«Επιτυχημένοι ψυχοπαθείς» ανάμεσά μας – Πώς θα τους αναγνωρίσετε

Στην περίπτωση αυτή, τα χαρακτηριστικά ψυχοπάθειας συναινούν ώστε το άτομο να πετύχει τους στόχους του και να πραγματοποιήσει τα όνειρά του.

Σε άρθρο που δημοσιεύουν στη ανεξάρτητη σελίδα The Conversation, η οποία φιλοξενεί περιεχόμενο από την ακαδημαϊκή και την επιστημονική κοινότητα, ο Scott O. Lilienfeld, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Έμορυ των ΗΠΑ, και η Ashley Watts, υποψήφια διδάκτωρ στο ίδιο πανεπιστήμιο, αναλύουν τη θεωρία που αφορά στη λεγόμενη «επιτυχημένη ψυχοπάθεια» (successful psychopathy).

Ο ακριβής ορισμός της ψυχοπάθειας αποτελεί πρόκληση για τους ειδικούς. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι συμφωνούν ότι πρόκειται για μια διαταραχή της προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από επιφανειακή γοητεία και υποκείμενη ανεντιμότητα, αναλγησία και ελλιπή διαχείριση των παρορμήσεων.

Εκτιμάται ότι η ψυχοπάθεια εκδηλώνεται σε ποσοστό περίπου 1% του γενικού πληθυσμού και, για άγνωστους ακόμη λόγους, οι περισσότεροι ψυχοπαθείς είναι άνδρες. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό πιθανώς δεν αντανακλά την πραγματικότητα, δηλαδή τον ακριβή αριθμό των ατόμων που εκδηλώνουν κάποιο βαθμό ψυχοπάθειας.

Τα διαθέσιμα στοιχεία υποδεικνύουν ότι αρκετά άτομα εκδηλώνουν μεν χαρακτηριστικά σημάδια ψυχοπάθειας, δεν πληρούν όμως τα κριτήρια για τη διάγνωση της διαταραχής.

Η θεωρία της «επιτυχημένης ψυχοπάθειας» είναι ριζοσπαστική, όχι όμως καινούργια. Το 1941, ο Αμερικανός ψυχίατρος Hervey Cleckley ήταν ένας από τους πρώτους που επεσήμαναν την παράδοξη συσχέτιση μεταξύ ψυχοπάθειας και επιτυχίας, στο βιβλίο του με τίτλο The Mask of Sanity.

Σύμφωνα με τον Cleckley, ο ψυχοπαθής είναι ένα «υβρίδιο», ένα πλάσμα που φορά το πέπλο της κανονικότητας για να κρύψει έναν συναισθηματικά ενδεή και βαθιά διαταραγμένο εαυτό. Ο ψυχοπαθής είναι γοητευτικός, εγωκεντρικός, ανειλικρινής και άκαρδος. Ωστόσο, ο Cleckley δεν παραλείπει να αναφέρει ότι ένας ψυχοπαθής είναι πιθανό να επιτύχει στις διαπροσωπικές του σχέσεις και στην επαγγελματική του ζωή, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα, έως ότου «πέσουν οι μάσκες».

Ποια η διαφορά ανάμεσα στους ψυχοπαθείς που συλλαμβάνονται και στους ψυχοπαθείς που κυκλοφορούν ανάμεσά μας;

Έρευνα του Βρετανού ψυχολόγου Adrian Raine που διεξήχθη κατά τη δεκαετία του ’90 ρίχνει περισσότερο φως στο ερώτημα αυτό.

Ο Raine και οι συνάδελφοί του μελέτησαν άνδρες συνδρομητές γραφείων ευρέσεως εργασίας στην ευρύτερη περιοχή του Λος Άντζελες.

Αρχικά, αναγνώρισαν ποιοι από τους άνδρες πληρούσαν τα κριτήρια της ψυχοπάθειας και στη συνέχεια συνέκριναν τους 13 από αυτούς που είχαν καταδικαστεί για ένα ή περισσότερα εγκλήματα με τους 26 που είχαν καθαρό ποινικό μητρώο.

Ο Raine χαρακτήρισε (ανεπίσημα) τους 26 άνδρες ως «επιτυχημένους ψυχοπαθείς». Όλοι οι συμμετέχοντες έδωσαν βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις στις οποίες τους ζητήθηκε να μιλήσουν για τα ελαττώματά τους.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι «επιτυχημένοι ψυχοπαθείς» παρουσίασαν σημαντική αύξηση στον καρδιακό τους παλμό, δείκτης που υποδεικνύει κοινωνικό άγχος. Επίσης, οι άνδρες αυτοί πέτυχαν καλύτερες επιδόσεις σε τεστ ελέγχου των παρορμήσεών τους.

Βασικό συμπέρασμα της έρευνας αυτής ήταν ότι το κοινωνικό άγχος και ο έλεγχος των παρορμήσεων, ακόμη και σε μικρό βαθμό, είναι δύο παράγοντες που πιθανώς εξηγούν γιατί ορισμένοι ψυχοπαθείς καταφέρνουν να αποφύγουν τα μπλεξίματα με το νόμο.

Πιο πρόσφατη έρευνα υπέδειξε ότι άτομα που εκδηλώνουν κάποια από τα τυπικά συμπτώματα ψυχοπάθειας έχουν παραδόξως έντονη παρουσία σε συγκεκριμένα επαγγέλματα-αξιώματα, όπως στην πολιτική, τις επιχειρήσεις, τα σώματα ασφαλείας, το στρατό κ.α. Τα περισσότερα από τα άτομα αυτά δεν εμπίπτουν στην κατηγορία του «κλασικού» ψυχοπαθή, όμως εμφανίζουν έκδηλα σημάδια της διαταραχής.

Γνωρίσματα όπως το θάρρος, η άνεση, η επιμονή και το συναισθηματικό σθένος δίνουν πιθανώς στα άτομα αυτά ένα σημαντικό πλεονέκτημα ώστε να καταφέρουν να διακριθούν, ιδιαίτερα σε απαιτητικούς τομείς της ζωής.

Ψυχοπάθεια vs. κοινωνιοπάθεια

Η ψυχοπάθεια και η κοινωνιοπάθεια μοιράζονται κάποια κοινά χαρακτηριστικά, όμως υπάρχουν μερικές βασικές διαφορές που καθορίζουν την κάθε διαταραχή.

Η κοινωνιοπάθεια είναι μια βαθιά παρεξηγημένη διαταραχή, η οποία μπορεί να είναι κληρονομική ή επίκτητη. Η ψυχοπάθεια, από την άλλη, οφείλεται κυρίως σε γενετικούς και βιολογικούς παράγοντες.

Οι ψυχοπαθείς δεν διαθέτουν τις απαραίτητες νευρολογικές βάσεις ώστε να αναπτύξουν το αίσθημα της ηθικής. Οι κοινωνιοπαθείς μπορούν να αναπτύξουν επαφές με τον κοινωνικό τους περίγυρο, όμως χρειάζονται καθοδήγηση και ενίσχυση των ηθικών τους αξιών.

Ο διαχωρισμός των δύο διαταραχών είναι καθοριστικός στη διάγνωση, τη διαχείριση και την αντιμετώπισή τους.

Τα κοινά χαρακτηριστικά των ψυχοπαθών και των κοινωνιοπαθών είναι η ακαταμάχητη γοητεία και η ισχυρή πειθώ.

Η βασικότερη διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι ορισμένοι ψυχοπαθείς είναι επικίνδυνοι. Μπορεί να παρουσιάζουν βίαιες τάσεις και έντονη επιθετικότητα. Οι κοινωνιοπαθείς, από την άλλη, έχουν συχνά τάσεις απομόνωσης.

Οι ψυχοπαθείς δεν δείχνουν μεταμέλεια για τις πράξεις τους, συνήθως λόγω βλάβης σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει το φόβο και την κρίση. Και οι κοινωνιοπαθείς μπορεί να παρουσιάζουν αντίστοιχες βλάβες στον εγκέφαλο, όμως η ανατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξή τους.

Ένα κυρίαρχο γνώρισμα των κοινωνιοπαθών είναι ότι φαινομενικά είναι αξιόπιστοι και ειλικρινείς, ενώ στην πραγματικότητα η συμπεριφορά τους εξυπηρετεί δόλιους σκοπούς. Επίσης, οι κοινωνιοπαθείς είναι παθολογικοί ψεύτες.

Πηγή: The Conversation, Medical Daily

Διαβάστε επίσης:

Τεστ: Δείτε αν έχετε «σκοτεινή» προσωπικότητα
Τα 10 επαγγέλματα με τους περισσότερους ψυχοπαθείς...
Το τεστ του... χασμουρητού ξεσκεπάζει τους ψυχοπαθείς!
Ψυχοπάθεια vs. ψύχωση: Δείτε τις διαφορές
Αυτοί είναι οι 5 αγαπημένοι μας ψυχοπαθείς!
Τα σημάδια που αποκαλύπτουν έναν κοινωνιοπαθή