Γήρανση και πρόωρος θάνατος: Τα γονίδια ή ο τρόπος ζωής παίζουν μεγαλύτερο ρόλο;

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από σχεδόν μισό εκατομμύριο εγγεγραμμένους στη UK Biobank για να αξιολογήσουν την επίδραση 164 περιβαλλοντικών παραγόντων και γενετικών βαθμολογιών κινδύνου για 22 σημαντικές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία και τον πρόωρο θάνατο.

Βασικά ευρήματα

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συνδέθηκαν με το 17% της διακύμανσης του κινδύνου θανάτου, σε σύγκριση με λιγότερο από 2% που συνδέθηκε με τη γενετική προδιάθεση, όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα.

Από τους 25 ανεξάρτητους περιβαλλοντικούς παράγοντες που προσδιορίστηκαν, το κάπνισμα, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η σωματική δραστηριότητα και οι συνθήκες διαβίωσης είχαν τη μεγαλύτερη επίδραση στη θνησιμότητα και τη βιολογική γήρανση.

Το κάπνισμα συσχετίστηκε με 21 ασθένειες, οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες -όπως το εισόδημα του νοικοκυριού, η ιδιοκτησία κατοικίας και η κατάσταση απασχόλησης- συσχετίστηκαν με 19 ασθένειες, ενώ η σωματική δραστηριότητα συσχετίστηκε με 17 ασθένειες.

23 από τους παράγοντες που εντοπίστηκαν είναι τροποποιήσιμοι

Παράγοντες που αφορούσαν τα πρώτα χρόνια της ζωής, συμπεριλαμβανομένου του σωματικού βάρους στην ηλικία των 10 ετών και του καπνίσματος της μητέρας την περίοδο της γέννησης, φάνηκε ότι επηρεάζουν τη γήρανση και τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου 30-80 χρόνια αργότερα.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είχαν μεγαλύτερη επίδραση στις ασθένειες των πνευμόνων, της καρδιάς και του ήπατος, ενώ ο γενετικός κίνδυνος κυριάρχησε για τις άνοιες και τον καρκίνο του μαστού.

Η καθηγήτρια Cornelia van Duijn, καθηγήτρια επιδημιολογίας στο Oxford Population Heath και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε: «Η έρευνά μας καταδεικνύει τις βαθιές επιπτώσεις των περιβαλλοντικών παραγόντων στην υγεία που μπορούν να αλλάξουν είτε από τα ίδια τα άτομα είτε μέσω πολιτικών για τη βελτίωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, τη μείωση του καπνίσματος ή την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας. Ενώ τα γονίδια παίζουν βασικό ρόλο στις παθήσεις του εγκεφάλου και σε ορισμένους καρκίνους, τα ευρήματά μας αναδεικνύουν ευκαιρίες για τον μετριασμό των κινδύνων των χρόνιων παθήσεων των πνευμόνων, της καρδιάς και του ήπατος, οι οποίες αποτελούν τις κύριες αιτίες αναπηρίας και θανάτου παγκοσμίως. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες στα πρώτα χρόνια της ζωής, είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, καθώς επιταχύνουν τη γήρανση και δημιουργούν ευκαιρίες για την πρόληψη χρόνιων παθήσεων και πρόωρου θανάτου».

Οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν ένα μοναδικό μέτρο γήρανσης (ένα νέο «ρολόι γήρανσης») για να παρακολουθήσουν πόσο γρήγορα γερνούν οι άνθρωποι χρησιμοποιώντας τα επίπεδα πρωτεϊνών στο αίμα. Αυτό τους επέτρεψε να συνδέσουν τους περιβαλλοντικούς παράγοντες που προβλέπουν την πρόωρη θνησιμότητα με τη βιολογική γήρανση.

Το μέτρο αυτό έχει αποδειχθεί ότι εντοπίζει αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία, όχι μόνο στη βρετανική βιοτράπεζα, αλλά και σε δύο άλλες μεγάλες κλινικές μελέτες από την Κίνα και τη Φινλανδία.

Ο Δρ. Austin Argentieri, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης στο Oxford Population Health και ερευνητής στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, δήλωσε: «Η προσέγγισή μας επέτρεψε να ποσοτικοποιήσουμε τη σχετική συμβολή του περιβάλλοντος και της γενετικής στη γήρανση, παρέχοντας την πιο ολοκληρωμένη μέχρι σήμερα επισκόπηση των περιβαλλοντικών παραγόντων και των παραγόντων του τρόπου ζωής που οδηγούν στη γήρανση και τον πρόωρο θάνατο. Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν τα δυνητικά οφέλη από την εστίαση των παρεμβάσεων στο περιβάλλον, τα κοινωνικοοικονομικά πλαίσια και τις συμπεριφορές μας για την πρόληψη πολλών ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση και τον πρόωρο θάνατο».

Ο καθηγητής Bryan Williams, από το Βρετανικό Ίδρυμα Καρδιάς, πρόσθεσε: «Γνωρίζουμε εδώ και καιρό ότι παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς και του κυκλοφορικού μας συστήματος, αλλά αυτή η νέα έρευνα τονίζει πόσο μεγάλη είναι η ευκαιρία να επηρεάσουμε τις πιθανότητες να εμφανίσουμε προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, και να πεθάνουμε πρόωρα».

Η έρευνα δείχνει ότι, ενώ πολλοί από τους μεμονωμένους παράγοντες που εντοπίστηκαν, έπαιξαν μικρό ρόλο στον πρόωρο θάνατο, η συνδυασμένη επίδρασή τους εξηγούσε ένα μεγάλο ποσοστό της διακύμανσης της πρόωρης θνησιμότητας.

«Κάναμε ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός στην κατανόηση στοιχείων σχετικά με τις αιτίες και τις συνέπειες των ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, συνδυάζοντας νέες υπολογιστικές μεθόδους με κλινικές και επιδημιολογικές γνώσεις για τη διερεύνηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ πολλαπλών εκθέσεων. Σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, είναι κρίσιμο να συνδυάσουμε αυτές τις τεχνικές με νέες εξελίξεις στην έξυπνη τεχνολογία για την παρακολούθηση του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος, καθώς και με βιολογικά δεδομένα, για να κατανοήσουμε την επίδραση του περιβάλλοντος με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν ακόμη σε σχέση με τη διατροφή, τον τρόπο ζωής και την έκθεση σε νέους παθογόνους παράγοντες (όπως η γρίπη των πτηνών και η COVID-19) και χημικές ουσίες (σκεφτείτε τα φυτοφάρμακα και τα πλαστικά), καθώς και τον αντίκτυπο των περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων σε διαφορετικούς πληθυσμούς», καταλήγουν οι ερευνητές.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Medicine.