Όταν η ρουτίνα γίνεται εμμονή και καταναγκασμός

Όλοι μαςαισθανόμαστε πότε-πότε την παρόρμηση να διπλοτσεκάρουμε εάν κλειδώσαμε τηνεξώπορτα ή αν κλείσαμε όλες τις ηλεκτρικές συσκευές πριν βγούμε από το σπίτι.Ορισμένα άτομα όμως παρουσιάζουν επαναληπτικές συμπεριφορές σε επίπεδοψυχοπαθολογίας.

Η αγχώδηςδιαταραχή που συνδέεται με τις επαναλαμβανόμενες πράξεις και τις εμμονικέςιδεοληψίες ονομάζεται ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (obsessive-compulsivedisorder – OCD). Είναι επίσης γνωστή ως ψυχαναγκαστική ψυχονεύρωση ή ιδεοληπτικήνεύρωση και προκαλεί στο άτομο έντονη ανησυχία και δυσφορία, ενώ αποτελείεμπόδιο σε μια φυσιολογική ζωή.

Οι συχνέςανησυχητικές σκέψεις ονομάζονται εμμονές. Σε μια προσπάθεια να τιςκαταπνίξει, το άτομο αισθάνεται μια ακατανίκητη ανάγκη να επαναλαμβάνεισυμπεριφορές και τελετουργίες που ονομάζονται καταναγκασμοί. Τα άτομα μεΙΨΔ δεν είναι σε θέση να ελέγξουν αυτές τις εμμονές και τους ψυχαναγκασμούς. Τιςπερισσότερες φορές, το τελετουργικό επικρατεί της ατομικής θέλησης.

Γιαπαράδειγμα, εάν ένα άτομο έχει εμμονή με τα μικρόβια, μπορεί να αναπτύξεικαταναγκασμό σχετικά με το πλύσιμο των χεριών. Εάν έχει εμμονή με τουςεισβολείς, μπορεί να κλειδώνει ξανά και ξανά την πόρτα πριν πάει για ύπνο.Τέτοιου είδους «τελετουργικά» δεν προσφέρουν κανενός είδους ευχαρίστηση. Στηνκαλύτερη των περιπτώσεων, παρέχουν μια προσωρινή ανακούφιση από το άγχος πουδημιουργούν οι εμμονικές σκέψεις.

Άλλοικαταναγκασμοί αφορούν στην ανάγκη του ατόμου να τσεκάρει ένα πράγμα ξανά καιξανά, να αγγίζει αντικείμενα σε μια ορισμένη σειρά ή να μετρά. Τα άτομα με ΙΨΔέχουν εμμονή με την τάξη και τη συμμετρία και συχνά δυσκολεύονται να πετάξουνπεριττά αντικείμενα.

Οποιοσδήποτευγιής άνθρωπος ενδίδει σε μικρές καθημερινές τελετουργίες, όπως να ελέγχει τιςσυσκευές πριν βγει από το σπίτι. Η βασική διαφορά με ένα άτομο με ΙΨΔ είναι ότιστην περίπτωση της διαταραχής τα τελετουργικά εκτελούνται παρά το γεγονός ότιαποτελούν εμπόδιο σε μια ομαλή καθημερινή ζωή, ενώ η επαναλαμβανόμενη φύση τηςκάθε διαδικασίας προκαλεί δυσφορία. Η πλειοψηφία των ενηλίκων με ΙΨΔαναγνωρίζει το παράδοξο αυτών των συμπεριφορών, ωστόσο ορισμένοι από αυτούςθεωρούν πως ό,τι κάνουν είναι εντελώς φυσιολογικό.

Αίτια

Η διαταραχήείναι πολλές φορές κληρονομική, κανείς όμως δε γνωρίζει τα πραγματικά αίτιαεμφάνισής της. Οι ερευνητές δηλώνουν πως συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλουσυνδέονται με το φόβο και το άγχος. Θα πρέπει να μελετηθούν περαιτέρω αυτές οιεγκεφαλικές διεργασίες προκειμένου να βρεθούν καλύτερες μέθοδοι θεραπείας. Οιεπιστήμονες αναζητούν επίσης τους τρόπους με τους οποίους το στρες και τοπεριβάλλον επηρεάζουν την ΙΨΔ.

Ενδείξεις και συμπτώματα

Τα άτομα με ΙΨΔσε γενικές γραμμές:

- -Έχουνεμμονές και επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες για πολλά διαφορετικά πράγματα,π.χ. μικρόβια, βία, σεξ, θρησκεία.

- -Επαναλαμβάνουνορισμένα τελετουργικά ξανά και ξανά, π.χ. πλύσιμο χεριών, κλείδωμα πόρτας,μέτρημα.

- -Δενείναι σε θέση να ελέγξουν τις ανεπιθύμητες σκέψεις και συμπεριφορές.

- -Δεναπολαμβάνουν τα τελετουργικά, αλλά ανακουφίζονται από το άγχος που προκαλούν οιανεπιθύμητες σκέψεις.

- -Αφιερώνουντουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα στις σκέψεις και στα τελετουργικά, κάτι που προκαλείέντονη δυσφορία και αποτελεί εμπόδιο στην καθημερινότητα.

Η ΙΨΔ μπορεί νασυνοδεύεται από διατροφικές διαταραχές, άλλες αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη.

Θεραπεία

Η ΙΨΔ θεραπεύεταισυνήθως με τη βοήθεια ψυχοθεραπείας, φαρμακευτικής αγωγής ή ενός συνδυασμού καιτων δύο.

Ψυχοθεραπεία: Υπάρχει ένα είδος ψυχοθεραπείας πουονομάζεται γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και η οποία είναι εξαιρετικάαποτελεσματική στη θεραπεία της ΙΨΔ. Υπό την καθοδήγηση του θεραπευτή, το άτομομαθαίνει να σκέπτεται, να συμπεριφέρεται και να αντιδρά με διαφορετικούςτρόπους στις διάφορες καταστάσεις, με αποτέλεσμα να αισθάνεται λιγότερο άγχοςκαι φόβο, χωρίς την παρουσία εμμονικών σκέψεων και καταναγκαστικώνσυμπεριφορών.

Φαρμακευτικήαγωγή: Ο θεράπων ιατρόςμπορεί να συνταγογραφήσει ειδική αγωγή για τη θεραπεία της ΙΨΔ. Στις περισσότερεςπεριπτώσεις, χορηγούνται φάρμακα κατά του άγχους και αντικαταθλιπτικά.

Η επιλογή της θεραπείαςεξαρτάται από την κατάσταση του ασθενούς και τη διάγνωση του γιατρού.