Καφές: Διαβάστε τους 5 μύθους και μετά... απολαύστε τον!

Η καφεΐνη ανακαλύφθηκε από το Γερμανό χημικό Φρίντριχ Φέρντιναντ Ρούνγκε το 1819 και βρίσκεται σε πολλούς καρπούς, όπως οι σπόροι του καφέ και απορροφάται πλήρως μέσα σε διάστημα 1 ώρας μετά την κατανάλωσή της.

Η καφεΐνη μεταβολίζεται με διαφορετική ταχύτητα στα δύο φύλα, παρουσιάζοντας μεγαλύτερη ταχύτητα στις γυναίκες (κατά 25 %) συγκριτικά με τους άνδρες.

Συχνά έχει κατηγορηθεί ότι επιδρά αρνητικά στον οργανισμό. Ωστόσο, προτού καθίσουμε την καφεΐνη στο εδώλιο του κατηγορημένου, είναι σημαντικό να καταρρίψουμε τους μύθους που την περιτριγυρίζουν και να της δώσουμε τη θέση που της αξίζει!

Μύθος 1: Η καφεΐνη έχει βλαπτικές επιδράσεις στην υγεία: ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration/FDA) των ΗΠΑ αναγνωρίζει την καφεΐνη ως ασφαλή ουσία με πολλαπλές ιδιότητες. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με αμερικανική έρευνα, η καφεΐνη βελτιώνει τη μνήμη έως 24 ώρες μετά την κατανάλωσή της, χάρη στη διεγερτική επίδραση που ασκεί στον οργανισμό. Επιπλέον, ερευνητές από τη Γερμανία και τη Γαλλία απέδειξαν για πρώτη φορά ότι η καφεΐνη επηρεάζει θετικά τα αποθέματα πρωτεϊνών στον εγκέφαλο ποντικιών και συγκεκριμένα της πρωτεΐνης tau, η οποία είναι ένοχη για την εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ. Σε όλα τα παραπάνω προστίθενται και νέες έρευνες, που αν και βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, συσχετίζουν την κατανάλωση της καφεΐνης με βελτίωση του ελέγχου των κινήσεων ασθενών που πάσχουν από Πάρκινσον.

Μύθος 2: Η καφεΐνη δεν κάνει καλό στην καρδιά: σε μετα-ανάλυση που πραγματοποιήθηκε το 2012 και εξέτασε τα αποτελέσματα 4 μεγάλων ερευνών, φάνηκε ότι η μέτρια κατανάλωση καφέ συστηματικά (μέχρι 4 φλιτζάνια την ημέρα), είναι πιθανό να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής ανεπάρκειας. Η συσχέτιση αυτή αποδόθηκε στην επίδραση της πρόσληψης στη συνδυαστική δράση των αντιοξειδωτικών του καφέ (πολυφαινόλες, χλωρογενικό οξύ) και της καφεΐνης στην υπέρταση και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, δύο παραμέτρους που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιακής ανεπάρκειας. Η θετική επίδραση της κατανάλωσης καφέ έχει επιβεβαιωθεί και για τους Έλληνες, καθώς σύμφωνα με τη μελέτη CARDIO που πραγματοποιήθηκε στον ελληνικό πληθυσμό το 2000 φάνηκε πως τα άτομα που συνήθιζαν τη μέτρια κατανάλωση καφέ (2 φλιτζάνια καφέ την ημέρα) είχαν 30% μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης στεφανιαίου συνδρόμου σε σχέση με τα άτομα που δεν κατανάλωναν καφέ.

Μύθος 3: η καφεΐνη χαλάει τα νεύρα: Η αλήθεια είναι ότι σε μέτριες ποσότητες καθημερινά (300mg), όχι μόνο δεν βλάπτει αλλά συμβάλλει στην τόνωση, στη μείωση της υπνηλίας και στην αύξηση της συγκέντρωσης. Αυτό οφείλεται στην ικανότητα της καφεΐνης να μειώνει την παραγωγή αδενοσίνης, μιας ένωσης, που όταν εκκρίνεται προκαλεί σωματική και πνευματική κόπωση. Επιπρόσθετα, η καφεΐνη αυξάνει τα επίπεδα των ορμονών (κατεχολαμινών), που βοηθούν στην καταπολέμηση των στρεσογόνων καταστάσεων. Έτσι, τα καφεϊνούχα ροφήματα (π.χ. καφέ) είναι ο καλύτερος φίλος σε περιόδους εξετάσεων, εξαντλητικών ωραρίων εργασίας, ακόμη και σε αγωνίσματα παρατεταμένης διάρκειας ή αντοχής, αφού ξεκουράζουν και βελτιώνουν τη διάθεση.

Μύθος 4: η καφεΐνη προκαλεί υπερένταση και δεν σε αφήνει να κοιμηθείς: αυτό εξαρτάται από την προσωπική «ανοχή» του καθενός αλλά και τη ποσότητα της καφεΐνης. Μια μικρή ποσότητα που κρύβεται σε ένα φλιτζάνι καφέ δεν είναι ικανή να επιφέρει διαταραχές. Άλλωστε καφεΐνη υπάρχει και σε ροφήματα που πιστεύουμε ότι μας χαλαρώνουν πριν τον ύπνο όπως το τσάι. Συνεπώς, προσαρμόζοντας αντίστοιχα την ποσότητα αλλά και την ώρα που καταναλώνει κάποιος τον καφέ του, μπορεί να τον απολαύσει, χωρίς να επηρεαστεί αρνητικά ο ύπνος του. Εξάλλου, πλέον υπάρχει και η εναλλακτική του ντεκαφεϊνέ!

Μύθος 5: ο καφές και η καφεΐνη δεν επιτρέπονται στη δίαιτα και κάνουν κυτταρίτιδα: τα τελευταία χρόνια πολλές έρευνες αναδεικνύουν την ικανότητα της καφεΐνης να επιταχύνει το μεταβολισμό και να τον διατηρεί υψηλό για τις επόμενες 3 ώρες μετά την κατανάλωσή της. Επιπρόσθετα, η καφεΐνη βοηθά στη λιπόλυση, λόγω του ότι μειώνει την παραγωγή ενός ενζύμου (φωσφοδιεστεράση) που αυξάνει την αποθήκευση λίπους. Όσον αφορά στην κυτταρίτιδα, αυτή αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα, καθώς δημιουργείται από το συνδυασμό διάφορων αιτιών (π.χ. στρες, δυσκοιλιότητα, κληρονομικότητα, ορμονικές διαταραχές, έλλειψη άσκησης) και επιδεινώνεται από τα θερμιδογόνα λιπαρά τρόφιμα. Τα καφεϊνούχα ροφήματα, όπως ο καφές δεν κατατάσσεται σε αυτά, μιας και οι θερμίδες του είναι ελάχιστες και όταν τον καταναλώνουμε χωρίς προσθήκη ζάχαρης, γάλακτος ή σιροπιού, δεν θα πάρουμε παραπάνω από 2 θερμίδες. Ταυτόχρονα, με πρόσφατες οδηγίες του Ινστιτούτου Ιατρικής της Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α όλα τα καφεϊνούχα μη αλκοολούχα ροφήματα και ποτά, όπως είναι και ο καφές συμβάλλουν στην ενυδάτωση, σημαντική παράμετρο στην αντιμετώπιση της κυτταρίτιδας, καθώς αποτελούνται κατά πολύ μεγάλο μέρος από νερό.

Ωστόσο, εύλογα δημιουργείται το ερώτημα αν επωφελούμαστε από τις ευεργετικές ιδιότητες της καφεΐνης ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσής της. Η αλήθεια είναι ότι είναι σημαντικό να την προσλαμβάνουμε από τρόφιμα ή ροφήματα με αντιοξειδωτικά, προκειμένου να επωμιστούμε και τα οφέλη από αυτές τις ουσίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν ο ελληνικός και ο στιγμιαίος καφές, οι οποίοι περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες (πολυφαινόλες), που δρουν κατά των ελευθέρων ριζών που σχηματίζονται καθημερινά στο σώμα μας, προστατεύοντάς με τον τρόπο αυτό, από τη γήρανση, αλλά και από διάφορες ασθένειες.

Όλα τα παραπάνω οφείλονται στην φυτική προέλευση του ελληνικού ή στιγμιαίου καφέ από τις ποικιλίες Arabica και Robusta, όπου ακολουθείται η φυσική διαδικασία: δέντρο, συλλογή, καβούρδισμα, άλεση, Στην περίπτωση του στιγμιαίου καφέ, οι κόκκοι μετά το καβούρδισμα και το άλεσμα, εκχυλίζονται σε ειδικά σχεδιασμένα φίλτρα που κρατούν το κατακάθι. Το ένα φιλτράρισμα διαδέχεται το άλλο μέχρι να αποβληθεί και το τελευταίο ίχνος από το κατακάθι. Αφού φιλτραριστεί πλήρως και απομακρυνθεί όλο το κατακάθι, ουσιαστικά φτάνει στην κούπα μας μόνο η «καρδιά» του καφέ, ένα 100% φυσικό προϊόν.

Τέλος, είναι σημαντικό ότι επιλέγοντας ελληνικό ή στιγμιαίο καφέ, λαμβάνουμε συγκριτικά με άλλα είδη (π.χ. φίλτρου) μικρότερη ποσότητα καφεΐνης με αποτέλεσμα να μην ξεπερνάμε τη συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα (300mg) και ταυτόχρονα να μην στερούμαστε το αγαπημένο μας ρόφημα.

Πηγή: The Coffee Science Information Centre, www.cosic.org

Συνεπώς, η καθημερινή μέτρια πρόσληψη καφεΐνης είναι ωφέλιμη στα πλαίσια μίας ισορροπημένης διατροφής και ενός υγιεινού τρόπου ζωής.

Με την συνεργασία του Δημήτρη Γρηγοράκη, Κλινικού Διαιτολόγου- Διατροφολόγου, ΜSc Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ, Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας, www.logodiatrofis.gr, www.activekids.gr, www.care24.gr.