Συνέδριο για τις Πολιτικές Καρκίνου: 631 μοναδικά μόρια σε φάση Έρευνας & Ανάπτυξης

Οι ομιλητές αναφέρθηκαν σε σημαντικά θέματα, όπως η αντιμετώπιση διαφόρων μορφών καρκίνου, η σημασία των καινοτόμων φαρμάκων και η σχέση οφέλους/κόστους στις διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Επιπλέον σημαντικές αναφορές έγιναν για το ρόλο της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των ασθενών, τους σπάνιους καρκίνους και τα ευρωπαϊκά κέντρα αναφοράς, καθώς και το σύνθετο, αλλά και πολλές φορές ανεπαρκές νομικό πλαίσιο που διέπει τις γονιδιακές θεραπείες, καθώς και τη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων των ασθενών.

Το συνέδριο άνοιξε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, Ευάγγελος Φιλόπουλος, ο οποίος ανέφερε ότι τα φάρμακα νέας γενιάς είναι εξειδικευμένα και στοχεύουν κυρίως τα καρκινικά κύτταρα, έτσι έχουν πολύ λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Ωστόσο, τόνισε ότι θα πρέπει να εξετάσουμε το σημαντικό και δυσβάσταχτο κόστος των ογκολογικών φαρμάκων και υπογράμμισε την ανάγκη αυτοσυγκράτησης των φαρμακευτικών εταιρειών, διότι παρότι είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν κοινωνικό σκοπό.

Ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης και Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας, Οδυσσέας Ζώρας, ανέφερε ότι η βελτίωση της ογκολογικής χειρουργικής αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσης στο καρκίνο. Επίσης, έκανε λόγο για την αλλαγή της φιλοσοφίας του χειρουργού, με αξιοποίηση των εξελίξεων και της εξατομικευμένης ιατρικής. Αντίστοιχα, ο Καθηγητής Παθολογίας– Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και Διευθυντής της Γ’ Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» Κωνσταντίνος Συρίγος, Πρόεδρος της πρώτης συνεδρίας, με θέμα τη διαχείριση του καρκίνου στην μετά κρίσης εποχή, έκανε λόγο για τις σοβαρές επιπτώσεις που είχε στον καρκίνο η κρίση στην Ελλάδα, επιπτώσεις που βαρύνουν πρωτίστως τους ασθενείς.

«Ο καρκίνος ετησίως αφορά 15 εκατομμύρια άτομα, τα οποία θα πληρώνουν το κόστος της νόσου μαζί με τις οικογένειές τους» τόνισε ο Βασίλειος Μπαρμπούνης, Παθολόγος-Οικολόγος Δ/ντης Γ’ Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου «Metropolitan». Aνέφερε ότι κατά μέσο η συνολική επιβίωση των ασθενών τα τελευταία χρόνια – παρά την παρουσία πολλών νέων θεραπειών- αυξήθηκε κατά μόλις τρεις μήνες. Είναι σημαντικό δε ότι από τα νέα φάρμακα που εγκρίθηκαν, ένα ποσοστό 30% δεν συνδέθηκε με καμιά αύξηση της συνολικής επιβίωσης των ασθενών. «Δεδομένου λοιπόν του μεγάλου κόστους των νέων θεραπειών, τίθεται ένα ερώτημα σχετικό με την αξία των θεραπειών, και τη συνάρτηση κόστους /αποτελεσματικότητας, που όλοι οι εμπλεκόμενοι στο σύστημα υγείας θα πρέπει να εξετάσουν προσεκτικότερα» ανέφερε ο κ. Μπαρμπούνης.

«Τα επόμενα χρόνια αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά η ανάπτυξη καινοτόμων ογκολογικών φαρμάκων. Για παράδειγμα υπάρχουν 631 μοναδικά μόρια που βρίσκονται σε φάση έρευνας και ανάπτυξης ως υποψήφιες θεραπείες κατά του καρκίνου», ανέφερε ο Αθανάσιος Βοζίκης, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Πειραιώς, Δ/ντης Εργαστηρίου Οικονομικών και Διοίκησης Υγείας. Επεσήμανε δε, ότι διαφέρουν τα μοντέλα αποζημίωσης των ογκολογικών φαρμάκων από χώρα σε χώρα, ενώ διαφέρει και η πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι υπάρχουν τρόποι υιοθέτησης νέων πολιτικών για τα συστήματα υγείας, όπου οι φαρμακευτικές εταιρείες θα καλύπτουν μέρος του κόστους των καινοτόμων θεραπειών, έτσι ώστε να διασφαλιστεί και η βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και η πρόσβαση όλων των ασθενών στη θεραπεία τους.

«Τα νέα είναι πολύ άσχημα για τον κλάδο του φαρμάκου στη χώρα μας». Με αυτή την διαπίστωση άνοιξε την ομιλία του ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ, Πασχάλης Αποστολίδης μιλώντας το πρωί της Τρίτης στο συνέδριο. Ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ ανέφερε ότι η εφαρμογή του νέου συστήματος αποζημίωσης 9-6-3 δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την πρόσβαση στις νέες θεραπείες, πολλώ δε μάλλον όταν το Υπουργείο Υγείας ετοιμάζεται να φέρει για ψήφιση στη Βουλή νέα τροπολογία, η οποία προβλέπει την αναδρομική επιπλέον επιβάρυνση με 25% τέλος εισόδου με ισχύ από 1/1/2017 για όλα τα νέα φάρμακα που αποζημιώνονται. Εάν ισχύσει αυτή η απόφαση, αναμένεται να πλήξει σοβαρά τον κλάδο και να έχει μεγάλες συνέπειες στις φαρμακευτικές εταιρείες και τον ασθενή στην Ελλάδα», τόνισε ο κ. Αποστολίδης.

Τις απαράδεκτες ανισότητες στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την επιβίωση μεταξύ των χωρών της ΕΕ, κατήγγειλε η Καίτη Αποστολίδου, πρόεδρος της ΕΛΛΟΚ. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, ο καρκίνος είναι κοινωνικό-οικονομικό πρόβλημα, όχι απλά μόνον πρόβλημα δημόσιας υγείας. Τα συστήματα υγείας δεν παρέχουν την άριστη υγειονομική περίθαλψη με τους πόρους που διαθέτουν. Μια δυνητική λύση είναι η αποεπένδυση, δηλ. η παρακράτηση πόρων υγείας από οποιεσδήποτε πρακτικές, διαδικασίες, τεχνολογίες ή φάρμακα τομέα υγείας που εκτιμάται ότι προσφέρουν μικρό ή κανένα όφελος για το κόστος τους, και έτσι δεν συνιστούν αποτελεσματική κατανομή πόρων υγείας. Σε κάθε περίπτωση όμως η Αξιολόγηση Ιατρικής Τεχνολογίας παραμένει το βασικό εργαλείο για την αξιολόγηση των θεραπειών και θα πρέπει οι ασθενείς να συμμετέχουν στη διαδικασία τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

«Για χρόνια, τα θεμέλια της θεραπείας του καρκίνου ήταν η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία», δήλωσε ο Γεώργιος Βασιλόπουλος, Καθηγητής Παθολογίας – Αιματολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο δεκαετιών, στοχευμένες θεραπείες στοχεύουν τα καρκινικά κύτταρα με την προσέλκυση σε συγκεκριμένες μοριακές μεταβολές που παρατηρούνται κυρίως σε αυτά τα κύτταρα, έχουν επίσης καθιερωθεί ως θεραπείες αναφοράς για πολλούς καρκίνους. Όμως, τα τελευταία χρόνια, οι ανοσοθεραπευτικές θεραπείες που εμπλέκουν και ενισχύουν τη δύναμη του ανοσοποιητικού συστήματος ενός ασθενούς για να επιτεθούν στους όγκους έχουν προκύψει ως αυτό που πολλοί στην κοινότητα των καρκίνων αποκαλούν τώρα "πέμπτο πυλώνα" της θεραπείας του καρκίνου. Με αυτή τη λογική στην κλινική πράξη χρησιμοποιούνται θεραπείες με τα κύτταρα CAR-T (chimeric antigen receptor).

«Το κανονιστικό πλαίσιο για την εξατομικευμένη θεραπεία βρίσκεται ακόμα σε αρχικά στάδια», δήλωσε η Χαρά Κανή, Προϊσταμένη Τμήματος Σχεδιασμού και Παρακολούθησης Φαρμάκων, Δ/Νση Φαρμάκων ΕΟΠΥΥ. Όπως ανέφερε, η είσοδος στην αγορά για μία εξατομικευμένη θεραπεία πρέπει να βασίζεται σε ισχυρά κλινικά δεδομένα και να καλύπτει ανικανοποίητες θεραπευτικές ανάγκες. Για την πολιτική αποζημίωσης πρέπει μέσα στο φάκελο του προϊόντος να υπάρχουν επαρκείς φαρμακο-οικονομικές μελέτες, ενώ η αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας θα πρέπει να βασίζεται στην εθελοντική συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ. «Η Ελλάδα όπως και η Ευρώπη μπορούν να αποζημιώσουν τις καινοτόμες θεραπείες, αλλά οι υγειονομικές αρχές έχουν να αντιμετωπίσουν ακόμα προκλήσεις», τόνισε η κυρία Κανή.

Η Αμάντα Ψυρρή, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ογκολογίας ΕΚΠΑ, ανέλυσε τη δράση ανοσοθεραπείας, τη δράση στοχευμένης θεραπείας και την αποτελεσματικότητα του συνδυασμού τους. «Υπάρχουν πολλοί πλέον συνδυασμοί και μια επιλογή των κατάλληλων δόσεων και της σωστής θεραπευτικής στρατηγικής θα έχει μειωμένη τοξικότητα και θα αλλάξει το τοπίο της θεραπείας» τόνισε η κυρία Ψυρρή.

«Oι σπάνιοι καρκίνοι δεν είναι τόσο σπάνιοι», τόνισε η Μαρία Γαζούλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μοριακής Βιολογίας, ΕΚΠΑ. Και πρόσθεσε: «Υπολογίζεται ότι αποτελούν το 24% των νέων διαγνώσεων καρκίνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι σημαντικό ότι η Ε.Ε. αναγνώρισε τη αναγκαιότητα προσέγγισης των σπάνιων καρκίνων και έτσι έχουμε την πρώτη Κοινή Δράση για τους σπάνιους καρκίνους.

Οι σκοποί της Δράσης είναι: 1. Να γίνουν προτεραιότητα στην ατζέντα της Ε.Ε. και των κρατών-μελών οι σπάνιοι καρκίνοι, όσον αφορά τα εθνικά συστήματα υγείας, την ποιότητα της αντιμετώπισης, τον συντονισμό της κλινικής πρακτικής και την καινοτομία μέσω της προώθησης της βασικής/μεταφραστικής έρευνας. 2. Η ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων που θα ενσωματωθούν και θα προωθηθούν μέσω των Ευρωπαϊκών Κέντρων Αναφοράς για τους σπάνιους καρκίνους στα πεδία ποιότητας, έρευνας, εκπαίδευσης, διάγνωσης και θεραπείας» όπως ανέφερε η κυρία Γαζούλη.

«Οι ομάδες υποστήριξης καρκινοπαθών διαμορφώνουν πολιτικές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία EURORDIS εργάζεται σε αυτήν την κατεύθυνση», δήλωσε ο Jan Geissler, Διευθυντής του EUPATI, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα σύλλογος ασθενών ειδικά για τους σπάνιους καρκίνους που να συλλέγει δεδομένα από την κλινική πρακτική. Ανέφερε ότι οι ασθενείς έχουν και πρέπει να έχουν λόγο σε όλη τη διαδικασία του R&D για την παραγωγή φαρμάκων.

Ο Peter Hohenberger, Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας Πανεπιστημίου Χαιδελβέργης αναφέρθηκε στη ανάγκη δημιουργίας δεδομένων, καθώς δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα θεραπειών σε μελέτες φάσης ΙΙΙ και συχνά ούτε κατευθυντήριες οδηγίες για τους σπάνιους καρκίνους.

Στο ίδιο πνεύμα και η Analisa Trama, Επιδημιολόγος του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου στο Μιλάνο, η οποία τόνισε την ανάγκη εξειδίκευσης και έρευνας για τους σπάνιους καρκίνους. Προς αυτή την κατεύθυνση λειτυργεί το Rarecarenet, μέσα από το οποίο υπάρχει συνεχής ενημέρωση και ανταλλαγή εμπειριών. Σημαντική ήταν η αναφορά της στην αναγνωρισμένη κοινή δράση JARC (Joint Action on Rare Cancers. Σημαντικός εδώ είναι ο ρόλος των Κέντρων Αναφοράς, τα οποία μέσω δικτύωσης σε επίπεδο Ε.Ε. θα είναι σε θέση να κατευθύνουν τους ασθενείς στις κατάλληλες θεραπείες. «Το Υπουργείο Υγείας σε κάθε χώρα έχει την ευθύνη να υποδείξει ποια κέντρα μπορούν να αποτελέσουν κέντρα αναφοράς σε κάθε χώρα. Προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με τα Υπουργεία Υγείας ανά την Ευρώπη. Προσπαθήσαμε ως Ευρωπαϊκό Δίκτυο να επικοινωνήσουμε και με το Υπουργείο Υγείας στην Ελλάδα για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Κέντρων Αναφοράς για Σπάνιους Καρκίνους, αλλά δεν υπήρξε απάντηση» ανέφερε η κυρία Τράμα.

«Στην Ελλάδα βρισκόμαστε πολύ πίσω ακόμα στην ανάπτυξη μητρώων ασθενών. Ωστόσο, τα πολύτιμα δεδομένα που θα μπορούσαμε να έχουμε από τη χρήση μητρώων, θα βοηθούσαν σημαντικά στην λήψη αποφάσεων για τη δημόσια υγεία», τόνισε μετά λύπης της η Ζένια Σαριδάκη - Ζώρα, Ιατρός Παθολόγος-Ογκολόγος και Επιστημονικός Υπεύθυνος Ογκολογικού Τμήματος Ασκληπιός. Ωστόσο, «οφείλουμε να ξεπεράσουμε τον κατακερματισμό στην υγειονομική περίθαλψη του καρκίνου και να προχωρήσουμε στη χρήση και το συνδυασμό των δεδομένων (big data), να συγχρονίσουμε τις βάσεις δεδομένων και τις τράπεζες ιστών και φυσικά να προχωρήσουμε και στις απαραίτητες νομοθετικές και κανονιστικές αλλαγές στη χώρα μας (όσον αφορά στην ιδιωτικότητα και την ασφάλεια των πληροφοριών και δεδομένων)», όπως χαρακτηριστικά είπε η κα Σαριδάκη-Ζώρα.

Ο Απόστολος Πουρτσίδης, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικής Αιματολογίας Ογκολογίας μιλώντας για τους παιδικούς καρκίνους, σημείωσε ότι ο καρκίνος στα παιδιά πρέπει να είναι προτεραιότητα σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. «Στόχος είναι η επιβίωση των παιδιών να φτάσει το 90% μέχρι το 2020. Μπορούμε και πρέπει να πάμε καλύτερα» τόνισε ο κ. Πουρτσίδης. Επιπλέον αναφέρθηκε στις μεγάλες ανισότητες που υπάρχουν στην πρόσβαση στις θεραπείες, αλλά και στον αριθμό των εξειδικευμένων παιδο-ογκολόγων και αιματολόγων μέσα στην Ευρώπη.

Από την πλευρά του ο Ιωάννης Μπουκοβίνας, Πρόεδρος της ΕΟΠΕΕ επικεντρώθηκε στην περίπτωση ασθενών με GIST, εστιάζοντας για τη διαχείριση του, καθώς αποτελεί μοντέλο διεπιστημονικής έρευνας για τη μεταγραφική και κλινική ογκολογία. H παγκόσμια κοινότητα σαρκώματος έχει εργαστεί αποτελεσματικά για να προωθήσει την έρευνα και να βελτιώσει τα αποτελέσματα των ασθενών. Οι συνεργασίες με ρυθμιστικούς οργανισμούς, εθνικές ομάδες, ομάδες υποστήριξης ασθενών και τη βιομηχανία έχουν επιταχύνει την πρόοδο, ωστόσο το κόστος παραμένει μια ανησυχία για τη βιωσιμότητα της φροντίδας του καρκίνου στην εποχή των συνδυασμών. «Πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να μειωθεί το κόστος για να επιβιώσουν τα συστήματα υγείας» ανέφερε ο κ. Μπουκοβίνας.

Από την πλευρά του ο Κώστας Σταματόπουλος, Αιματολόγος και Διευθυντής του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών, Ε.Κ.Ε.Τ.Α. αναφέρθηκε στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στη χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία. Ωστόσο, όπως σημείωσε, υπάρχουν μεγάλα περιθώρια στην εξατομίκευση της κάθε περίπτωσης σε αυτές τις νόσους και θα πρέπει να κατανοήσουμε όλες τις επιδράσεις του περιβάλλοντος προκειμένου να μπορέσουμε να σχεδιάσουμε καλύτερα τις θεραπείες του μέλλοντος.

Σημαντική ήταν η ομιλία του Ιωάννη Μούντζιου, Στρατιωτικού Ιατρού Ογκολόγου - Παθολόγου Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος μίλησε για τη χρήση των βιοδεικτών στην Κλινική πράξη και τόνισε ότι η χρήση τους έχει αλλάξει το θεραπευτικό τοπίο στο χώρο της ογκολογίας. «Εδώ και τουλάχιστον μία οκταετία η ESΜΟ προτείνει ως θεραπεία πρώτης γραμμής τα φάρμακα με μονοκλωνικά αντισώματα για ορισμένους τύπους καρκίνου, καθώς συνεκτιμά όχι μόνο το κόστος, αλλά το θεραπευτικό αποτέλεσμα και τη χαμηλή τοξικότητα αυτών των καινοτόμων φαρμάκων», είπε αναφορικά ο κ. Μούντζιος.

Αναφερόμενος στο ρόλο της βιομηχανίας που επενδύει στην Ε&Α στην Εξατομικευμένη Ιατρική ο Χρήστος Αντωνόπουλος, Business Unit Director Oncology της Astra Zeneca δήλωσε ότι: «Η εξατομικευμένη θεραπεία αποτελεί βάση για την βέλτιστη χρήση των καινοτόμων φαρμάκων. Πλέον τα τμήματα έρευνας και ανάπτυξης των φαρμακευτικών εταιριών στηρίζουν τη στρατηγική τους προς αυτή την κατεύθυνση. Εμείς στην Astra Zeneca το 2016 επανεπενδύσαμε το 26% των πωλήσεων μας στην έρευνα και ανάπτυξη. Στην Ελλάδα είναι μέγιστης σημασίας για την επίτευξη των πολλαπλών οφελών της εξατομικευμένης προσέγγισης, η αποζημίωση των βιοδεικτών που είναι απαραίτητη για τη χρήση του φαρμάκου στους κατάλληλους ασθενείς».

Για τις εξελίξεις στις καινοτόμες εξατομικευμένες Θεραπείες μίλησε ο Νεκτάριος Ταβερναράκης, Πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας Έρευνας και Διευθυντής Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Κρήτης και κυρίως για τα εξατομικευμένα μοντέλα τροποποποίησης του γενετικού υλικού. Επικεντρώθηκε στη μέθοδο CRISP/CAS, με την οποία «μπορούμε να βελτιώσουμε το DNA ενός ανθρώπου, να τροποποιούμε ένα γονίδιο, με τη χρήση κυτταρικών ή άλλων μοντέλων, ώστε να αναπτύσσει αντισώματα στην ανάπτυξη καρκίνου. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για μια σειρά από ραγδαίες εξελίξεις, δεδομένης φυσικά της νομοθεσίας», όπως τόνισε χαρακτηριστικά.

Τέλος, η Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, Καθηγήτρια, στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ ενημέρωσε μεταξύ άλλων τους συνέδρους ότι από τα μέσα του 2018 αναμένεται να ισχύσει ένας κανονισμός άμεσης εφαρμογής της Ε.Ε. για τα προσωπικά δεδομένα που αφορούν την υγεία. Μάλιστα, σημείωσε ότι: «Είναι σημαντικό ότι η χώρα μας υποχρεούται να εφαρμόσει αυτόν τον κανονισμό, παρότι δεν έχει κάνει κάποιες προσπάθειες προσαρμογής».