Πόνος στη μέση κάθε πρωί; Ο ένοχος δεν είναι το στρώμα, αλλά…

Οι πόνοι στη μέση κατά το πρωινό ξύπνημα, αποδίδονται από πολλούς στο στρώμα ή σε λάθος στάση ύπνου. Δεν είναι πάντα έτσι, ειδικά όταν οι πόνοι είναι πολύ συχνοί και συνοδεύονται από πόνο στο γλουτό.

Μία συχνή αιτία που κρύβεται πίσω από αυτούς τους πόνους, για τους οποίους παραπονιούνται συνήθως νέοι άνθρωποι ηλικίας είναι 20 – 40 ετών είναι κάποιες μορφές αρθρίτιδας.

Όπως εξηγεί ο Αθανάσιος Τζιούφας, Καθηγητής Ρευματολογίας - Ανοσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Εργαστηρίου – Κλινικής Παθολογικής Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα (αξονική ΣπΑ) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος που χαρακτηρίζεται από προσβολή κυρίως της σπονδυλικής στήλης (αυχένα, ράχη, οσφύ) και των ιερολαγόνιων αρθρώσεων (αρθρώσεις στην περιοχή των γλουτών που ενώνουν τη βάση της ΣΣ, δηλ. το ιερό οστούν με τα λαγόνια οστά).

Περιλαμβάνει την Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς ακτινολογικά ευρήματα και την Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα (ΑΣ), τον κύριο υπότυπο της ομάδας των ΣπΑ, που ονομάσθηκε έτσι από τη λέξη «αγκύλωση», που σημαίνει την ακαμψία μιας άρθρωσης και τη λέξη «σπόνδυλος». Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο παθήσεων είναι πως στην πρώτη υπάρχει φλεγμονή στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις ή στη σπονδυλική στήλη, η οποία δεν είναι ορατή στην απλή ακτινογραφία αλλά μόνο στην Μαγνητική Τομογραφία, ενώ στη δεύτερη διακρίνονται οστικές βλάβες ακόμα και στην απλή ακτινογραφία. Η αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς ακτινολογικές αλλοιώσεις θεωρείται ότι αποτελεί πρώιμο στάδιο της νόσου, αλλά δεν είναι βέβαιο σε πόσους από τους ασθενείς που πάσχουν από αυτήν, η νόσος τελικά εξελίσσεται σε ΑΣ.

Ποιους προσβάλλει;

Eκδηλώνεται συχνότερα σε νεαρά άτομα ηλικίας 20-40 ετών. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς ακτινολογικά ευρήματα προσβάλλει εξίσου άνδρες και γυναίκες, ενώ η Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα προσβάλλει σε μεγαλύτερο ποσοστό τους άνδρες.

Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σε αρκετά μέρη του κόσμου, υποδεικνύουν ότι το ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα κυμαίνεται μεταξύ 0,1% και 1,4%. Η συχνότητα εμφάνισης της νόσου παρουσιάζει επίσης μεγάλη διακύμανση σε διαφορετικούς πληθυσμούς ανάλογα με τον επιπολασμό του γενετικού δείκτη HLA-B27. Το HLA-B27 ανευρίσκεται στο 90%-95% των ασθενών με Αγκυλοποιητική Σπονδυλίτιδα χωρίς όμως να αποτελεί διαγνωστικό δείκτη. Το HLA-B27 δεν προκαλεί τη νόσο, άτομα όμως θετικά σε αυτό έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση να την εμφανίσουν. Τελικά, από τα άτομα που είναι θετικά στον συγκεκριμένο γενετικό δείκτη, μόνο το 2% θα εμφανίσει ΑΣ.

Ποια είναι τα αίτια;

H ακριβής αιτία εμφάνισης της Αξονικής Σπονδυλαρθρίτιδας δεν είναι γνωστή. Έρευνες δείχνουν ότι στην παθογένεια της νόσου εμπλέκονται πολλοί παράγοντες: γενετικοί και περιβαλλοντικοί.

Η επικρατέστερη άποψη υποστηρίζει ότι κάποιος μικροοργανισμός πιθανόν έρχεται σε επαφή με το αντιγόνο HLA-B27 πυροδοτώντας μία σειρά μη φυσιολογικών φλεγμονωδών αντιδράσεων του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι αρχικές βλάβες περιλαμβάνουν φλεγμονώδη ιστό που προκαλεί διάβρωση του οστού και σταδιακά αντικαθίσταται από επουλωτικό ινώδη ιστό, που στη συνέχεια οστεοποιείται σχηματίζοντας νέο οστό υπό τη μορφή συνδεσμόφυτων. Αυτό συμβαίνει στα σημεία πρόσφυσης των τενόντων και των συνδέσμων με το οστό (ενθέσεις).

Πώς εκδηλώνεται;

Aρθρικές εκδηλώσεις

Βασικό χαρακτηριστικό της νόσου αποτελεί η φλεγμονή της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγόνιων αρθρώσεων που εκδηλώνεται με οσφυαλγία – που είναι χαρακτηριστικά εντονότερη τις πρώτες πρωινές ώρες – και πόνο βαθιά στο γλουτό. Κατά την πρωινή έγερση παρατηρείται έντονη δυσκαμψία στην περιοχή της οσφύος που υποχωρεί μετά από αρκετή ώρα ή μετά από αρκετές κινήσεις και ασκήσεις. Με την πάροδο του χρόνου η χρόνια φλεγμονή προκαλεί μόνιμες αλλοιώσεις της σπονδυλικής στήλης με αποτέλεσμα την αλλαγή της στάσης του σώματος: ευθειασμό της οσφύος, κύφωση της θωρακικής μοίρας και αγκύλωση του αυχένα. Χαρακτηριστική επίσης είναι και η φλεγμονή στα σημεία πρόσφυσης των τενόντων και των συνδέσμων με τα οστά (ενθεσίτιδα), που εκδηλώνεται με πόνο στις αντίστοιχες περιοχές. Συχνή εντόπιση της ενθεσίτιδας είναι η κάτω επιφάνεια της πτέρνας και η οπίσθια επιφάνεια όπου προσφύεται ο αχίλλειος τένοντας. Επίσης συχνά προσβάλλονται οι αρθρώσεις μεταξύ των πλευρών και της σπονδυλικής στήλης ή των πλευρών και του στέρνου προκαλώντας πόνο, ο οποίος είναι εντονότερος με το βήχα και τη βαθιά εισπνοή, με αποτέλεσμα τη μείωση της έκπτυξης του θώρακα. Σπανιότερα η νόσος μπορεί να προσβάλει τα ισχία, τα γόνατα και τους ώμους.

Εξωαρθρικές εκδηλώσεις

Η Αξονική ΣπΑ εκτός από τις αρθρώσεις μπορεί να προσβάλει και άλλα όργανα του σώματος.

Η πιο συχνή εξωαρθρική εκδήλωση της νόσου είναι η ραγοειδίτιδα ή ιριδοκυκλίτιδα και εμφανίζεται στο 40% περίπου των ασθενών τουλάχιστον μία φορά στην πορεία της πάθησής τους. Πρόκειται για φλεγμονή του μέσου χιτώνα (του ραγοειδούς) του οφθαλμού που εκδηλώνεται με αιφνίδιο πόνο, ερυθρότητα και θάμπωμα της όρασης.

Συχνή εκδήλωση αποτελεί η προσβολή του δέρματος, του εντέρου και του ουροποιογεννητικού συστήματος ενώ η προσβολή της καρδιάς, των πνευμόνων, των νεφρών και των νεύρων παρατηρείται σπανιότερα.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

H διάγνωση της Αξονικής ΣπΑ στηρίζεται στη λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την κλινική εξέταση και επιβεβαιώνεται με τη διενέργεια ορισμένων εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων. Η συνηθέστερη διαγνωστική απεικονιστική δοκιμασία είναι η απλή ακτινογραφία των ιερολαγόνιων αρθρώσεων και είναι η δοκιμασία που διαχωρίζει την Αξονική Σπονδυλαρθρίτιδα χωρίς ακτινολογικά ευρήματα από την ΑΣ. Έτσι, στην πρώτη υπάρχει φλεγμονή στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις ή στη σπονδυλική στήλη, η οποία είναι σε αρχικό στάδιο και δεν είναι ορατή στην απλή ακτινογραφία, ενώ στη δεύτερη η νόσος έχει εξελιχθεί και διακρίνονται πλέον οστικές βλάβες ακόμα και στην απλή ακτινογραφία. Η μαγνητική τομογραφία, που είναι μία ανώδυνη και ασφαλέστερη απεικονιστική μέθοδος, έχει συμβάλει στην πρώιμη διάγνωση της νόσου και την αναγνώριση της φλεγμονής σε αρχικά στάδια πριν τη δημιουργία οστικών βλαβών.

Πώς αντιμετωπίζεται;

Η θεραπεία της ΑΣ έχει ως στόχο την ανακούφιση των ασθενών μέσω του ελέγχου των συμπτωμάτων και της φλεγμονής, τη διατήρηση καλής λειτουργικότητας και την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου. Για τη βέλτιστη αντιμετώπιση απαιτείται ο συνδυασμός φαρμακευτικής και μη φαρμακευτικής θεραπείας της οποίας ακρογωνιαίο λίθο αποτελεί η σωστή εκπαίδευση και η τακτική άσκηση των ασθενών.