Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου: Δυσανεξία στη γλουτένη ή «φαινόμενο nocebo» η αιτία;

Η διάγνωση είναι δύσκολη, καθώς δεν υπάρχουν αξιόπιστοι βιοδείκτες για την επιβεβαίωση της ευαισθησίας στη γλουτένη ή το σιτάρι και οι κλινικοί γιατροί συνήθως βασίζονται στις αναφορές των ασθενών.

Στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS), οι ασθενείς εμφανίζουν γαστρεντερικά συμπτώματα χωρίς ορατή βλάβη στο πεπτικό σύστημα. Πολλοί ασθενείς με το σύνδρομο πιστεύουν ότι συγκεκριμένες τροφές, όπως η γλουτένη ή το σιτάρι, προκαλούν τα συμπτώματά τους, γεγονός που τους ωθεί να αποκλείουν αυτές τις τροφές από τη διατροφή τους χωρίς να συμβουλεύονται διατροφολόγο ή τον γιατρό τους.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι περίπου το ένα τρίτο των ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αναπτύσσουν διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες και λανθασμένες αντιλήψεις για τα τρόφιμα που μπορεί να προκαλούν συμπτώματα, όπως η ορθορεξία ή μια ανθυγιεινή ενασχόληση με την υγιεινή διατροφή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ένα «φαινόμενο nocebo», όπου οι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα λόγω των πεποιθήσεων και των προσδοκιών τους σχετικά με μια ουσία που υποθέτουν ότι προκαλεί τα προβλήματά τους, αλλά στην πραγματικότητα είναι αδρανής.

Το φαινόμενο περιγράφει εν ολίγοις τις αρνητικές αλλαγές που μπορεί να βιώσει ο ασθενής ανεξάρτητα από τη διατροφή του, συνιστώντας ένα είδος αυθυποβολής. Αυτό που πιστεύει ότι θα συμβεί, τελικά όντως συμβαίνει. Το nocebo αποτελεί την αντίθετη όψη του πιο διαδεδομένου φαινομένου placebo, το οποίο αναφέρεται στην ύπαρξη θετικών αποτελεσμάτων από μια θεραπεία, ανεξάρτητα από την επίδρασή της.

Ερευνητές διατροφής στο Ινστιτούτο Farncombe του Πανεπιστημίου McMaster, διεξήγαγαν κλινική δοκιμή για να διαπιστώσουν αν το σιτάρι, η γλουτένη ή ένα φαινόμενο nocebo (χωρίς γλουτένη) προκαλούν συμπτώματα ευερέθιστου εντέρου.

Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά: παρόλο που ορισμένοι ασθενείς παρουσίασαν χειρότερα συμπτώματα από τη γλουτένη ή το σιτάρι, δεν διέφεραν πολύ από το nocebo, με παρόμοια ποσοστά ασθενών να αντιδρούν σε καθένα από αυτά.

Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν αυτά προηγούμενων μελετών: Ο προσδιορισμός των πραγματικών ευαισθησιών για τους ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι ένας αμφιλεγόμενος ερευνητικός τομέας, με ορισμένες μελέτες να διαπιστώνουν ότι η αποφυγή της γλουτένης είναι ευεργετική έναντι άλλων που βρίσκουν ότι δεν έχει σημαντική επίδραση.

Γιατί οι άνθρωποι ανησυχούν για τη γλουτένη;

Δεδομένων των αμφιλεγόμενων στοιχείων ότι όχι μόνο η γλουτένη, αλλά και άλλα συστατικά του σιταριού, όπως οι ζυμώσιμοι υδατάνθρακες ή οι πρωτεΐνες που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, είναι πιθανό αυτό το θέμα να ξεφύγει από τα τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα, συμβάλλοντας στην παραπληροφόρηση.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες, ότι δηλαδή η διάγνωση γίνεται συχνά με αποκλεισμό όλων των άλλων επιλογών, η σημαντική ψυχολογική συνιστώσα, ο διχασμός στην επιστημονική κοινότητα και οι κλινικοί γιατροί που συχνά προεξοφλούν τις εμπειρίες των ασθενών- καθιστούν δύσκολη τη θεραπεία για τους ασθενείς με αυτή τη διαταραχή.

Ως αποτέλεσμα, οι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου συχνά υιοθετούν αντικρουόμενες απόψεις που συνήθως βρίσκουν στο διαδίκτυο και δοκιμάζουν νέες δίαιτες για να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματά τους.

Πώς ανταποκρίνονται οι ασθενείς στα αποδεικτικά στοιχεία

Οι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο McMaster, θέλησαν να εξετάσουν πώς η παρουσίαση εξατομικευμένων διατροφικών πληροφοριών θα επηρέαζε τους ασθενείς. Αφού τούς έδωσαν προσωπικά αποτελέσματα σχετικά με τις αντιδράσεις τους στη γλουτένη και το σιτάρι, παρακολούθησαν τους ασθενείς μετά από έξι μήνες ή περισσότερο για να δουν πώς αυτό επηρέασε τις πεποιθήσεις, τη συμπεριφορά και τα συμπτώματά τους.

Με έκπληξη διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς είχαν σε μεγάλο βαθμό παρόμοιες πεποιθήσεις σχετικά με τη γλουτένη, ακολουθούσαν διατροφή χωρίς γλουτένη και είχαν σταθερά συμπτώματα ακόμη και αφού έμαθαν ότι οι περισσότεροι από αυτούς δεν αντιδρούσαν στη γλουτένη ή το σιτάρι.

Αυτό εγείρει το ερώτημα: όταν οι άνθρωποι μαθαίνουν νέες πληροφορίες που έρχονται σε σύγκρουση με τις πεποιθήσεις τους, τι μπορεί να τους βοηθήσει να τις αλλάξουν;

Ο ρόλος της ψυχολογίας στη θεραπεία του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου θεωρείται πλέον μια διαταραχή της αλληλεπίδρασης μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου. Οι ειδικοί διερευνούν συστηματικά την ψυχοθεραπεία ως μέτρο για την ελαχιστοποίηση των φόβων των ασθενών για τα τρόφιμα, ή των nocebo effects, και για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου γενικότερα.

Πρόσφατη μελέτη του Χάρβαρντ, διαπίστωσε ότι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία βελτίωσε τα συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου σε μόλις πέντε συνεδρίες με νοσηλευτή.

Ομοίως, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία συσχετίστηκε με μετατοπίσεις στα δίκτυα του εγκεφάλου και το μικροβίωμα του εντέρου, που επίσης συσχετίστηκαν με βελτιώσεις στα γαστρεντερικά συμπτώματα. Άλλη μελέτη έδειξε ότι η γιόγκα μπορεί επίσης να βοηθήσει στη βελτίωση των συμπτωμάτων των ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αποτελεί ωστόσο μια σύνθετη διαταραχή που μπορεί να επιδεινώνεται λόγω πολλών διαφορετικών αιτιών και η ψυχολογική θεραπεία είναι πιθανότατα μόνο ένα συστατικό ενός αποτελεσματικού σχεδίου θεραπείας για πολλούς ασθενείς.

Η διατροφή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη υγεία, αλλά ο τρόπος με τον οποίο το κάνει -ιδιαίτερα μεταξύ των ατόμων με γαστρεντερικές παθήσεις- περιπλέκεται από τις συναισθηματικές πτυχές της και την πραγματική ανάγκη των ανθρώπων να έχουν θρεπτική, ισορροπημένη διατροφή χωρίς να κινδυνεύουν από υποσιτισμό. Εάν ανησυχείτε ότι ορισμένα τρόφιμα, όπως η γλουτένη, πυροδοτούν τα συμπτώματά σας, καλό είναι να συμβουλευτείτε γιατρό ή διατροφολόγο.

Πηγή: The Conversation