Μειώνεται ή αυξάνεται ο κίνδυνος καρκίνου καθώς μεγαλώνουμε; Τι δείχνουν τα νεότερα στοιχεία

Νέα μελέτη ερευνητών του Κέντρου Καρκίνου Memorial Sloan Kettering (MSK) και των συνεργατών τους, δίνει νέα στοιχεία για το πώς η προχωρημένη ηλικία μπορεί επίσης να λειτουργεί προστατευτικά έναντι του καρκίνου.

«Γνωρίζουμε ότι καθώς οι άνθρωποι γερνούν, είναι πιο πιθανό να πάθουν καρκίνο. Αλλά υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε για το πώς η γήρανση αλλάζει πραγματικά τη βιολογία του καρκίνου», λέει η πρώτη συγγραφέας της μελέτης Xueqian Zhuang.

Όπως συμβαίνει με πολλούς τύπους καρκίνου, ο καρκίνος του πνεύμονα διαγιγνώσκεται στους περισσότερους ανθρώπους γύρω στην ηλικία των 70 ετών. Αλλά μόλις φτάσει κανείς στα 80 ή στα 85, το ποσοστό αρχίζει να μειώνεται και πάλι.

«Η έρευνά μας βοηθά να δείξουμε το γιατί. Τα γηράσκοντα κύτταρα χάνουν την ικανότητά τους για ανανέωση και επομένως για ανεξέλεγκτη ανάπτυξη που συμβαίνει στον καρκίνο», προσθέτει.

Συνολικά, τα ευρήματα αναδεικνύουν δύο παραμέτρους, λένε οι ερευνητές.

Πρώτον, τον υποτιμημένο ρόλο που παίζει ο σίδηρος στην ικανότητα των γερασμένων κυττάρων να ανανεώνονται - γεγονός που υποδηλώνει ότι οι θεραπείες που στοχεύουν στο μεταβολισμό του σιδήρου μπορεί να λειτουργούν καλύτερα σε νεότερα άτομα από ό,τι σε ηλικιωμένους.

Δεύτερον, υπογραμμίζουν τη δυνητική αξία των προσπαθειών έγκαιρης παρέμβασης και πρόληψης, στοχεύοντας το παράθυρο κατά το οποίο ξεκινούν οι περισσότεροι καρκίνοι.

Η ικανότητα αναγέννησης των κυττάρων συνδέεται με το μεταβολισμό του σιδήρου.

Για να διερευνήσουν γιατί η επίπτωση του καρκίνου κορυφώνεται στην πρώιμη γήρανση και στη συνέχεια αρχίζει να μειώνεται και πάλι, οι ερευνητές μελέτησαν ένα γενετικά τροποποιημένο μοντέλο ποντικού με αδενοκαρκίνωμα του πνεύμονα, έναν κοινό τύπο καρκίνου του πνεύμονα που ευθύνεται για περίπου 7% όλων των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως.

Ένα από τα πράγματα που δυσκολεύουν τη μελέτη της γήρανσης σε εργαστηριακά μοντέλα, είναι ότι τα ποντίκια χρειάζονται δύο χρόνια για να αναπτυχθούν σε μια ηλικία που ισοδυναμεί με τα 65-70 έτη στους ανθρώπους, γεγονός που καθιστά τα πειράματα μια χρονοβόρα και απαιτητική σε πόρους διαδικασία.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι καθώς τα ποντίκια γερνούν, παράγουν περισσότερη πρωτεΐνη που ονομάζεται NUPR1. Η περισσότερη NUPR1 κάνει τα κύτταρα στους πνεύμονες να λειτουργούν σαν να έχουν έλλειψη σιδήρου.

«Τα γηράσκοντα κύτταρα έχουν στην πραγματικότητα περισσότερο σίδηρο, αλλά για λόγους που δεν κατανοούμε ακόμη πλήρως, λειτουργούν σαν να μην έχουν αρκετό», λέει η Δρ. Ζουάνγκ.

Δεδομένου ότι τα κύτταρα στα ηλικιωμένα ποντίκια λειτουργούσαν σαν να μην είχαν αρκετό σίδηρο, έχασαν μέρος της ικανότητάς τους να αναγεννιούνται. Και επειδή αυτή η αναγεννητική ικανότητα συνδέεται άμεσα με την αύξηση του καρκίνου, τα ηλικιωμένα ποντίκια ανέπτυξαν πολύ λιγότερους όγκους από τα νεαρά.

Το ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το αποτέλεσμα θα μπορούσε να αντιστραφεί δίνοντας στα ηλικιωμένα ποντίκια επιπλέον σίδηρο ή μειώνοντας την ποσότητα της NUPR1 στα κύτταρά τους.

«Πιστεύουμε ότι αυτή η ανακάλυψη μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους. Αυτή τη στιγμή, εκατομμύρια άνθρωποι, ιδίως μετά την πανδημία COVID-19, ζουν με ανεπαρκή πνευμονική λειτουργία επειδή οι πνεύμονές τους δεν επουλώθηκαν πλήρως από μια λοίμωξη ή για κάποιο άλλο λόγο. Τα πειράματά μας σε ποντίκια έδειξαν ότι η χορήγηση σιδήρου μπορεί να βοηθήσει την αναγέννηση των πνευμόνων, και έχουμε πολύ αποτελεσματικούς τρόπους για την απευθείας χορήγηση φαρμάκων στους πνεύμονες».

Αλλά εδώ είναι και το σημείο όπου εισέρχεται ο αμφίπλευρος χαρακτήρας της ανακάλυψης. Αποκαθιστώντας την ικανότητα των κυττάρων των πνευμόνων να αναγεννώνται, αυξάνεται επίσης η ικανότητα του ιστού να αναπτύσσει καρκίνο, όπως έδειξε η μελέτη.

«Έτσι, αυτού του είδους η προσέγγιση μπορεί να μην είναι κατάλληλη για άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου», προσθέτει.

Οι ηλικιωμένοι και οι νεότεροι ασθενείς μπορεί να ανταποκρίνονται διαφορετικά στις θεραπείες που στοχεύουν το μεταβολισμό του σιδήρου.

Τα ευρήματα της ομάδας έχουν επίσης σημαντικές επιπτώσεις για τις θεραπείες που βασίζονται στη φερρόπτωση.

Η φερρόπτωση (ferroptosis) είναι ένας τύπος κυτταρικού θανάτου, όπου ο κυτταρικός σίδηρος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και χαρακτηρίζεται από την οξειδωτική διάσπαση των κυτταρικών μεμβρανών.

Η φερρόπτωση ανακαλύφθηκε το 2012 και υπάρχει ένας αριθμός μικρών μοριακών ενώσεων που την προκαλούν, καθώς και φάρμακα που έχουν ήδη εγκριθεί από τον FDA, τα οποία διερευνώνται για τη δυνατότητά τους να σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα.

Τα παλαιότερα κύτταρα είναι πολύ πιο ανθεκτικά στη φερρόπτωση από τα νεότερα κύτταρα, επειδή λειτουργούν σαν να μην έχουν αρκετό σίδηρο, διαπίστωσαν οι ερευνητές.

Αυτό σημαίνει ότι οι θεραπείες που στοχεύουν τη φερρόπτωση μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικές στους ηλικιωμένους ασθενείς όσο στους νεότερους.

«Ένα από τα πράγματα που δείξαμε εξερευνώντας όλη αυτή τη βιολογία του σιδήρου είναι ότι η φερρόπτωση είναι κατασταλτική του όγκου, όπως όλοι υποπτεύονταν - αλλά πολύ πιο βαθιά στα νεότερα ζώα», λένε οι ερευνητές.

«Για εμάς, αυτό λέει ότι επειδή η βιολογία των κυττάρων αλλάζει με τη γήρανση, αλλάζει και η ευαισθησία στα φάρμακα. Οι γιατροί πρέπει να εξετάζουν στις κλινικές δοκιμές τις επιδράσεις τόσο σε ηλικιωμένους όσο και σε νεότερους ασθενείς.

«Αυτό που δείχνουν τα δεδομένα μας όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου, είναι ότι τα γεγονότα που συμβαίνουν όταν είμαστε νέοι, είναι πιθανώς πολύ πιο επικίνδυνα από τα γεγονότα που συμβαίνουν αργότερα. Έτσι, η πρόληψη στους νέους όσον αφορά το κάπνισμα ή την έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία ή σε άλλες προφανείς καρκινογόνες εκθέσεις, είναι ακόμη πιο σημαντική από ό,τι νομίζαμε», καταλήγουν οι ερευνητές

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature.