Οστεοπόρωση: Ποιοι είναι οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου

Σύμφωνα με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, οστεοπόρωση ονομάζεται η ελάττωση της οστικής μάζας, χωρίς όμως να έχουμε διαταραχή της χημικής σύστασης του οστού. H φυσιολογική αποδόμηση του οστού δεν ακολουθείται από αντίστοιχη αναδόμηση, με αποτέλεσμα την ελάττωση της οστικής μάζας. Υπάρχουν διάφορα αίτια που προκαλούν οστεοπόρωση, αν και δεν υπάρχει ομοφωνία για τον ακριβή μηχανισμό αυτής της μεταβολικής νόσου. H δημιουργία οστικής μάζας σε κάθε άτομο έχει σχέση με γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

H μεγίστη οστική μάζα έχει πολύ μεγάλη σημασία για τη μελλοντική κλινική εκδήλωση της πάθησης. Άτομα με μεγάλη τιμή οστικής μάζας έχουν λιγότερες πιθανότητες να νοσήσουν από οστεοπόρωση. H βαθμιαία απώλεια της οστικής μάζας αρχίζει από την ηλικία περίπου των 50 ετών και για τα δύο φύλα. Στις γυναίκες, ωστόσο, ο βαθμός απώλειας είναι πολύ μεγαλύτερος και ιδιαίτερα στα 10-15 χρόνια που ακολουθούν την εμμηνόπαυση. Στη γεροντική ηλικία υπολογίζεται ότι έχει πια χαθεί περίπου το 50% της οστικής μάζας στις γυναίκες και το 35% στους άνδρες. Μετά από ορισμένο ποσοστό απώλειας οστικής μάζας είναι εύκολη η πρόκληση καταγμάτων στα οστά. Το κατώτερο αυτό όριο της οστικής μάζας καλείται καταγματικός ουδός. Με διάφορες μεθόδους έχει υπολογιστεί ότι η απώλεια του 15% της οστικής μάζας καθιστά τα οστά πολύ πιο εύθραυστα, βρίσκονται δηλαδή στο κρίσιμο όριο του καταγματικου ουδού.

Παράγοντες κινδύνου

- Φύλο

Οι άνδρες έχουν 30% περισσότερη οστική μάζα από τις γυναίκες και προσβάλλονται σπανιότερα.

- Φυλή

Η οστική μάζα της λευκής φυλής είναι μικρότερη από αυτή της έγχρωμης. Υπάρχουν βέβαια διαφορές ακόμα και στα άτομα της ίδιας φυλής. Οι λευκές και ξανθές γυναίκες παρουσιάζουν μεγαλύτερη απώλεια οστικής μάζας από τις μελαχρινές.

- Υπερθυρεοειδισμός

H ορμόνη θυροξίνη, προκαλώντας μεγαλύτερη διέγερση στους οστεοκλάστες απ’ ό,τι στους οστεοβλάστες, προκαλεί οστεοπόρωση κυρίως του φλοιού των οστών.

- Υπερπαραθυρεοειδισμός

H παραθορμόνη, επιδρώντας στα οστά, στο ήπαρ και στους νεφρούς, αυξάνει το ασβέστιο του αίματος και, διεγείροντας τους οστεοκλάστες, προκαλεί οστεολυτικές εξεργασίες στα οστά.

- Κάπνισμα

Το κάπνισμα δρα άμεσα στους οστεοβλάστες, περιορίζοντας την οστεοβλαστική δραστηριότητα.

- Καθιστική ζωή

H έλλειψη σωματικής άσκησης περιορίζει την οστική μάζα. Είναι γνωστό ότι σε κατακεκλιμένους ασθενείς αυξάνεται κατά τρεις φορές η οστική απορρόφηση. Στην κατηγορία αυτή των ασθενών έχουμε αύξηση του ασβεστίου του αίματος και της υδροξυπρολίνης στα ούρα.

- Συνεχής κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ

H κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ μειώνει την απορρόφηση του ασβεστίου, προκαλεί ηπατοπάθειες και δρα τοξικά στους οστεοβλάστες.

- Διαιτητικοί παράγοντες

Οι δίαιτες (συνήθως για την απώλεια βάρους) που περιορίζουν τη χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων μπορεί να προκαλέσουν οστεοπόρωση εξαιτίας του ότι δεν καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε ασβέστιο. H δίαιτα που δεν περιέχει βιταμίνη C, η οποία είναι απαραίτητη για τον σχηματισμό του κολλαγόνου και των οστών, και βιταμίνη D, καθώς και η λήψη μεγάλης ποσότητας πρωτεϊνών που προκαλούν υπερασβεστουρία θεωρούνται παράγοντες που μπορεί να βοηθήσουν στην εγκατάσταση της οστεοπόρωσης. Τα παχύσαρκα άτομα, συγκριτικά με τα λιπόσαρκα, θεωρείται ότι κινδυνεύουν λιγότερο να νοσήσουν από την οστεοπόρωση, επειδή η φόρτιση των οστών με το βάρος του σώματός τους προάγει την αύξηση της οστικής μάζας. Επίσης, αποθηκεύονται οιστρογόνα στο λιπώδη ιστό τους, τα οποία τους προφυλάσσουν από την οστεοπόρωση.

Ταξινόμηση

Υπάρχουν πολλές προτεινόμενες ταξινομήσεις από διάφορους συγγραφείς. Τελικά όμως τους ασθενείς με οστεοπόρωση μπορούμε να τους κατατάξουμε σε δύο μεγάλες ομάδες ανάλογα με την αιτιολογία της νόσου.

- Πρωτοπαθής οστεοπόρωση

Στην ομάδα αυτή ανήκει η ιδιοπαθής οστεοπόρωση των νέων, η ιδιοπαθής οστεοπόρωση των ενηλίκων και η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση.

- Δευτεροπαθής οστεοπόρωση

Δευτεροπαθής αποκαλείται η οστεοπόρωση που αποτελεί δευτερεύουσα κλινική εκδήλωση διαφόρων νόσων ή συνδρόμων, όπως στους ασθενείς με υπερπαραθυροειδισμό, υπερθυρεοειδισμό, σύνδρομο Cushing, κακοήθεις υπερπλασίες του αίματος, υπογοναδισμό, ρευματοειδή αρθρίτιδα, αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα, σκορβούτο, ηπατικά νοσήματα, παθήσεις του εντέρου που προκαλούν σύνδρομο δυσαπορρόφησης κλ.π. Όλα τα υπερήλικα άτομα πάσχουν σε κάποιο βαθμό από οστεοπόρωση (γεροντική οστεοπόρωση). Τα εργαστηριακά ευρήματα είναι ανάλογα με την κλινική μορφή της οστεοπόρωσης.

Κλινική εικόνα

Η αύξηση της φυσιολογικής θωρακικής κύφωσης, οι ραχιαλγίες, η εύκολη κόπωση και η επίμονη χρόνια οσφυαλγία είναι μερικά από τα κλινικά σημεία της νόσου, ανεξάρτητα από την κατηγορία στην οποία κατατάσσεται η κλινική μορφή της. Στον ακτινολογικό έλεγχο διαπιστώνονται ελάττωση των οστικών δυναμικών γραμμών του οστού, σφηνοειδή κατάγματα της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και λέπτυνση του φλοιού των οστών.

Θεραπεία

Σήμερα είναι εκτεταμένη η χρήση της καλσιτονίνης σολωμού σε συνδυασμό με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D. Ακόμη, χορηγούνται οιστρογόνα, ανδρογόνα, διφωσφορικά και φθόριο, ανάλογα με την κλινική μορφή της πάθησης.

Διαβάστε επίσης:

Γυναίκες & οστεοπόρωση: Με πόση γυμναστική θα αυξήσετε την οστική πυκνότητα

Οστεοπόρωση στις γυναίκες: Τα 5 σημεία SOS

Οστεοπόρωση: Οι κακές συνήθειες που αυξάνουν τον κίνδυνο