Πολιομυελίτιδα: Το πρώτο φυτικό εμβόλιο ενάντια στη νόσο από επιστήμονες στη Βρετανία

Η νέα μέθοδος παραγωγής εμβολίων με τη βοήθεια των φυτών είναι εύκολη, φθηνή και γρήγορη. Στο μέλλον θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και για άλλες νόσους, όπως αυτές που προκαλούνται από τους ιούς Έμπολα και Ζίκα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζορτζ Λομονόσοφ του Κέντρου John Innes στο Νόργουιτς, οι οποίοι έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature Communications, σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ, δήλωσαν ότι «πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη τεχνολογία, που στο όχι μακρινό μέλλον μπορεί να επιτρέψει την ανάπτυξη εμβολίων μέσα στα φυτά».

Το αβλαβές εμβόλιο μιμείται εξωτερικά τον ιό της πολιομυελίτιδας και, με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να «εκπαιδεύσει» το ανοσοποιητικό σύστημα να έχει έτοιμες άμυνες, όταν συναντήσει τον πραγματικό ιό.

Οι επιστήμονες τροποποίησαν γενετικά τον μεταβολισμό ενός φυτού, ώστε να μετατρέπει τα φύλλα του σε «εργοστάσιο» παραγωγής μη παθογόνων σωματιδίων που μοιάζουν με τον ιό. Στη συνέχεια, τα φυτά παράγουν στα φύλλα τους μεγάλες ποσότητες αυτών των σωματιδίων, χρησιμοποιώντας τις δικές τους πρωτεΐνες. Στο τελικό στάδιο, τα φύλλα ανακατεύτηκαν με νερό και από το εκχύλισμα ελήφθη το εμβόλιο. Το εμβόλιο αποδείχτηκε αποτελεσματικό σε δοκιμές που έγιναν σε ζώα, ενώ θα ακολουθήσουν κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Η σχετική έρευνα χρηματοδοτείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος αναζητά εναλλακτικές και πιο ασφαλείς λύσεις σε σχέση με τα υπάρχοντα δύο εμβόλια. Η πολιομυελίτιδα, μια ασθένεια γνωστή από την αρχαιότητα, που μεταδίδεται κυρίως από μολυσμένο νερό και οφείλεται στην καταστροφή των κινητικών νευρώνων του κεντρικού νευρικού συστήματος, μπορεί να προκαλέσει μόνιμη παράλυση ή θάνατο. Έχει σε μεγάλο βαθμό (έως 99%) εξαφανιστεί ως αρρώστια στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη από το τέλος της δεκαετίας του 1980, όμως οι μολύνσεις εξαιτίας της δεν έχουν εξαλειφθεί.

Τα πρώτα εμβόλια κατά της πολιομυελίτιδας εμφανίστηκαν στα μέσα του 20ού αιώνα και σταδιακά η νόσος τέθηκε υπό έλεγχο. Σήμερα κάθε χρόνο καταγράφονται μόνο μερικές εκατοντάδες κρούσματα παγκοσμίως, όμως ο ιός παραμένει στο περιβάλλον και αποτελεί πάντα μια δυνητική απειλή.

Η χρήση εξασθενημένων μορφών του ιού στα υπάρχοντα εμβόλια κρύβει κινδύνους ότι σταδιακά ο ιός μπορεί να κερδίσει ξανά έδαφος. Για να παραχθούν τα τωρινά εμβόλια, χρησιμοποιούνται μεγάλες ποσότητες ζωντανού ιού, ο οποίος όμως μπορεί τυχαία να ξεφύγει και να εξαπλωθεί. Η ανάπτυξη φυτικών εμβολίων που περιέχουν απλώς εξωτερικές απομιμήσεις και όχι εξασθενημένες μορφές του ίδιου του ιού, εξαλείφει αυτόν τον κίνδυνο που πάντα ελλοχεύει.

Η ίδια τεχνολογία φυτικής παραγωγής εμβολίων είναι πιθανό να αξιοποιηθεί για πολλούς ακόμη ιούς στο μέλλον, ακόμη και για την κλασική γρίπη. Σήμερα τα αντιγριπικά εμβόλια παράγονται μέσα σε αυγά κοτόπουλων και χρειάζονται μήνες μέχρι να είναι έτοιμα για χρήση.

Τα φυτικά εμβόλια θα μπορούσαν να είναι έτοιμα σε τρεις έως τέσσερις εβδομάδες, πράγμα πολύ σημαντικό σε περίπτωση επιδημίας ή, ακόμη χειρότερα, πανδημίας. Τα φυτά έχουν το πλεονέκτημα ότι μεγαλώνουν γρήγορα και ότι χρειάζονται μόνο το φως του ήλιου, χώμα, νερό και αέρα.

Όμως ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί είναι η αποδοτική μαζική παραγωγή των φυτικών εμβολίων και επίσης πρέπει να διασφαλιστεί ότι αυτά δεν προκαλούν απρόβλεπτες παρενέργειες (π.χ. αν χρησιμοποιηθεί το φυτό του καπνού, υπάρχει κίνδυνος το εμβόλιο να περιέχει νικοτίνη;).