Ανάρρωση από εγκεφαλικό: Τι περιλαμβάνει κάθε στάδιο, τι ισχύει για ισχαιμικό & τι για αιμορραγικό

Τι συμβαίνει όμως κατά τη φάση της ανάρρωσης, όταν ο ασθενής έχει περάσει αρκετό χρόνο στο νοσοκομείο και ο εγκέφαλός του έχει αρχίσει να ανακάμπτει;

Ο Lester Leung, αγγειακός νευρολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Tufts και αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Tufts, η Gabriele Moriello, φυσικοθεραπεύτρια και αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστημών Αποκατάστασης της Ιατρικής Σχολής, και ο David Thaler, αγγειακός νευρολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Tufts και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή, περιγράφουν πώς αναρρώνουν οι ασθενείς με εγκεφαλικό επεισόδιο και ποιοι παράγοντες μπορούν να βοηθήσουν ή να εμποδίσουν τη διαδικασία.

Το σχήμα της ανάρρωσης

Υπάρχουν δύο κύριες κατηγορίες εγκεφαλικών επεισοδίων: τα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια και τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια. Τα περισσότερα εγκεφαλικά επεισόδια, περίπου το 87%, είναι ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια, που προκαλούνται από την απόφραξη ενός αιμοφόρου αγγείου στον εγκέφαλο. Τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια, περίπου το 13% των εγκεφαλικών επεισοδίων, προκαλούνται από αιμορραγία στον εγκέφαλο.

Και οι δύο τύποι εγκεφαλικών επεισοδίων μπορούν να βλάψουν τον υγιή ιστό του εγκεφάλου. Έχουν όμως ελαφρώς διαφορετική πορεία ανάρρωσης. Ένας ασθενής με ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο παρουσιάζει μείωση της λειτουργίας του εγκεφάλου και της κινητικότητας μετά συμβάν, εντός 24 ωρών όμως οι λειτουργίες αρχίζουν να επανέρχονται.

Ένα άτομο που υφίσταται αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, επίσης χάνει την εγκεφαλική λειτουργία αμέσως μετά το εγκεφαλικό, επειδή υπάρχει όμως αίμα στον εγκέφαλο που εμποδίζει τη λειτουργία του, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να επανέλθει η λειτουργία αυτού του ατόμου. Καθώς το αίμα επαναπορροφάται στον εγκέφαλο, «υπάρχει μια πολύ απότομη δυνητική κλίση όσον αφορά την ανάκτηση της λειτουργίας, αλλά καθυστερεί», δήλωσε ο Leung.

Τόσο για τα ισχαιμικά όσο και για τα αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια, οι πιθανότητες βελτίωσης είναι υψηλές, δήλωσε ο Thaler. Το «σχήμα» της ανάκαμψης είναι παρόμοιο για τις δύο περιπτώσεις: Οι άνθρωποι εμφανίζουν γρήγορη βελτίωση στην αρχή, στη συνέχεια όμως η βελτίωση επιβραδύνεται. Ενώ η σοβαρότητα του εγκεφαλικού επεισοδίου δεν αλλάζει συνήθως το σχήμα της ανάρρωσης, επηρεάζει τον βαθμό στον οποίο ένα τελικά θα επανέλθει. Κάποιος που έχει υποστεί ένα ήπιο εγκεφαλικό, μπορεί να ανακτήσει όλες τις λειτουργίες του, ενώ κάποιος με σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο, μπορεί να μην επανέλθει ποτέ πλήρως.

«Η ανάρρωση είναι διαφορετική για κάθε άτομο», δήλωσε η Moriello.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο

Μόλις 24 έως 48 ώρες μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο, φυσικοθεραπευτές όπως η Moriello, αρχίζουν να κινητοποιούν τον ασθενή, ζητώντας του να σηκωθεί από το κρεβάτι και να περπατήσει. Όσο πιο γρήγορα είναι σε θέση να σηκωθεί και να κινηθεί, τόσο καλύτερα είναι τα μακροπρόθεσμα οφέλη, είπε.

Στη συνέχεια, τα άτομα που μπορούν να ανταποκριθούν σε τρεις ώρες θεραπείας την ημέρα, συνήθως ακολουθούν πρόγραμμα ενδονοσοκομειακής αποκατάστασης, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία (για τη βελτίωση της σωματικής κίνησης και της κινητικότητας), εργοθεραπεία (παρόμοια με τη φυσικοθεραπεία, αλλά με βάση τις κινήσεις που είναι απαραίτητο να κάνει ένα άτομο), λογοθεραπεία (η οποία επικεντρώνεται στην ομιλία και την κατάποση) ή ένα συνδυασμό και των τριών.

Μετά από μία έως τρεις εβδομάδες ενδονοσοκομειακής αποκατάστασης, ο ασθενής συνήθως επιστρέφει στο σπίτι του, όπου είναι σε θέση να συνεχίσει τη θεραπεία μέσω κατ' οίκον επισκέψεων από θεραπευτές ή μέσω παρακολούθησης από κέντρο εξωτερικής θεραπείας.

Θεραπείες όπως αυτές λειτουργούν επειδή ο εγκέφαλος είναι «πλαστικός», δηλαδή ικανός να προσαρμόζει τις λειτουργίες του, λέει η Moriello. Οι θεραπείες μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο χρησιμοποιούν την επανάληψη για να ενισχύσουν ή ακόμη και να δημιουργήσουν ξανά νευρικές οδούς που σχετίζονται με την κίνηση, οι οποίες μπορεί να έχουν καταστραφεί κατά τη διάρκεια του εγκεφαλικού επεισοδίου. «Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι ο ασθενής κάνει αρκετές επαναλήψεις, ώστε να αλλάξουμε τον εγκέφαλό του για να μπορέσει να επιστρέψει σε όσα έκανε πριν πάθει εγκεφαλικό», είπε.

«Ο εγκέφαλος πρέπει να ξαναμάθει ότι αυτά τα πράγματα είναι σημαντικά», δήλωσε ο Leung.

Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί επίσης να επηρεάσει τη συναισθηματική υγεία ενός ασθενούς. Περίπου οι μισοί από τους ασθενείς με εγκεφαλικό επεισόδιο παρουσιάζουν αύξηση των συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης και ορισμένοι ασθενείς αντιμετωπίζουν επίσης διαταραχή μετατραυματικού στρες.

«Τα εγκεφαλικά επεισόδια είναι τρομακτικά και κάνουν τους ανθρώπους να γίνονται εσωστρεφείς και να ανησυχούν για ένα πιθανό δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο», δήλωσε ο Thaler. Οι γιατροί συνήθως παραπέμπουν τους ασθενείς που αντιμετωπίζουν άγχος και κατάθλιψη μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο σε συμβουλευτική ή ψυχοθεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συνταγογραφούν επίσης φάρμακα για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας.

Ο Leung θεωρεί ότι οι γιατροί που θεραπεύουν ασθενείς με εγκεφαλικό επεισόδιο, θα πρέπει να αντιμετωπίζουν την αποκατάσταση ως μια ατέρμονη διαδικασία. Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι οι ασθενείς με εγκεφαλικό επεισόδιο φθάνουν στο μέγιστο βαθμό της ανάρρωσής τους μέσα σε λίγους μήνες μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο. «Αυτό είναι το κυρίαρχο αφήγημα», δήλωσε ο Leung. Αλλά η έρευνα δείχνει ότι ένα άτομο μπορεί να συνεχίσει να ανακτά τη λειτουργικότητά του καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του. «Πρέπει να αλλάξουμε την αντίληψή μας για το εγκεφαλικό επεισόδιο», είπε.

Οι Moriello και Leung τόνισαν επίσης τη σημασία της συμβουλευτικής των ασθενών κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης σχετικά με το πώς να αποφύγουν ένα δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο.

Οι παράγοντες κινδύνου για ένα δεύτερο εγκεφαλικό επεισόδιο μοιάζουν πολύ με τους παράγοντες κινδύνου για ένα πρώτο εγκεφαλικό επεισόδιο. Στην κορυφή της λίστας βρίσκονται οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση και η παχυσαρκία. Η απώλεια βάρους και η βελτίωση της καρδιαγγειακής υγείας μέσω της διατροφής και της άσκησης, μπορούν να μετριάσουν αυτούς τους παράγοντες κινδύνου. Η συμβουλευτική για την πρόληψη «θα πρέπει να συμμετέχει στην αποκατάσταση κάθε ατόμου από εγκεφαλικό επεισόδιο», δήλωσε η Moriello.

Παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάρρωση

Πολλοί παράγοντες μπορούν είτε να βελτιώσουν είτε να εμποδίσουν την ανάρρωση κάποιου. Το πόσο γρήγορα μπορεί κάποιος να λάβει ιατρική περίθαλψη και το είδος της περίθαλψης που θα λάβει, παίζουν μεγάλο ρόλο, δήλωσε η Moriello. Οι άνθρωποι που είναι σε θέση να αναγνωρίσουν γρήγορα τα συμπτώματα του εγκεφαλικού επεισοδίου και να μεταβούν σε ένα ολοκληρωμένο κέντρο εγκεφαλικών επεισοδίων, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναρρώσουν καλά.

Δύο σχετικά νέες θεραπείες εγκεφαλικού επεισοδίου παρέχουν επίσης τεράστιο όφελος για τους ασθενείς: ενδοφλέβια φάρμακα που διασπούν θρόμβους στον εγκέφαλο, τα οποία ονομάζονται ιστικοί ενεργοποιητές του πλασμινογόνου (tPA) και μια διαδικασία που ονομάζεται μηχανική θρομβεκτομή, κατά την οποία ο χειρουργός αφαιρεί τον θρόμβο με τη χρήση καθετήρα. Και οι δύο θεραπείες βελτιώνουν σημαντικά τις πιθανότητες ανάρρωσης, αλλά πρέπει να γίνονται εντός των πρώτων ωρών από την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Το πόσο κοντά βρίσκεται κάποιος σε ένα ολοκληρωμένο κέντρο εγκεφαλικών επεισοδίων, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό αν θα μπορέσει να λάβει την κατάλληλη φροντίδα. Αλλά και η ασφάλιση έχει σημασία - η έρευνα δείχνει ότι οι ασθενείς με ασφάλιση που καλύπτει τη νοσοκομειακή περίθαλψη μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, έχουν καλύτερη πορεία και μικρότερο κίνδυνο θανάτου.

Ο Thaler τονίζει ότι ακόμη και χωρίς νευρολογική βελτίωση, υπάρχουν τρόποι να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής ενός ασθενούς, όπως το να διδαχθεί ο ασθενής πώς να διεκπεραιώνει καθημερινές εργασίες με τις ικανότητες που εξακολουθεί να έχει.

Για παράδειγμα, ένας ασθενής με εντελώς παράλυτο χέρι, μπορεί να μάθει πώς να χρησιμοποιεί τα άλλα άκρα του με νέους τρόπους για να συμπληρώσει την κινητικότητά του. Οι νέες τεχνολογίες -κάποιες από αυτές διεγείρουν τον εγκέφαλο για να ενισχύσουν τα σήματά του- μπορούν επίσης να βελτιώσουν τη ζωή των ασθενών, αν και η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, δήλωσε ο Leung.

Το δίκτυο υποστήριξης ενός ατόμου παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο. Κάποιος που αναρρώνει από εγκεφαλικό επεισόδιο και έχει κοντά τους φίλους και την οικογένειά του, μπορεί να βοηθηθεί να εξασκήσει τις θεραπείες του εκτός ιατρικού περιβάλλοντος.

Το πεδίο της ανάρρωσης και της αποκατάστασης από εγκεφαλικό επεισόδιο, εξελίσσεται προς μια θετική κατεύθυνση, επιτρέποντας στους επιζώντες να ζήσουν μια ουσιαστική και ευχάριστη ζωή, δήλωσε ο Leung. Παρ' όλα αυτά, είναι σημαντική η περαιτέρω έρευνα ώστε να συνεχιστεί η πρόοδος των στρατηγικών αποκατάστασης.

Πηγή: Tufts Now