Σε έξαρση η πολιομυελίτιδα στην Ευρώπη - Τι να ξέρετε για τη νόσο

Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία του να διατηρήσουμε την Ευρώπη απαλλαγμένη από την πολιομυελίτιδα, σημειώνουν σε άρθρο τους η διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), Πάμελα Ρέντι Βάγκνερ, και ο περιφερειακός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Ευρώπη, Χανς Κλούγκε.

Η πολιομυελίτιδα είναι μια ξεχασμένη ασθένεια για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων στην Ευρώπη από το 2002, χάρη στα επιτυχημένα προγράμματα εμβολιασμού, την εκτεταμένη επιτήρηση και την αντιμετώπιση κρουσμάτων. Ωστόσο, από το 2015 ως το 2022 ο ιός ανιχνεύεται σε τουλάχιστον μία χώρα της Ευρώπης κάθε χρόνο, ενώ το 2024 ανιχνεύθηκε ιός πολιομυελίτιδας τύπου 2 προερχόμενος από εμβόλιο στα συστήματα αποχέτευσης 14 πόλεων σε πέντε χώρες (Ισπανία, Πολωνία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Φινλανδία).

Οι ιοί αυτοί συνδέονται με μια γενεαλογική γραμμή που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νιγηρία το 2020 και κυκλοφόρησε σε άλλες 21 χώρες της Αφρικής, προκαλώντας επιδημίες σε 15 από αυτές. Η ανάλυση της γενετικής αλληλουχίας δείχνει ότι πριν εντοπιστεί στην Ευρώπη, ο ιός κυκλοφορούσε για έναν χρόνο αλλού. Δεν υπάρχουν πάντως ενδείξεις ότι υπήρξε ευρεία κυκλοφορία του ιού στην Ευρώπη λόγω αυτών των εισαγωγών. Ωστόσο, μπορεί να οδηγήσουν σε έξαρση εάν άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί, εκτεθούν στον ιό, όπως συνέβη πρόσφατα στο Τατζικιστάν, την Ουκρανία, το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στο άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Eurosurveillance», σημειώνεται ότι «κάθε χώρα πρέπει να παραμείνει σε επαγρύπνηση για την ανίχνευση της παρουσίας του ιού της πολιομυελίτιδας μέσω συστημάτων επιτήρησης, να είναι έτοιμη να δράσει γρήγορα εάν εντοπιστεί οποιαδήποτε κυκλοφορία του ιού και να δεσμευτεί να διατηρήσει υψηλή εμβολιαστική κάλυψη σε κάθε κοινότητα ετησίως έως ότου επιτευχθεί η παγκόσμια εξάλειψη της πολιομυελίτιδας».

Το ECDC εκτιμά ότι 2,4 εκατομμύρια παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο ενδέχεται να μην έχουν λάβει κατά την περίοδο 2012-2021 τον κύκλο εμβολιασμών που απαιτείται για την προστασία από τον ιό, ενώ επιπλέον 600.000 παιδιά ενδέχεται να έχουν χάσει τον εμβολιασμό τους την περίοδο 2022-2023.

Τι πρέπει να ξέρετε για την πολιομυελιτιδα

Η οξεία πολιομυελίτιδα είναι μία ιογενής λοίμωξη, η οποία αναγνωρίζεται συνήθως από την οξεία έναρξη χαλαρής παράλυσης.

Χαλαρή παράλυση συμβαίνει σε <1% των λοιμώξεων από τον ιό της πολιομυελίτιδας. Υπολειμματική παράλυση παρατηρείται στο 0,1-1% των κρουσμάτων, ανάλογα με τη λοιμοτοξικότητα του στελέχους και πιθανά με γενετικούς παράγοντες (η αναλογία της παράλυσης σε μολυσμένους επίνοσους ενήλικες είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι σε βρέφη και μικρά παιδιά). Πάνω από 90% των λοιμώξεων είναι είτε ασυμπτωματικές είτε εκδηλώνονται με μη ειδικό εμπύρετο. Άσηπτη μηνιγγίτιδα συμβαίνει στο 1% περίπου των λοιμώξεων.

Μια ήπια νόσος εκδηλώνεται στο 10% των λοιμώξεων με συμπτώματα που περιλαμβάνουν εμπύρετο, κακουχία, κεφαλαλγία, ναυτία και έμετο. Αν η νόσος εξελιχθεί σε σοβαρή πάθηση, μπορεί να παρουσιαστούν σοβαρές μυαλγίες και δυσκαμψία αυχένα και ράχης, με χαλαρή παράλυση. Η παράλυση της πολιομυελίτιδας είναι συνήθως ασύμμετρη, με εμπύρετο στην έναρξη. Ο μέγιστος βαθμός παράλυσης ολοκληρώνεται σε σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως εντός 3-4 ημερών. Το σημείο της παράλυσης εξαρτάται από τον εντοπισμό της κυτταρικής καταστροφής στον νωτιαίο μυελό και στο εγκεφαλικό στέλεχος. Τα κάτω άκρα προσβάλλονται πιο συχνά από τα άνω. Παραλύσεις των αναπνευστικών και/ή των προμηκικών μυών (κατάποσης) μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή.

Κάποια βελτίωση της παράλυσης μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης, αλλά παράλυση που παραμένει μετά από 60 ημέρες είναι πιθανό να είναι μόνιμη. Σπάνια, μπορεί να παρουσιαστεί επανεμφάνιση της μυϊκής αδυναμίας, μετά την αποκατάσταση, πολλά χρόνια μετά την αρχική λοίμωξη («postpolio» σύνδρομο). Δεν θεωρείται ότι αυτό σχετίζεται με την παραμονή του ίδιου ιού. Καθώς έχει τεθεί ο στόχος της παγκόσμιας εκρίζωσης της πολιομυελίτιδας και έχουν γίνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, η πολιομυελίτιδα πρέπει να διακρίνεται από άλλες παραλυτικές καταστάσεις, μέσω της απομόνωσης του ιού από τα κόπρανα. Άλλοι εντεροϊοί (κυρίως τύποι 70 και 71), ιοί echo και coxsackie είναι δυνατό να προκαλέσουν νόσο που μιμείται την παραλυτική πολιομυελίτιδα.

Μετά από κλινική και υποκλινική μόλυνση αναπτύσσεται ανοσία, ειδική του οροτύπου του ιού, που διαρκεί –όπως φαίνεται– για όλη τη ζωή του ατόμου. Δεύτερη προσβολή στο ίδιο άτομο είναι σπάνιο να συμβεί και είναι αποτέλεσμα μόλυνσης από ιό διαφορετικού οροτύπου. Τα βρέφη άνοσων μητέρων έχουν παροδική παθητική ανοσία.

Τρόπος μετάδοσης

Κυρίως μετάδοση από άτομο σε άτομο, βασικά μέσω της κοπρανο-στοματικής οδού. Ο ιός ανιχνεύεται πιο εύκολα και για μεγαλύτερο διάστημα στα κόπρανα απ’ ό,τι σε φαρυγγικές εκκρίσεις. Όπου το επίπεδο υγιεινής είναι υψηλό, η εξάπλωση μέσω φαρυγγικών εκκρίσεων μπορεί να είναι σχετικά πιο σημαντική. Σε σπάνιες περιπτώσεις, το γάλα, η τροφή και άλλα αντικείμενα μολυσμένα με κόπρανα έχουν ενοχοποιηθεί ως αγωγοί. Δεν υπάρχουν αξιόπιστες ενδείξεις εξάπλωσης μέσω εντόμων. Το νερό και τα λύματα ενοχοποιούνται σπανίως.

Χρόνος επώασης

Συνήθως 7-14 ημέρες για τις περιπτώσεις παράλυσης. Αναφερόμενο εύρος 3-35 ημέρες.

Περίοδος μεταδοτικότητας

Δεν έχει καθοριστεί σαφώς. Η μετάδοση είναι δυνατή όσο ο ιός αποβάλλεται. Ο ιός της πολιομυελίτιδας ανιχνεύεται στις φαρυγγικές εκκρίσεις σε 36 ώρες και στα κόπρανα σε 72 ώρες μετά την έκθεση στον ιό, σε κλινικές και υποκλινικές περιπτώσεις. Οι ιοί τυπικά παραμένουν στο φάρυγγα για μία εβδομάδα περίπου και στα κόπρανα για 3-6 εβδομάδες, αλλά στους ανοσοκατεσταλμένους η αποβολή ιών μπορεί να διαρκέσει πολύ περισσότερο. Τα κρούσματα είναι πιο μολυσματικά τις ημέρες πριν και μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Αντιμετώπιση

Δεν υπάρχει θεραπεία για την πολιομυελίτιδα, όμως η νόσος μπορεί να προληφθεί χάρη στα εμβόλια.

Από ΑΠΕ-ΜΠΕ και eody.gov.gr