ελέγχου, η «μυρωδιά του φόβου» προκάλεσε αξιοσημείωτη αύξηση στο αίσθημα του φόβου, όπως αυτό διαπιστώνεται για παράδειγμα μέσω αλλαγών στην αγωγιμότητα του δέρματος και συνεπώς την παραγωγή ιδρώτα, ενώ η μυρωδιά του ιδρώτα λόγω γυμναστικής δεν είχε αυτή την επίδραση. Από την άλλη, στους συμμετέχοντες με αυτισμό η «μυρωδιά του φόβου» φάνηκε να κατευνάζει το αίσθημα του φόβου ενώ η μυρωδιά του «ήρεμου» ιδρώτα οδήγησε σε αυξημένα επίπεδα άγχους.

Η βασική διαπίστωση που προέκυψε από τα πειράματα αυτά, καθώς και από άλλα παρόμοια που σχεδίασαν οι ερευνητές, ήταν ότι τα άτομα με αυτισμό φαίνεται πως αντιλαμβάνονται μεν την κοινωνική διάσταση των οσφρητικών ερεθισμάτων, τα ερμηνεύουν δε με λάθος τρόπο. Ο Σόμπιλ και οι συνεργάτες του εκτιμούν ότι αυτή η υποσυνείδητη διαφορά υποδεικνύει πιθανώς μια βαθύτερη σχέση ανάμεσα στην όσφρηση και την πρώιμη ανάπτυξη του ατόμου. Με άλλα λόγια, είναι πιθανό στα άτομα με αυτισμό η αντίληψη των ανεπαίσθητων χημικών σημάτων να διαταράσσεται σε στάδια-κλειδιά της ανάπτυξης του εγκεφάλου. «Κάνουμε ακόμη υποθέσεις σε αυτή τη φάση» αναφέρει ο Σόμπιλ «ελπίζουμε όμως ότι σε μελλοντικές έρευνες θα καταφέρουμε να αποσαφηνίσουμε τόσο τη λειτουργία αυτών των υποσυνείδητων οσφρητικών κοινωνικών σημάτων όσο και τις ρίζες τους σε κοινωνικές διαταραχές όπως ο αυτισμός».

Διαβάστε επίσης:

Αυτισμός: Σημαντικός παράγοντας κινδύνου η χρονική απόσταση ανάμεσα σε δύο εγκυμοσύνες

Αυτισμός: Ποια είναι τα συμπτώματα ανά ηλικία - Προσυμπτωματικά Ερωτηματολόγια Συμπεριφοράς

Τα κιλά της γυναίκας πριν την εγκυμοσύνη παράγοντας κινδύνου για ΔΕΠΥ και αυτισμό