Ωάριο – έμβρυο – "ανθρωπάκι": Step by step όλες οι αλλαγές από εβδομάδα σε εβδομάδα

Το σημαντικότερο τρίμηνο για την φυσιολογική ανάπτυξη του εμβρύου είναι το πρώτο, διότι στην περίοδο αυτή δημιουργείται η οργανογένεση. Στις αρχές του 2ου μήνα, ξεκινάει η διαμόρφωση του νευρικού συστήματος με την ανάπτυξη του νευρικού σωλήνα, ο οποίος θα εξελιχθεί εν τέλει σε σπονδυλική στήλη και εγκέφαλο. Ταυτόχρονα, υπάρχει ήδη κυκλοφορικό σύστημα στο έμβρυο και οι ήχοι της καρδιάς διαπιστώνονται στην 6η-7η εβδομάδα της κύησης. Στο ίδιο διάστημα ξεκινάει η διαμόρφωση του πλακούντα και του ομφάλιου λώρου που θα θρέψει το έμβρυο με το μητρικό αίμα και τα συστατικά του. Σε ανάλογο χρόνο μπορούμε με ασφάλεια να ξεχωρίσουμε τη μονήρη από την πολύδυμη κύηση.

Στο τέλος του 2ου μήνα και αρχές του 3ου, το έμβρυο έχει πάρει πλέον ανθρώπινη μορφή, φαίνονται ξεκάθαρα χεράκια και ποδαράκια καθώς και δάκτυλα καλυπτόμενα από μια μεμβράνη στην άκρη τους που μοιάζει με μαλακά νύχια. Αναπτύσσει όλα τα σπλαχνικά όργανα (έντερα, πάγκρεας, σπλήνα κ.τ.λ.), συνεχίζει να διαμορφώνει τον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα με την πλήρη ολοκλήρωση του εγκεφάλου να συμβαίνει μετά τη γέννηση. Το έμβρυο πλέον αντιδράει σε εξωτερικά ερεθίσματα, τραντάγματα και πίεση της κοιλιάς από τη μητέρα. Τα μάτια έχουν σχηματιστεί στο πρώτο τρίμηνο, τα διατηρεί ανοιχτά ενίοτε, χωρίς όμως να αντιλαμβάνεται ερεθίσματα φωτός.

Στο τέλος του πρώτου τριμήνου, τα γεννητικά όργανα έχουν σχηματιστεί αλλά δεν μπορούν να διακριθούν πάντα με βεβαιότητα στον υπέρηχο. Την ίδια περίοδο, ο πλακούντας έχει πλήρως αναπτυχθεί, η καρδιά έχει διαιρεθεί σε τέσσερις κοιλότητες (2 κόλπους, 2 κοιλίες) και το αμνιακό υγρό που περιβάλλει το έμβρυο υπολογίζεται σε περίπου 50 cm3.

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου, όλα τα όργανα του εμβρύου είναι σε πλήρη ανάπτυξη και το υπόλοιπο της κύησης χρησιμεύει για την περαιτέρω ωρίμανση και ανάπτυξη του. Το έμβρυο στο 2ο τρίμηνο μπορεί να ακούσει θορύβους από το εξωτερικό περιβάλλον και με τον τρόπο αυτόν εξοικειώνεται με τη φωνή της μητέρας του. Παράγει ούρα τα οποία αποβάλλει στο αμνιακό υγρό και κάνει καταποτικές κινήσεις, γεγονός που μας βοηθάει να αντιληφθούμε ότι δεν υπάρχει κάποιο κώλυμα σε όλο το μήκος του γαστρεντερικού σωλήνα.

Στην αρχή του δεύτερου τριμήνου πρωτοπαρουσιάζεται χνούδι στο τριχωτό της κεφαλής του και κατά τις 20 εβδομάδες δημιουργούνται τα κανονικά μαλλιά του, τα οποία συνήθως πέφτουν το πρώτο διάστημα μετά τη γέννησή του και αναπτύσσονται ξανά αργότερα πιο ισχυρά. Με το πέρας του 2ου τριμήνου, το δέρμα του γίνεται βαθμιαία πιο αδιαφανές μέχρι την τελική ωρίμανση του.

Η μητέρα νιώθει τις πρώτες κινήσεις και σκιρτήματα του εμβρύου στις 18-22 περίπου εβδομάδες, με μερικές πολυτόκες να τις αντιλαμβάνονται ακόμα και από την 16η εβδομάδα.

Θεωρητικά, ένα έμβρυο μπορεί να επιζήσει από την 24η εβδομάδα της κύησης και έπειτα, ζυγίζει τότε περίπου 500 gr, όμως έχει πολύ υψηλό κίνδυνο θνησιμότητας και νοσηρότητας λόγω των επιβαρυντικών παραγόντων της προωρότητας, όπως ανωριμότητα των πνευμόνων, η ευπάθεια στις λοιμώξεις, η ενδοεγκεφαλική αιμορραγία, νεκρωτική εντεροκολπίτιδα και άλλες.

Στο 3ο τρίμηνο, το έμβρυο ξανανοίγει τα μάτια του και μπορεί πλέον να διακρίνει τα φωτεινά ερεθίσματα από το σκοτάδι. Από την αρχή του τελευταίου τριμήνου της ενδομήτριας ζωής του, αρχίζει η ανάπτυξη και ωρίμανση των πνευμόνων μέσω της παραγωγής του επιφανειοδραστικού παράγοντα, ο οποίος εμποδίζει τις κυψελίδες που βρίσκονται στην περιφέρεια των πνευμόνων να «κολλήσουν» μεταξύ τους, γεγονός που θα επιτρέψει την πλήρη ανάπτυξη τους μετά την γέννηση.

Στο τρίμηνο αυτό παρατηρείται επίσης η ικανότητα για διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας στο σώμα του, γεγονός στο οποίο συμβάλλει και το αμνιακό υγρό που το περιβάλλει. Όλες οι αισθήσεις τελούν σε πλήρη λειτουργία μετά την 33η εβδομάδα. Σε αυτή τη χρονική στιγμή, σε άρρενα βρέφη οι όρχεις κατεβαίνουν από την βουβωνική χώρα και εισέρχονται στο όσχεο.

Η φυσιολογική ποσότητα αμνιακού υγρού που έχει μια γυναίκα προς το τέλος της εγκυμοσύνης κυμαίνεται από 400-1.500 cm3.

Κατά τη γέννηση, τέλος, το 15% του σωματικού βάρους του νεογνού αποτελείται από λίπος, γεγονός που βοηθάει στη διατήρηση του θερμορυθμιστικού του συστήματος. Επιπλέον, θα έχει έως 20 δοντάκια (τα οποία καλύπτονται από τα ούλα και δεν φαίνονται) και περιμένουν να ξεπεταχτούν σταδιακά τους πρώτους μήνες της ζωής του. Επιπροσθέτως, το νεογνό δεν βγάζει δάκρυα αμέσως μετά τη γέννηση, διότι οι δακρυϊκοί αδένες καθυστερούν λίγες εβδομάδες την παραγωγή τους.

Ολοκληρώνοντας, έρευνες απέδειξαν ότι τα νεογέννητα παρουσίασαν προτίμηση σε τραγούδια που άκουγαν ενόσω ήταν μέσα στη μήτρα καθώς και στη φωνή των μητέρων τους συγκριτικά με άλλων γυναικών.

Για το λόγο αυτό, το κέντρο μας κάνει σύσταση σε όλες τις μέλλουσες μαμάδες να απολαύσουν την επικείμενη εγκυμοσύνη τους και να προσφέρουν αυθόρμητα την τρυφερότητα και ευαισθησία τους το 9μηνο αυτό, γνωρίζοντας πως θα ανταμειφθούν για τη συμπεριφορά τους από τον αγνό αυτό οργανισμό που κουβαλούν στα σπλάχνα τους.

Ζερβάκης Αλέξης
Γυναικολόγος – Επιστημονικός Συνεργάτης Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών

Κέντρο Εξωσωματικής Αθηνών IVF ATHENS CENTER Λ. Κηφισίας 5, Μαρούσι
URL: www.ivfathenscenter.gr