Αντικαταθλιπτικά: Πώς μάς προστατεύουν από σοβαρές λοιμώξεις και σήψη

Οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Salk αποκάλυψαν τον ρόλο των αντικαταθλιπτικών στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και την ενίσχυση της άμυνας κατά των μολυσματικών ασθενειών.

Τα ευρήματά τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια νέα γενιά σωτήριων θεραπειών και να ενισχύσουν την ετοιμότητα για μελλοντικές πανδημίες.

Η μελέτη βασίστηκε στα πρόσφατα ευρήματα, σύμφωνα με τα οποία οι χρήστες εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), όπως το Prozac, είχαν λιγότερο σοβαρές λοιμώξεις COVID-19 και ήταν λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν μακρά COVID.

Άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι το Prozac -γνωστό και ως φλουοξετίνη- ήταν αποτελεσματικό στην προστασία ποντικιών από τη σήψη, μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση, κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αντιδρά υπερβολικά σε μια λοίμωξη και μπορεί να προκαλέσει πολυοργανική ανεπάρκεια ή ακόμη και θάνατο.

Εντοπίζοντας έναν μηχανισμό που εξηγεί τις εκπληκτικές αμυντικές επιδράσεις της φλουοξετίνης, οι ερευνητές έφεραν τη φλουοξετίνη και ενδεχομένως και άλλους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης πιο κοντά σε κλινικές δοκιμές για χρήση κατά των λοιμώξεων και των ανοσολογικών διαταραχών.

«Κατά τη θεραπεία μιας λοίμωξης, η βέλτιστη θεραπευτική στρατηγική θα ήταν αυτή που σκοτώνει τα βακτήρια ή τον ιό, ενώ παράλληλα προστατεύει τους ιστούς και τα όργανά μας», λέει η καθηγήτρια Janelle Ayres από το Ινστιτούτο Salk και ερευνήτρια στο Ιατρικό Ινστιτούτο Howard Hughes.

«Τα περισσότερα φάρμακα που έχουμε στην εργαλειοθήκη μας σκοτώνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς, αλλά ενθουσιαστήκαμε όταν διαπιστώσαμε ότι η φλουοξετίνη μπορεί να προστατεύσει επίσης τους ιστούς και τα όργανα. Ουσιαστικά παίζει επίθεση και άμυνα, κάτι που είναι ιδανικό και ιδιαίτερα συναρπαστικό να το βλέπουμε σε ένα φάρμακο που γνωρίζουμε ήδη ότι είναι ασφαλές για χρήση στον άνθρωπο».

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα κάνει ό,τι μπορεί για να μας προστατεύσει από τις λοιμώξεις, μερικές φορές όμως μπορεί να αντιδράσει υπερβολικά.

Στη σηψαιμία, η φλεγμονώδης αντίδραση ξεφεύγει τόσο πολύ από τον έλεγχο, που αρχίζει να καταστρέφει τους ιστούς και τα όργανα του ατόμου σε σημείο που να οδηγείται σε ανεπάρκεια. Η ίδια αυτή υπερβολική αντίδραση είναι επίσης χαρακτηριστική της βαριάς COVID-19.

Μια προφανής λύση θα ήταν προφανώς η καταστολή της φλεγμονώδους αντίδρασης, αλλά κάτι τέτοιο μπορεί να κάνει τους ασθενείς πιο ευάλωτους στην αρχική τους λοίμωξη και πιο ευάλωτους σε νέες λοιμώξεις. Ο συγχρονισμός είναι επίσης κρίσιμος, καθώς τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα πρέπει να χορηγούνται πριν από την εμφάνιση οποιασδήποτε ιστικής βλάβης.

Αντίθετα, μια ιδανική θεραπεία θα μπορούσε:

1) να ελέγχει προληπτικά την ένταση και τη διάρκεια της ανοσολογικής απόκρισης για να αποτρέψει οποιαδήποτε σωματική βλάβη και

2) να σκοτώσει τη λοίμωξη που θέτει τον οργανισμό σε κίνδυνο εξαρχής.

Για να καταλάβουν τι μπορεί να κάνουν οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης σε αυτό το πλαίσιο, οι ερευνητές μελέτησαν ποντίκια με βακτηριακές λοιμώξεις και τα χώρισαν σε δύο κατηγορίες: η μία προθεραπεύτηκε με φλουοξετίνη και η άλλη όχι. Το συναρπαστικό είναι ότι τα ποντίκια που είχαν προθεραπευτεί με φλουοξετίνη, προστατεύονταν από τη σήψη, την πολυοργανική βλάβη και τον θάνατο.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές ξεκίνησαν μια σειρά από πειράματα για να κατανοήσουν αυτές τις επιδράσεις.

Πρώτον, μέτρησαν τον αριθμό των βακτηρίων σε κάθε πληθυσμό ποντικιών οκτώ ώρες μετά τη μόλυνση. Τα ποντίκια που έλαβαν θεραπεία με φλουοξετίνη είχαν λιγότερα βακτήρια σε αυτό το στάδιο, γεγονός που σημαίνει λιγότερο σοβαρή λοίμωξη. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η φλουοξετίνη είχε αντιμικροβιακές ιδιότητες, οι οποίες της επέτρεπαν να περιορίζει την ανάπτυξη των βακτηρίων.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές μέτρησαν τα επίπεδα διαφόρων φλεγμονωδών μορίων σε κάθε ομάδα. Διαπίστωσαν περισσότερη αντιφλεγμονώδη ιντερλευκίνη 10 (IL-10) στους πληθυσμούς που έλαβαν προθεραπεία και συμπέραναν ότι αυτή απέτρεψε την υπερτριγλυκεριδαιμία που προκλήθηκε από σήψη - μια κατάσταση κατά την οποία το αίμα περιέχει πάρα πολλά τριγλυκερίδια. Αυτό επέτρεψε στην καρδιά να διατηρήσει την κατάλληλη μεταβολική κατάσταση, προστατεύοντας τα ποντίκια από τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα που προκλήθηκε από τη λοίμωξη.

Η ομάδα αποσύνδεσε αυτή την εξαρτώμενη από την IL-10 προστασία από την πολυοργανική βλάβη και το θάνατο από την προηγούμενη ανακάλυψη των αντιμικροβιακών επιδράσεων της φλουοξετίνης, αποκαλύπτοντας τον διπλό σκοπό του φαρμάκου: 1)να σκοτώνει παθογόνα και 2)να ανακουφίζει από τη βλάβη που προκαλεί η λοίμωξη στον οργανισμό.

Για να κατανοήσουν πώς η επίδραση της φλουοξετίνης στα επίπεδα σεροτονίνης μπορεί να συμβάλλει σε αυτές τις επιδράσεις, οι ερευνητές εξέτασαν δύο νέους πληθυσμούς ποντικών: Και οι δύο υποβλήθηκαν σε προθεραπεία με φλουοξετίνη, αλλά ο ένας είχε κυκλοφορούσα σεροτονίνη, ενώ ο άλλος όχι.

Η κυκλοφορούσα σεροτονίνη ρυθμίζει παράγοντες όπως η διάθεση, ο ύπνος και ο πόνος και είναι ο κύριος στόχος για τις επιδράσεις της φλουοξετίνης στην ψυχική υγεία. Διαπίστωσαν ότι τα θετικά αποτελέσματα της φλουοξετίνης για την υγεία ήταν «εντελώς άσχετα με την κυκλοφορούσα σεροτονίνη». Ανεξάρτητα δηλαδή από το αν τα ποντίκια είχαν σεροτονίνη στην κυκλοφορία του αίματος, βίωσαν τα ίδια οφέλη από την άμυνα κατά της λοίμωξης από τη φλουοξετίνη.

«Αυτό ήταν πραγματικά απροσδόκητο, αλλά και πραγματικά συναρπαστικό», λέει ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης Robert Gallant, ερευνητής στο εργαστήριο της Ayres.

«Γνωρίζοντας ότι η φλουοξετίνη μπορεί να ρυθμίζει την ανοσολογική απόκριση, να προστατεύει τον οργανισμό από τη μόλυνση και να έχει αντιμικροβιακή δράση -όλα αυτά εντελώς ανεξάρτητα από την κυκλοφορούσα σεροτονίνη- είναι ένα τεράστιο βήμα προς την ανάπτυξη νέων λύσεων για απειλητικές για τη ζωή λοιμώξεις και ασθένειες. Δείχνει επίσης πραγματικά πόσα πράγματα πρέπει να μάθουμε για τους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης».

Οι Ayres και Gallant λένε ότι το επόμενο βήμα τους είναι να διερευνήσουν δοσολογικά σχήματα φλουοξετίνης κατάλληλα για σηπτικά άτομα. Ανυπομονούν επίσης να δουν αν και άλλοι SSRI μπορούν να έχουν τα ίδια αποτελέσματα.

«Η φλουοξετίνη, ένα από τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα στις Ηνωμένες Πολιτείες, προάγει τη συνεργασία μεταξύ ξενιστή και παθογόνου για την άμυνα κατά της ασθένειας και της θνησιμότητας που προκαλείται από τη μόλυνση», λέει η Ayres.

«Η εύρεση διπλών προστατευτικών και αμυντικών επιδράσεων σε ένα επαναχρησιμοποιημένο φάρμακο είναι πραγματικά συναρπαστική», καταλήγει.

Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Science Advances.