Υπερθερμία για τη θεραπεία του καρκίνου: Γιατί καθυστερεί η αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ

Η υπερθερμία, μια παγκοσμίως διαδεδομένη μέθοδος, η οποία έχει αποδειχτεί ότι σκοτώνει τα καρκινικά κύτταρα και μπορεί να συμπληρώσει τις ήδη υπάρχουσες θεραπείες, αυξάνοντας την επιβίωση, εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα.

Δυστυχώς όμως και παρά το γεγονός ότι έχει κοστολογηθεί ήδη από το 2012, με υπουργική απόφαση, η οποία δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 2408/τεύχος β΄(31/9/2012), δεν αποζημιώνεται από τον ΕΟΠΥΥ.

Σήμερα το μοναδικό δημόσιο νοσοκομείο στο οποίο εφαρμόζεται δωρεάν μόνο η επιφανειακή υπερθερμία είναι το Αρεταίειο (επωφελούνται και ασθενείς του Αττικού), ενώ παρά τις προσπάθειες που έγιναν από το 2012 και μετά, το νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ, λόγω γραφειοκρατικών καθυστερήσεων, έχασε την ευκαιρία αποκτήσει μηχάνημα υπερθερμίας. Οι ασθενείς που πρέπει να κάνουν εν τω βάθει ή ολοσωματική υπερθερμία μπορούν να απευθύνονται μόνο στον ιδιωτικό τομέα με δική τους δαπάνη. Τα παραπάνω επισημάνθηκαν στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, με αφορμή το 37ο Διεθνές Συνέδριο Κλινικής Υπερθερμίας, οι εργασίες του οποίου άρχισαν στη Θεσσαλονίκη.

Πως λειτουργεί η υπερθερμία

Με τη μέθοδο της υπερθερμίας καταστρέφονται τα καρκινικά κύτταρα μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας.

Η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί είτε τοπικά και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα που βρίσκονται σε μία περιοχή είτε ολοσωματικά και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα που είναι διάσπαρτα σε όλο το σώμα.

Η περιοχική ή τοπικά εφαρμοζόμενη υπερθερμία γίνεται κάθε 72 ώρες και βασίζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος μέχρι στους 42 έως 45 βαθμούς Κελσίου, ενώ η ολοσωματική υπερθερμία, γίνεται μια φορά κάθε 30 ημέρες για τρεις συνεχόμενες μήνες και βασίζεται στην αύξηση της θερμοκρασίας στους 39 βαθμούς Κελσίου, για τρεις-τέσσερις ώρες ή στους 41 βαθμούς Κελσίου και υψηλότερα για πάνω από 60 λεπτά.

Αργεί η αποζημίωση

«Ελπίζουμε ότι η νέα ηγεσία του Υπουργείου Υγείας θα εκδώσει τις απαραίτητες διευκρινιστικές εγκυκλίους, προκειμένου να αποζημιώνονται οι ασθενείς που κάνουν υπερθερμία από τον ΕΟΠΥΥ» ανέφερε ο διδάκτορας χειρουργικής του ΔΠΘ και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, Λάζαρος Δανιηλίδης, αναφερόμενος στην αργοπορία της ελληνικής πολιτείας για την αποζημίωση της υπερθερμίας από τον ΕΟΠΥΥ σε αντίθεση με την πρακτική άλλων χωρών.

Στις ΗΠΑ, όπως ανάφερε ο κ Δανιηλίδης, η υπερθερμία έχει συμπεριληφθεί στις κατευθυντήριες γραμμές με ένδειξη εφαρμογής της στις υποτροπές καρκίνου του μαστού, ενώ είναι πολύ κοντά η ένδειξη εφαρμογής της στον καρκίνο του προστάτη και τα γλοιοβλαστώματα. Στην Ευρώπη αποζημιώνεται από το Δημόσιο σε πολλές χώρες (Ελβετία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία). Έχει ευρεία εφαρμογή στα σαρκώματα, σε όγκους τραχήλου, καθώς και σε τοπικές υποτροπές καρκίνου. Στη Γερμανία και την Ολλανδία συνδυάζουν την υπερθερμία με την ανοσοθεραπεία, γεγονός πολύ ενθαρρυντικό για θετικά αποτελέσματα.

Έρευνα με θερμοευαίσθητα λιποσώματα

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σήμερα στο Κέντρο Διεπιστημονικής Έρευνας και Καινοτομίας του ΑΠΘ, σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, γίνεται έρευνα με θερμοευαίσθητα λιποσώματα, ώστε να επιτευχθεί στοχευμένη στον όγκο χημειοθεραπεία.

«Η δυνατότητα περιορισμού της υπερθερμίας σε μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος μπορεί να επιτρέψει και τη στόχευση της χημειοθεραπείας. Αν επαληθευτεί η έρευνα, μπορεί αντί της χορήγησης του χημειοφαρμάκου ενδοφλεβίως, με αποτέλεσμα τις γνωστές παρενέργειες, να γίνει χορήγηση με τη χρήση θερμοευαίσθητων λιποσωμάτων.

Τα θερμοευαίσθητα λιποσώματα είναι σφαιρίδια φτιαγμένα από μια λιπιδιακή μεμβράνη παρόμοια με την κυτταρική, η οποία μπορεί να διαλυθεί, όταν το λιπόσωμα βρεθεί σε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία, μεγαλύτερη από τη φυσιολογική θερμοκρασία του ανθρώπου. Αν, λοιπόν, καταστήσουμε ένα θερμοευαίσθητο λιπόσωμα φορέα του χημειοφαρμάκου, τότε αυτό μπορεί να κυκλοφορεί στο αίμα, χωρίς καμιά επίπτωση στους υγιείς ιστούς.

Αντίθετα, με τη βοήθεια της τοπικής υπερθερμίας, μπορούμε να διαλύσουμε το περίβλημα του λιποσώματος και να πετύχουμε τοπικά την έκλυση του χημειοφαρμάκου. Αυτό έχει διπλά θετικό αποτέλεσμα: Από τη μια πλευρά, επιτρέπει την χημειοθεραπεία, με μειωμένες παρενέργειες, άρα και την αύξηση της χορηγούμενης δόσης, αφού αυτή καταλήγει κυρίως στον καρκινικό όγκο (στοχευμένη θεραπεία), από την άλλη, η ταυτόχρονη υπερθερμία στην περιοχή του όγκου ενισχύει τη δράση της χορηγούμενης δόσης» εξήγησε ο κύριος Δανιηλίδης.

Από το 1986 εφαρμόζεται στην Ελλάδα

Η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας ξεκίνησε στην Ελλάδα στο Αρεταίειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο το 1986 με τη συνεργασία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της Ιατρικής Σχολής Αθηνών ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Βασίλειος Κουλουλίας.

«Η συσκευή που χρησιμοποιήθηκε ήταν ένα σύστημα επιφανειακής υπερθερμίας 433MHz για θέρμανση όγκων μέχρι 3,5 εκατοστά από την επιφάνεια του δέρματος. Έκτοτε, με τη συνεργασία του ΕΜΠ, τα συστήματα υπερθερμίας στο Αρεταίειο εξελίχθηκαν και σήμερα βρισκόμαστε στην 4η γενιά, με έλεγχο της προσφερόμενης ενέργειας μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και καταχώρησης θερμομέτρησης. Η υπερθερμία εκτελείται και σήμερα αμέσως μετά την ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία με συνεδρία μίας ώρας, δύο φορές την εβδομάδα.

Η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας συνεχίστηκε ανελλιπώς όλα αυτά τα χρόνια και μέχρι σήμερα έχουν υποβληθεί σε υπερθερμία περισσότεροι από 1000 ασθενείς, διαφόρων τύπων καρκίνου, με αποτελεσματικότητα που έφτασε και την πλήρη ανταπόκριση στη συνδυασμένη θεραπεία είτε με ακτινοθεραπεία είτε με χημειοθεραπεία.

Σημειώνεται ότι κανένας ασθενής στο 1ο τρίμηνο παρακολούθησης μετά την συνδυασμένη θεραπεία δεν εμφάνισε υποτροπή ή πρόοδο νόσου, ενώ η αποτελεσματικότητα αναφορικά με την πλήρη ανταπόκριση κυμάνθηκε από 30-65% και την μερική από 70-35%. Σήμερα η κλινική εφαρμογή της υπερθερμίας προσφέρεται δωρεάν από το Νοσοκομείο Αρεταίειο, λόγω της μη αποζημίωσης από τον ΕΟΠΥΥ» πρόσθεσε ο κ. Κουλουλίας.

Παράλληλα ανέφερε ότι σε ανασκόπηση 38 συνολικά μελετών σε 3.478 ασθενείς (Cancer Treat Reviews 2015), φάνηκε πως η προσθήκη υπερθερμίας στην ακτινοθεραπεία βελτιώνει σημαντικά τον έλεγχο του όγκου του μαστού, κεφαλής-τραχήλου, ορθού, τραχήλου μήτρας και παιδιατρικού καρκίνου.

Επίσης σε πρόσφατη τυχαιοποιημένη μελέτη της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπερθερμικής Ογκολογίας (ESHO) και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Έρευνα και τη Θεραπεία του Καρκίνου (EORTC), αναφέρθηκε μια απόλυτη αύξηση 12% στη συνολική επιβίωση, όταν προστέθηκε υπερθερμία στη χημειοθεραπεία, σε ασθενείς που έλαβαν θεραπεία για σάρκωμα μαλακών ιστών.

«Τουλάχιστον 20 τυχαιοποιημένες μελέτες φάσης ΙΙΙ έχουν δείξει ότι η προσθήκη υπερθερμίας στα άλλα θεραπευτικά σχήματα της ακτινο-χημειοθεραπείας αυξάνει σημαντικά και μεσοσταθμικά τα αποτελέσματα των άλλων θεραπειών» πρόσθεσε ο κ. Κουλουλίας.

Ο χειρουργός- ογκολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Εξατομικευμένης Ογκολογίας, Άλφρεντ Μπάριτς, επισήμανε ότι όλες οι τυχαιοποιημένες μελέτες για την ογκοθερμία των τελευταίων 30 ετών, ήταν θετικές υπέρ του συνδυασμού της υπερθερμίας με την χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία.

«Υπάρχουν πολλές μελέτες και μετα-αναλύσεις, που δείχνουν ότι ο συνδυασμός με την υπερθερμία ελαττώνει τις παρενέργειες και αυξάνει την αποτελεσματικότητα, τόσο της χημειοθεραπείας όσο και της ακτινοθεραπείας, οπότε προκύπτει όφελος για τον ασθενή, αλλά όφελος και σε λογιστικά μεγέθη, αφού το συνολικό κόστος θεραπείας για το κράτος μειώνεται.

Ακόμα, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι επειδή η υπερθερμία επηρεάζει και το μικροπεριβάλλον των καρκινικών κυττάρων, υπάρχει συνέργεια και με τις ανοσοθεραπείες. Στο συνέδριο θα κατατεθεί η εμπειρία των πλέον εξειδικευμένων κέντρων ανά τον κόσμο, και οι μελέτες από τα κέντρα αυτά, επιβεβαιώνουν την σημαντικότητα της μεθόδου» πρόσθεσε ο κ Μπάριτς.

Στην εμπειρία από τη θεραπεία που περιλάμβανε συνδυασμό χημειοθεραπείας, ακτινοθεραπείας και υπερθερμίας, αναφέρθηκε η Συμέλα Κακουλίδου, η οποία διαγνώστηκε με λέμφωμα μαστού με μετάσταση στον 5ο οσφυικό. Αρχικά υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση αλλά επειδή υποτροπίασε ,στις αρχές του 2019 για περίπου ενάμιση μήνα, υποβλήθηκε σε ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία και υπερθερμία και σήμερα οι όγκοι της έχουν εξαφανιστεί και οι εξετάσεις της είναι πολύ καλές.

Επισήμανε ακόμη ότι δεν είχε καμία παρενέργεια από την υπερθερμία, η οποία όπως είπε σε κάθε συνεδρία εφαρμοζόταν επί μία ώρα ανά επίπεδο, δηλαδή μία ώρα στον μαστό και μία ώρα στην σπονδυλική στήλη.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)