Είναι δυνατό να πεθάνουμε από βαθιά γεράματα;

Το ερώτημα αυτό μοιάζει τετριμμένο και επουσιώδες, όμως οι βιολογικές διεργασίες που διέπουν τη διαδικασία της γήρανσης και οι έρευνες που πραγματοποιούνται επάνω στο θέμα αυτό βάζουν στο στόχαστρο την ίδια τη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης και μας διδάσκουν πολύτιμα μαθήματα ζωής (και θανάτου).

Ποια είναι λοιπόν η διαδρομή που ακολουθούμε στο αναπόφευκτο ταξίδι μας προς το θάνατο;

Οι εκφάνσεις της γήρανσης είναι πολλές: ένα σπυράκι στην εφηβεία είναι ένδειξη σωματικής ωρίμανσης, ενώ ο εγκλεισμός σε κέντρο φροντίδας ηλικιωμένων λόγω άνοιας είναι ένδειξη πνευματικής ωρίμανσης. Σε κάθε περίπτωση, το αδυσώπητο πέρασμα του χρόνου μάς αναγκάζει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τις αντιδράσεις μας σε τέτοιου είδους αλλαγές και αυτό σημαίνει ότι έρχεται σταδιακά η συναισθηματική ωρίμανση.

Η Βιολογία έρχεται να προσθέσει στη λίστα αυτή και ένα τέταρτο είδος ωρίμανσης. Όσο το τρέχον ημερολογιακό έτος απομακρύνεται από το έτος γέννησής μας, το σώμα μας φθείρεται όλο και περισσότερο. Ο πονοκέφαλος της μέθης δεν υποχωρεί τόσο γρήγορα όσο παλιότερα και τα γόνατά μας παράγουν ένα σωρό αλλόκοτους ήχους όταν ξυπνάμε ή όταν ανεβαίνουμε σκαλιά. Τέτοιου είδους αλλαγές αποτελούν το σήμα κατατεθέν της διαδικασίας της βιολογικής ωρίμανσης.

Μπορεί να χάσουμε τη ζωή μας από κάποια χρόνια νόσο ή να «φύγουμε» ήσυχα στον ύπνο μας, όμως ποτέ σε κανένα πιστοποιητικό θανάτου δεν αναγράφεται ως αιτία η λέξη «γηρατειά».

Οτιδήποτε μπορεί να μας σκοτώσει ονομάζεται παθολογικό αίτιο. Τα καλοκαίρια που έχουμε δει δεν κατατάσσονται στην κατηγορία αυτή.

Η βιολογική γήρανση είναι αποτέλεσμα τριών μεταβλητών που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους: βράχυνση των τελομερών, οξειδωτικό στρες και γλυκοζυλίωση.

Το πέρασμα του χρόνου, σε συνδυασμό με άλλους εξωτερικούς παράγοντες, συνεπάγεται τη συρρίκνωση των τελομερών, των προστατευτικών καλυμμάτων στα άκρα των χρωμοσωμάτων. Αυτή η διαδικασία έχει σαν αποτέλεσμα να εκτίθεται το DNA μας στους άλλους δύο γηραντικούς παράγοντες: το οξειδωτικό στρες και τη γλυκοζυλίωση.

Το οξειδωτικό στρες είναι αποτέλεσμα της έκθεσης στο οξυγόνο, ενώ η γλυκοζυλίωση είναι αποτέλεσμα της έκθεσης στα σάκχαρα. Το οξειδωτικό στρες και η γλυκοζυλίωση συμβάλλουν στην εξάντληση των αποθεμάτων πρωτεϊνών και λιπαρών του οργανισμού μας. Όταν αυτές οι πολύπλοκες διεργασίες γκρεμίσουν τα αμυντικά τείχη του ανθρώπινου οργανισμού, παρέχουν ένα εύκολο πέρασμα σε κάθε είδους θανατηφόρα παθολογία.

Μπορούμε να εμποδίσουμε ή να αντιστρέψουμε τον αντίκτυπο αυτών των διεργασιών; Αν βρεθεί ποτέ, μια καταφατική απάντηση στο ερώτημα αυτό θα είναι συνώνυμη με την πηγή της αιώνιας νιότης και της αθανασίας.