Λοιμώδη νοσήματα μπορεί να εκδηλωθούν ακόμη και μήνες μετά την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων

Βακτήρια, ιοί και παράσιτα που παραμένουν «κρυμμένα» μέσα στα τρόφιμα, αποτελούν τα αίτια ενός μεγάλου φάσματος νοσημάτων, από μια απλή γαστρεντερίτιδα μέχρι μελιταίο πυρετό και ηπατίτιδα.

Για παράδειγμα, λίγες ώρες μετά την κατανάλωση ενός μολυσμένου με Ε-coli χάμπουργκερ, μπορεί να αρχίσει διάρροια, ενώ η σαλμονέλα μπορεί να εμφανιστεί 2-3 ημέρες μετά την κατανάλωση μολυσμένων αβγών, πουλερικών, κρεατικών, γαλακτοκομικών, λαχανικών και φρούτων που δεν έχουν μαγειρευτεί ή πλυθεί σωστά.

Τροφές ωμές ή μαγειρεμένες αλλά μολυσμένες από το άτομο που τις παρασκευάζει, όστρακα ή ωμές τροφές που ήρθαν σε επαφή με μολυσμένο νερό, μπορεί να γίνουν η αιτία για την εμφάνιση της ηπατίτιδας από 28 έως και 50 ημέρες μετά την κατανάλωσή τους.

Η κατανάλωση φρέσκου τυριού από μη παστεριωμένο γάλα ή ακόμη κι ενός ποτηριού γάλακτος που δεν έχει παστεριωθεί μπορεί ακόμη και μετά τρεις βδομάδες -μέχρι και μήνες- να προκαλέσει μελιταίο πυρετό.

Το καλοκαίρι, οι πιο συχνές τροφιμογενείς νόσοι είναι αυτές που προκαλούν: το στέλεχος Ο 157:Η7 του κολοβακτήριου E-coli (από κατανάλωση χάμπουργκερ, μη παστεριωμένου γάλακτος, λαχανικών), η λιστέρια (από μαλακά τυριά, γάλα, χοτ-ντογκ, κοτόπουλο), η σαλμονέλα (από αβγά, πουλερικά, χοιρινό, μοσχάρι, γαλακτοκομικά, σαλάτες, φρούτα), η σιγκέλα (από αβγά, λαχανικά) και ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (από σαλάτες με αβγά, πατάτες, πουλερικά, χοιρινό κρέας).

Ένα γεύμα που θα καταναλώσουμε μερικές φορές ενδέχεται να μας κοστίσει ακριβά, καθώς, δυνητικά, μπορεί να μεταδώσει παράγοντες που πιθανόν να προκαλέσουν νόσο, όπως οι λοιμώδεις παράγοντες (βακτήρια, ιοί, παράσιτα/τοξίνες αυτών), οι φυσικές τοξίνες (από ψάρια, θαλασσινά, μανιτάρια), οι χημικές τοξίνες, καρκινογόνες ουσίες και βαρέα μέταλλα.

Τα παραπάνω επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής-Λοιμωξιολογίας του ΑΠΘ Χαράλαμπος Ανταχόπουλος, ο οποίος μίλησε για τα νοσήματα που μεταδίδονται από τις τροφές στο 53ο Πανελλήνιο Παιδιατρικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη.

«Ποικιλία μικροβιακών παραγόντων μπορεί να μεταδοθεί μέσω των τροφών, προκαλώντας σημαντική νοσηρότητα. Η μετάδοση ευνοείται αν οι τροφές είναι ήδη μολυσμένες, παρασκευάζονται υπό ακατάλληλες συνθήκες ή από άτομα-φορείς λοιμώξεων ή διατηρούνται για αρκετές ώρες σε ακατάλληλη θερμοκρασία. Αν εστιάσουμε στους λοιμώδεις παράγοντες, βλέπουμε ότι υπάρχουν λοιμώδη νοσήματα μεταδιδόμενα με τις τροφές. Η μετάδοση γίνεται τόσο με την κατανάλωση φρέσκων όσο και με την κατανάλωση συσκευασμένων τροφίμων, ενώ οι κλινικές εκδηλώσεις παρατηρούνται μέσα σε ώρες ή ημέρες από τη λήψη. Τα συμπτώματα αυτών των λοιμώξεων είναι ποικίλα, όπως εμετοί, διάρροιες, πυρετός, αδυναμία, κακουχία, βακτηριαιμία, εστιακές λοιμώξεις (όπως μηνιγγίτιδα, αρθρίτιδα, οστεομυελίτιδα), νευρολογική σημειολογία», αναφέρει ο κ. Ανταχόπουλος, τονίζοντας ότι, μόνο το 2007, στις ΗΠΑ καταγράφηκαν 48.000.000 κρούσματα λοιμώξεων από τρόφιμα, 128.000 εισαγωγές στο νοσοκομείο και 3000 θάνατοι.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ για την Ελλάδα, τα τροφιμογενή νοσήματα είναι τα συχνότερα δηλούμενα λοιμώδη νοσήματα, ενώ σημαντικός είναι και ο αριθμός των συρροών κρουσμάτων/επιδημιών τροφιμογενούς νοσήματος που δηλώνονται κάθε χρόνο στη χώρα μας. Η σαλμονέλωση, η ηπατίτιδα Α και η σιγκέλλωση φαίνεται ότι είναι τα πιο συχνά δηλούμενα τροφιμογενή νοσήματα στη χώρα μας.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, το 2004 είχαν δηλωθεί 1.372 κρούσματα σαλμονέλωσης, ενώ το 2013 ο αριθμός των δηλωθέντων κρουσμάτων έπεσε στα 417. Αντιθέτως, παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων ηπατίτιδας Α, από 52 το 2004 σε 165 το 2013 και των κρουσμάτων σιγκέλλωσης, από 62 σε 120 αντιστοίχως.

«Η αντιμετώπιση αυτών των λοιμωδών νοσημάτων γίνεται με ενυδάτωση και διόρθωση πιθανών ηλεκτρολυτικών διαταραχών. Επίσης, με αντιμικροβιακή αγωγή μόνο για ορισμένες λοιμώξεις ή ανάλογα με τη βαρύτητα της λοίμωξης και τον ξενιστή και με χορήγηση ειδικής αντι-τοξίνης. Επιπλέον, εκτός από τη θεραπεία του πάσχοντα, πρέπει να αναζητηθεί και να θεραπευτεί ο πιθανός φορέας του λοιμογόνου παράγοντα, π.χ. ο μάγειρας, ο σερβιτόρος ή ο παρασκευαστής του τροφίμου», επισημαίνει ο κ. Ανταχόπουλος.

Για την πρόληψη αυτών των νοσημάτων συνιστά προσεκτική επιλογή τροφίμων (ελεγμένα κρέατα και γαλακτοκομικά, παστεριωμένο γάλα κ.λπ.), καλό πλύσιμο των ωμών τροφίμων, καθαριότητα των χώρων παρασκευής, των μαγειρείων και των επιφανειών όπου τοποθετούνται ωμά τρόφιμα, καλή υγιεινή του προσωπικού που εμπλέκεται στην παρασκευή και σερβίρισμα των τροφίμων, αποφυγή επιμόλυνσης μαγειρεμένων τροφών από ωμά τρόφιμα μέσω κοινών επιφανειών παρασκευής ή κοινών μαγειρικών σκευών (π.χ. μαχαιριών), καλό μαγείρεμα των τροφών λίγο πριν από το σερβίρισμα και, εφόσον απαιτείται, διατήρηση είτε σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (< 4oC) ή υψηλές θερμοκρασίες (> 60oC), καθώς δεν ευοδώνουν την ανάπτυξη μικροβίων.

«Η σχολαστική τήρηση των κανόνων υγιεινής κατά την παρασκευή και διατήρηση των τροφών είναι εξαιρετικής σημασίας για την πρόληψη των λοιμώξεων αυτών και για την προστασία της δημόσιας υγείας. Άτομα με συγγενή ή επίκτητη ανοσοκαταστολή θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση ωμών οστρακοειδών, λαχανικών, μη παστεριωμένου γάλακτος και μη καλά μαγειρεμένου κρέατος ή αβγών», τονίζει ο κ. Ανταχόπολος και προσθέτει ότι ο μαζικός εμβολιασμός έναντι της ηπατίτιδας Α αναμένεται να περιορίσει σημαντικά τη μετάδοση της νόσου μέσω των τροφών.