Οι κρυφοί κίνδυνοι των βοηθημάτων για τον ύπνο

Αντίθετα, οι διαταραχές του ύπνου, όπως η αϋπνία και η υπνική άπνοια, μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία και την ποιότητα ζωής.

Ο κακός ύπνος συχνά προηγείται της εμφάνισης νευροεκφυλιστικών ασθενειών και αποτελεί προγνωστικό παράγοντα πρώιμης άνοιας.

Νέα έρευνα περιγράφει για πρώτη φορά τις στενά συγχρονισμένες ταλαντώσεις του νευροδιαβιβαστή νορεπινεφρίνη, του εγκεφαλικού αίματος και του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, που συνδυάζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου μη ταχείας κίνησης των ματιών (non-REM) σε ποντίκια.

Αυτές οι ταλαντώσεις τροφοδοτούν το γλυμφατικό σύστημα - ένα δίκτυο στον εγκέφαλο που είναι υπεύθυνο για την απομάκρυνση των πρωτεϊνικών αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων του βήτα αμυλοειδούς και του tau πρωτεινών, που σχετίζονται με νευροεκφυλιστικές ασθένειες.

«Καθώς ο εγκέφαλος μεταβαίνει από την εγρήγορση στον ύπνο, η επεξεργασία των εξωτερικών πληροφοριών μειώνεται, ενώ ενεργοποιούνται διεργασίες όπως η γλυμφατική απομάκρυνση των αποβλήτων», δήλωσε ο Maiken Nedergaard, διευθυντής του Κέντρου Μεταφραστικής Νευροϊατρικής του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

«Το κίνητρο για αυτή την έρευνα ήταν να κατανοήσουμε καλύτερα τι κινεί τη γλυμφατική ροή κατά τη διάρκεια του ύπνου και οι γνώσεις από αυτή τη μελέτη έχουν ευρείες επιπτώσεις στην κατανόηση των συστατικών του επανορθωτικού ύπνου».

Η μελέτη προειδοποιεί επίσης τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν το ευρέως συνταγογραφούμενο υπνωτικό βοήθημα ζολπιδέμη. Το φάρμακο καταστέλλει το γλυμφατικό σύστημα, δημιουργώντας ενδεχομένως τις προϋποθέσεις για νευρολογικές διαταραχές όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, που είναι αποτέλεσμα της τοξικής συσσώρευσης πρωτεϊνών στον εγκέφαλο.

Ο «χαμένος κρίκος» στο γλυμφατικό σύστημα

Η έρευνα, που διεξήχθη από ομάδα του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ και του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, χρησιμοποίησε μια οπτική τεχνική που ονομάζεται φωτομετρία ινών ροής σε συνδυασμό με οθόνες ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος και ηλεκτρομυογραφίας.

Σε αντίθεση με προηγούμενες ερευνητικές τεχνικές, οι οποίες ακινητοποιούσαν τα ποντίκια και χρησιμοποιούσαν αναισθησία για να προκαλέσουν ύπνο, η νέα προσέγγιση επέτρεψε στους ερευνητές να καταγράψουν την εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια μακρών, αδιάλειπτων περιόδων εγρήγορσης και ύπνου, ενώ επέτρεπε στα ποντίκια να κινούνται ελεύθερα κατά τη διάρκεια των καταγραφών.

Η έρευνα αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο της νορεπινεφρίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με τη διέγερση, την προσοχή και την αντίδραση του οργανισμού στο στρες.

Η ομάδα παρατήρησε ότι τα αργά συγχρονισμένα κύματα της νορεπινεφρίνης, του όγκου του εγκεφαλικού αίματος και της ροής του εγκεφαλονωτιαίου υγρού χαρακτήριζαν τον ύπνο non-REM. Η νορεπινεφρίνη πυροδοτούσε «μικρο-διέγερση», προκαλώντας αγγειοκινητικότητα, τη ρυθμική συστολή των αιμοφόρων αγγείων ανεξάρτητα από τον καρδιακό παλμό. Αυτή η ταλάντωση, με τη σειρά της, δημιουργεί την αντλητική δράση που είναι απαραίτητη για τη μετακίνηση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στο γλυμφατικό σύστημα κατά τη διάρκεια του ύπνου.

«Αυτά τα ευρήματα, σε συνδυασμό με όσα γνωρίζουμε για το γλυμφατικό σύστημα, δίνουν μια συνολική εικόνα της δυναμικής στο εσωτερικό του εγκεφάλου και αυτά τα αργά κύματα και η νορεπινεφρίνη ήταν ο κρίκος που έλειπε», δήλωσε η Natalie Hauglund, πρώτη συγγραφέας της μελέτης από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Οι κρυφοί κίνδυνοι των βοηθημάτων ύπνου

Η μελέτη διερεύνησε επίσης κατά πόσον τα βοηθήματα ύπνου αναπαράγουν τις φυσικές ταλαντώσεις που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του γλυμφατικού. Η ομάδα επικεντρώθηκε στη ζολπιδέμη, ένα ηρεμιστικό συνταγογραφείται συχνά για τη θεραπεία της αϋπνίας.

Ενώ η ζολπιδέμη προκάλεσε αποτελεσματικά τον ύπνο στα ποντίκια, κατέστειλε επίσης τις ταλαντώσεις της νορεπινεφρίνης, διαταράσσοντας το γλυμφατικό σύστημα και εμποδίζοντας τις διαδικασίες καθαρισμού των αποβλήτων του εγκεφάλου, εύρημα που εγείρει ανησυχίες σχετικά με τη μακροχρόνια χρήση της.

Οι επιστήμονες έχουν τώρα ένα νέο εργαλείο και πιθανό στόχο για τη βελτίωση του ύπνου. «Η έρευνα παρέχει μια μηχανιστική σύνδεση μεταξύ της δυναμικής της νορεπινεφρίνης, της αγγειακής δραστηριότητας και της γλυμφατικής κάθαρσης, προωθώντας την κατανόηση των αναπλαστικών λειτουργιών του ύπνου», δήλωσε ο Nedergaard.

«Εφιστά επίσης την προσοχή στις δυνητικά επιβλαβείς επιδράσεις ορισμένων φαρμακολογικών βοηθημάτων ύπνου στην υγεία του εγκεφάλου, υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα της διατήρησης της φυσικής αρχιτεκτονικής του ύπνου για τη βέλτιστη λειτουργία του εγκεφάλου».

Τα ευρήματα δημοσιεύονται στο επιστημονικό περιοδικό Cell.