Τι είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας; Οι παράγοντες κινδύνου, τα συμπτώματα και η θεραπεία

Η σκλήρυνση κατά πλάκας ή αλλιώς πολλαπλή σκλήρυνση (MS) επηρεάζει τον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό και τα οπτικά νεύρα. Προκαλεί προβλήματα στην όραση, στην ισορροπία, στον έλεγχο των μυών ενώ επηρεάζει και άλλες βασικές κινητικές λειτουργίες.

Στη σκλήρυνση κατά πλάκας, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο προστατευτικό περίβλημα (μυελίνη) που καλύπτει τις νευρικές ίνες και προκαλεί προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ του εγκεφάλου και του υπόλοιπου σώματος. Δυστυχώς, η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη ή επιδείνωση των νεύρων.

Αν και τα αίτια της σκλήρυνσης κατά πλάκας προς ώρας δεν είναι ιδιαίτερα σαφή τα γονίδια, το κάπνισμα και η λοίμωξη από ορισμένους ιούς όπως ο Epstein-Barr φαίνεται πως ενοχοποιούνται για την αύξηση του κινδύνου. Επίσης, φέρεται να παίζει σημαντικό ρόλο και η βιταμίνη D στην πρόληψη και στην προστασία από τη νόσο.

Τα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας ποικίλλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και εξαρτώνται από το μέγεθος της νευρικής βλάβης και τα νεύρα που επηρεάζονται. Μερικά άτομα με σοβαρή σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να χάσουν πλήρως την ικανότητά τους να περπατούν ενώ άλλα μπορεί να εμφανίσουν μεγάλες περιόδους ύφεσης χωρίς νέα συμπτώματα.

Δεν υπάρχει πλήρης ίαση για τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Ωστόσο, οι νέες θεραπείες μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου, να τροποποιήσουν την πορεία της και να προσφέρουν στον ασθενή τη δυνατότητα να ζήσει με αξιοπρέπεια και με σχετική ποιότητα ζωής.

Τα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας

Η σκλήρυνση κατά πλάκας εκδηλώνεται εντελώς διαφορετικά από άτομο σε άτομο ενώ η πάθηση εμφανίζεται μεταξύ των ηλικιών 20 και 40 ετών. Επίσης, τις περισσότερες φορές παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις.

Σε πρώτο χρόνο ορισμένοι ασθενείς που εμφανίζουν ήπια συμπτώματα δεν χρειάζεται αφού διαγνωστούν με τη νόσο να λάβουν αγωγή. Στον αντίποδα υπάρχουν άνθρωποι που αντιμετωπίζουν αντικειμενικές δυσκολίες στην καθημερινότητά τους με αποτέλεσμα να χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή, φυσικοθεραπεία, ή και κάποιο μπαστούνι ως στήριγμα βάδισης.

Τα πρώιμα συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης είναι τα κάτωθι:

• Προβλήματα ως προς την όραση (Μερική ή πλήρης απώλεια όρασης, συνήθως σε ένα μάτι κάθε φορά, συχνά με πόνο κατά την κίνηση των ματιών, διπλωπία, θολή όραση).
• Δυσκολία στη βάδιση (Έλλειψη συντονισμού ή ασταθές βάδισμα).
• Ζαλάδα
• Κόπωση και εξάντληση
• Σπασμοί και αδυναμία μυών (Αίσθηση ηλεκτροπληξίας που συμβαίνει με ορισμένες κινήσεις του λαιμού, ειδικά στην κάμψη του λαιμού προς τα εμπρός (σημάδι Lhermitte). Μάλιστα αρκετοί ασθενείς που έχουν θετικό σημάδι Lhermitte περιγράφουν τον πόνο ως αίσθημα πυροβολισμού ή μυρμήγκιασμα, που μοιάζει με σοκ.
• Σεξουαλικές διαταραχές
• Πόνος
• Μουδιάσματα (Μούδιασμα ή και αδυναμία σε ένα ή περισσότερα άκρα που συνήθως εμφανίζεται σε μια πλευρά του σώματός κάθε φορά στα πόδια και τον κορμό).
• Μυρμήγκιασμα
• Αδυναμία ελέγχου της ουροδόχου κύστης καθώς και του εντέρου
• Κατάθλιψη
• Αδύναμη μνήμη
• Μπερδεμένη ομιλία

Οι υποτροπές της νόσου

Οι περισσότεροι άνθρωποι με σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζουν συχνές υποτροπές. Συγκεκριμένα, βιώνουν περιόδους που εμφανίζονται νέα συμπτώματα, ή υποτροπή των υπαρχόντων που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια ημερών ή εβδομάδων και συνήθως βελτιώνονται μερικώς ή πλήρως. Αυτές οι υποτροπές ακολουθούνται από περιόδους ύφεσης της νόσου που μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή ακόμη και χρόνια.

Μικρές αυξήσεις στη θερμοκρασία του σώματος μπορούν προσωρινά να επιδεινώσουν τα σημάδια και τα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας, αλλά αυτά δεν θεωρούνται πραγματικές υποτροπές της νόσου.

Τουλάχιστον το 50% των ατόμων με υποτροπιάζουσα-μεταδιδόμενη σκλήρυνση κατά πλάκας τελικά αναπτύσσουν μια σταθερή εξέλιξη των συμπτωμάτων, με ή χωρίς περιόδους ύφεσης, μέσα σε 10 έως 20 χρόνια από την εμφάνιση της νόσου. Αυτό είναι γνωστό ως δευτερεύουσα-προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας.

Η επιδείνωση των συμπτωμάτων συνήθως περιλαμβάνει προβλήματα κινητικότητας και βάδισης. Το ποσοστό εξέλιξης της νόσου ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των ατόμων με δευτερογενή-προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας.

Να σημειωθεί πως οι άνθρωποι με σκλήρυνση κατά πλάκας βιώνουν μια σταδιακή έναρξη και σταθερή εξέλιξη των σημείων και των συμπτωμάτων χωρίς υποτροπές, γνωστή ως πρωτοπαθής-προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας.

Επιπλοκές

Άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί επίσης να αναπτύξουν:

• Μυϊκή δυσκαμψία ή σπασμούς
• Παράλυση, συνήθως στα πόδια
• Προβλήματα με την ουροδόχο κύστη, το έντερο ή τη σεξουαλική λειτουργία
• Ψυχικές αλλαγές, όπως η λήθη ή οι εναλλαγές της διάθεσης
• Κατάθλιψη
• Επιληψία

Οι παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας είναι οι εξής:

Ηλικία: Η σκλήρυνση κατά πλάκας μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά η έναρξη συμβαίνει συνήθως μεταξύ 20 και 40 ετών. Ωστόσο, οι νεότεροι και οι ηλικιωμένοι μπορούν να νοσήσουν.

Φύλο: Οι γυναίκες έχουν δύο έως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από τους άνδρες.

Οικογενειακό ιστορικό: Εάν ένας από τους γονείς ή τα αδέλφια σας είχε σκλήρυνση κατά πλάκας, διατρέχετε μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.

Ορισμένες λοιμώξεις: Μια ποικιλία ιών έχουν συνδεθεί με τη σκλήρυνση κατά πλάκας, συμπεριλαμβανομένου του Epstein-Barr, του ιού που προκαλεί μολυσματική μονοπυρήνωση.

Φυλή: Οι λευκοί, ιδίως εκείνοι βορειοευρωπαϊκής καταγωγής, διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης σκλήρυνσης κατά πλάκας. Οι άνθρωποι ασιατικής, αφρικανικής ή ιθαγενούς αμερικανικής καταγωγής διατρέχουν τον χαμηλότερο κίνδυνο.

Κλίμα: Η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πολύ πιο συχνή σε χώρες με εύκρατο κλίμα, συμπεριλαμβανομένου του Καναδά, των βόρειων Ηνωμένων Πολιτειών, της Νέας Ζηλανδίας, της νοτιοανατολικής Αυστραλίας και της Ευρώπης.

Βιταμίνη D: Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D και η λιγοστή έκθεση στο φως του ήλιου συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο σκλήρυνσης κατά πλάκας.

Ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα: Έχετε ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης σκλήρυνσης κατά πλάκας εάν έχετε άλλες αυτοάνοσες διαταραχές όπως θυρεοειδή, αναιμία, ψωρίαση, διαβήτη τύπου 1 ή φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.

Κάπνισμα: Οι καπνιστές είναι πιο πιθανό από τους μη καπνιστές να αναπτύξουν ένα δεύτερο σύμπτωμα πέραν του ενός που επιβεβαιώνει την υποτροπιάζουσα σκλήρυνση κατά πλάκας.

Πότε επιβάλεται να επισκεφτείτε έναν γιατρό

Δείτε άμεσα ένα νευρολόγο εάν εμφανίσετε οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα συμπτώματα. Ο γιατρός αφού καταγράψει το ιστορικό σας θα ενημερωθεί και για τα συμπτώματά σας όσον αφορά τη συχνότητα και την έντασή τους. Θα σας ζητήσει να προβείτε σε εξειδικευμένες αιματολογικές εξετάσεις, ενώ θα ελέγξει το βαθμό της ισορροπίας και την ικανότητα της βάδισής σας. Πριν καταλήξει στη διάγνωση θα ζητήσει μια μαγνητική τομογραφία και έλεγχο του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Έχει σημασία να επισκεφτείτε το ταχύτερο δυνατόν έναν νευρολόγο καθώς με τις νέες θεραπείες η εξέλιξη της σκλήρυνσης κατά πλάκας μπορεί να καθυστερήσει περιορίζοντας τα συμπτώματα προσφέροντας στον πάσχοντα την ευκαιρία να έχει όσο είναι δυνατό μια κανονικότητα.

Ο νευρολόγος συνταγογραφεί μυοχαλαρωτικά, ηρεμιστικά και άλλα φάρμακα (κατά περίπτωση) για να περιορίσει τους σπασμούς και άλλα ενοχλητικά συμπτώματα.

Είναι σημαντική η άσκηση και το κολύμπι που βελτιώνουν τη δύναμη και την ισορροπία του ασθενούς. Επίσης, τις πολύ ζεστές ημέρες πρέπει ο πάσχον να αποφεύγει να εκτίθεται στη ζέστη και στον ήλιο. Αν χρειαστεί είναι σημαντική και η αρωγή ενός ψυχολόγου προκειμένου τόσο ο ασθενής όσο και η οικογένειά του να μάθουν να ζουν με τη νέα πραγματικότητα να διαχειριστούν το άγχος, τον φόβο και τα συναισθήματα απελπισίας ή και κατάθλιψης.