Συμπεριφορές υψηλού ρίσκου που αυξάνουν τον κίνδυνο για HIV λοίμωξη

Αυτές είναι:

- Σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό ή με λανθασμένη χρήση του προφυλακτικού

- Σεξουαλική επαφή υπό την επήρεια αλκοόλ ή άλλων ψυχοτρόπων ουσιών

- Συχνή εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων

- Σεξουαλική επαφή υπό την παρουσία άλλου σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος

- Βίαιη ή τραυματική σεξουαλική επαφή, εκσπερμάτιση μέσα στον/στην παθητικό/ή σύντροφο

- Κοινή χρήση συνέργων για ενέσιμη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών

- Εγκυμοσύνη χωρίς έλεγχο για τον HIV

- Ιατρικές ή κοσμητικές αιματηρές επεμβάσεις με μη αποστειρωμένο εξοπλισμό

Ο HIV είναι ένας ιός και, όπως κάθε ιός που μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο, επιβιώνει και αναπαράγεται προσβάλλοντας συγκεκριμένα είδη κυττάρων του οργανισμού μας. Υπό αυτήν την έννοια, ο HIV δεν κάνει –και δε θα μπορούσε να κάνει– διακρίσεις. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την ίδια κυτταρική δομή και, κατά συνέπεια, όλοι είμαστε, από βιολογική τουλάχιστον άποψη, εξίσου ευάλωτοι στον HIV. Εντούτοις, συγκεκριμένες συμπεριφορές ή πρακτικές είναι δυνατό να αυξήσουν την πιθανότητα ενός ατόμου να εκτεθεί στον HIV. Αυτές αναφέρονται συνήθως ως «συμπεριφορές υψηλού κινδύνου ή ρίσκου» και περιλαμβάνουν τα εξής:

1. Σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλακτικό

Η σεξουαλική επαφή χωρίς τη χρήση προφυλακτικού είναι –με μεγάλη διαφορά– ο πιο συχνός τρόπος μετάδοσης του HIV. Η πιθανότητα έκθεσης στον ιό είναι μεγαλύτερη κατά την πρωκτική σεξουαλική επαφή, σχετικά μικρότερη κατά την κολπική επαφή και αρκετά πιο μικρή (όχι όμως μηδενική) κατά τη στοματική επαφή χωρίς προφυλακτικό. Σε κάθε είδους σεξουαλική επαφή, η πιθανότητα μετάδοσης είναι αρκετά μεγαλύτερη στον ή στην παθητικό/ή σύντροφο (δηλαδή αυτόν/ή που δέχεται διείσδυση) απ’ ό,τι στον ενεργητικό σύντροφο (δηλαδή αυτόν που διεισδύει), ιδίως εάν ο τελευταίος εκσπερματίσει μέσα στον/την παθητικό/ή σύντροφο και αν η επαφή είναι τραυματική (βλ. παρακάτω). Αυτό βέβαια δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν είναι δυνατό να μεταδοθεί ο ιός κι από τον/την παθητικό/ή προς τον ενεργητικό σύντροφο. Μια σειρά άλλων παραγόντων επηρεάζουν, επίσης, την πιθανότητα σεξουαλικής μετάδοσης του HIV, όπως το ύψος του ιικού φορτίου του/της θετικού/ής στον HIV συντρόφου και η παρουσία άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων σε έναν ή και τους δύο συντρόφους.

2. Σεξουαλική επαφή με λανθασμένη χρήση του προφυλακτικού

Το προφυλακτικό είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό μέσο προστασίας από τον HIV και τα περισσότερα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, καθώς και από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, υπό την προϋπόθεση όμως ότι χρησιμοποιείται σωστά. Αρκετές έρευνες δείχνουν ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων συχνά χρησιμοποιεί το προφυλακτικό με λάθος τρόπο. Ορισμένα από τα συνηθέστερα λάθη είναι:

- χρήση προφυλακτικού του οποίου η ημερομηνία λήξης έχει παρέλθει

- φύλαξη των προφυλακτικών σε μέρη με υγρασία ή υψηλή θερμοκρασία

- καθυστερημένη τοποθέτηση ή πρόωρη αφαίρεση του προφυλακτικού

- λανθασμένη εφαρμογή του προφυλακτικού στο πέος (π.χ. ξετύλιγμα πριν την τοποθέτησή του, παραμονή αέρα στη σπερματοδόχο κατάληξη)

- χρήση λιπαντικών ουσιών μη συμβατών με το λάτεξ (π.χ. βαζελίνη)

- επαναχρησιμοποίηση ήδη χρησιμοποιημένου προφυλακτικού

- τραυματισμός του προφυλακτικού με αιχμηρό αντικείμενο (π.χ. νύχια, δόντια)

- απόσυρση του πέους χωρίς να συγκρατείται το προφυλακτικό από τη βάση του

3. Εκσπερμάτιση μέσα στον ή στην παθητικό/ή σύντροφο

Ο HIV βρίσκεται σε ποσότητα ικανή να προκαλέσει μόλυνση στα προσπερματικά υγρά, η συγκέντρωσή του όμως είναι πολύ μεγαλύτερη στο σπέρμα. Όταν ο θετικός στον HIV σύντροφος δεν χρησιμοποιεί προφυλακτικό και εκσπερματίζει απευθείας μέσα στον κόλπο, τον πρωκτό ή το στόμα της ή του συντρόφου του, απελευθερώνει μια μεγάλη ποσότητα ιικών σωματιδίων, γεγονός που αυξάνει κατά πολύ την πιθανότητα μετάδοσης του HIV.

4. Βίαιη ή τραυματική σεξουαλική επαφή

Όταν η σεξουαλική επαφή γίνεται με βίαιο τρόπο είναι πιο πιθανό να σκιστεί ή να γλιστρήσει το προφυλακτικό. Επιπλέον, κατά τη βίαιη επαφή, είναι δυνατό να προκληθούν τραυματισμοί στο δέρμα ή στον βλεννογόνο των γεννητικών οργάνων. Ο πρωκτός είναι πολύ περισσότερο ευαίσθητος σε τραυματισμούς, καθώς δεν διαθέτει τους φυσικούς λιπαντικούς μηχανισμούς που διαθέτει ο κόλπος ή το πέος. Αν δεν χρησιμοποιείται προφυλακτικό, οι πληγές αυτές αποτελούν επιπλέον σημεία πιθανής εισόδου του HIV, καθώς προσφέρουν στον ιό άμεση πρόσβαση στην αιματική κυκλοφορία.

5. Σεξουαλική επαφή υπό την παρουσία άλλου σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος

Η παρουσία κάποιου ενεργού σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος εκτός της λοίμωξης HIV (π.χ. έρπης γεννητικών οργάνων, σύφιλη, κονδυλώματα, γονόρροια, χλαμύδια, κ.ά.) σε έναν από τους δύο ή και στους δύο συντρόφους αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο σεξουαλικής μετάδοσης του HIV. Πολλά σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα προκαλούν έλκη ή πληγές στο δέρμα ή στον βλεννογόνο των γεννητικών οργάνων, δημιουργώντας επιπλέον σημεία πιθανής έκθεσης στον ιό. Ακόμη, η φλεγμονή που προκαλείται στην περιοχή των γεννητικών οργάνων προσελκύει μεγάλο αριθμό ανοσοκυττάρων κι έτσι ο HIV διαθέτει περισσότερα εν δυνάμει κύτταρα-στόχους. Τέλος, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα αποδυναμώνουν την ανοσολογική προστασία των βλεννογόνων, καθιστώντας τους πιο ευάλωτους σε μια πιθανή μόλυνση.

6. Συχνή εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων

Όσο περισσότερους/ες σεξουαλικούς συντρόφους έχει ένα άτομο τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα έκθεσής του στον HIV και σε άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Για την ακρίβεια, η πιθανότητα έκθεσης ενός ατόμου στον HIV αυξάνεται περίπου εκθετικά, ανάλογα προς τον αριθμό των σεξουαλικών του συντρόφων, εάν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι ο/η κάθε σύντροφός του είχε επίσης στο παρελθόν έναν αριθμό σεξουαλικών συντρόφων, οι οποίοι είχαν επίσης έναν αριθμό σεξουαλικών συντρόφων και ούτω καθεξής. Υπό μία έννοια, όταν ερχόμαστε σε σεξουαλική επαφή με ένα άτομο, είναι σαν να ερχόμαστε σε επαφή και με όλους τους προηγούμενους σεξουαλικούς συντρόφους του ατόμου αυτού, καθώς και με όλους τους προηγούμενους συντρόφους των ατόμων αυτών και ούτω καθεξής. Για τον λόγο αυτόν, η διατήρηση πιστών, μονογαμικών σχέσεων, όπου και οι δύο σύντροφοι έχουν ελέγξει την κατάσταση της σεξουαλικής τους υγείας, θεωρείται ένας από τους κυριότερους τρόπους προφύλαξης από τον HIV και τα υπόλοιπα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα

7. Σεξουαλική επαφή υπό την επήρεια αλκοόλ ή άλλων ψυχοτρόπων ουσιών

Όλες οι ψυχοτρόπες ουσίες, νόμιμες ή παράνομες, περιορίζουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό την κινητική επιδεξιότητα των ανθρώπων, την αντίληψη και την κρίση τους, και, τελικά, την ικανότητα αυτοελέγχου της συμπεριφοράς τους. Όντας κάποιος υπό την επήρεια τέτοιων ουσιών, είναι περισσότερο επιρρεπής σε μη ασφαλείς συμπεριφορές και πρακτικές, όπως το να έχει σεξουαλική επαφή χωρίς να χρησιμοποιήσει προφυλακτικό ή χρησιμοποιώντας το με λάθος τρόπο. Η χρήση ειδικά των poppers, μια ομάδα διεγερτικών ουσιών, διπλασιάζει την πιθανότητα μετάδοσης του HIV στον ή την παθητικό/ή σύντροφο κατά την πρωκτική σεξουαλική επαφή, καθώς αυξάνει την αιματική ροή στα αγγεία της περιοχής.

8. Κοινή χρήση συνέργων για ενέσιμη χρήση ψυχοτρόπων ουσιών

Η κοινή χρήση συρίγγων και λοιπών συνέργων είναι ο συνηθέστερος τρόπος μετάδοσης του HIV και άλλων ιογενών λοιμώξεων (π.χ. ηπατίτιδες B και C) μεταξύ των ανθρώπων που κάνουν ενέσιμη (ενδοφλέβια, υποδόρια ή ενδομυϊκή) χρήση ψυχοτρόπων ουσιών. Καθώς το άτομο αναρροφά αίμα για να ελέγξει αν η βελόνα βρίσκεται μέσα σε φλέβα, μικρές (και συνήθως μη ορατές) ποσότητες αίματος παραμένουν στον κύλινδρο της σύριγγας μετά την έγχυση. Αν το υπόλειμμα αίματος είναι θετικό στον HIV και αν η ίδια σύριγγα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια από άλλο άτομο, είναι πιθανό να εισαχθεί ο ιός απευθείας στην αιματική του κυκλοφορία. Πιθανότητα μετάδοσης υπάρχει και κατά την κοινή χρήση των υπολοίπων συνέργων της χρήσης, όπως κουτάλια, δοχεία, βαμβάκια, διαλυτικά υγρά κ.ά., τα οποία μπορεί επίσης να φέρουν υπολείμματα αίματος.

9. Εγκυμοσύνη χωρίς έλεγχο για τον HIV

Αν δεν ληφθεί κανένα μέτρο προστασίας, η πιθανότητα μετάδοσης του HIV από τη μητέρα στο έμβρυο ή το βρέφος, κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό ή τον θηλασμό, είναι μεγάλη (εκτιμάται στο 25-45%). Εφόσον, όμως, ληφθεί μια σειρά μέτρων προφύλαξης, όπως η χορήγηση αντιρετροϊκής αγωγής στη μητέρα και για ένα διάστημα 4 εβδομάδων στο νεογέννητο βρέφος, η πιθανότητα μετάδοσης είναι μικρότερη του 1%. Για τον λόγο αυτόν, κάθε γυναίκα που είναι ή σκοπεύει να μείνει έγκυος είναι απαραίτητο να κάνει το συντομότερο δυνατό μια εξέταση ανίχνευσης αντισωμάτων για τον HIV, ώστε, στην περίπτωση που η εξέταση είναι θετική, να έχει τον χρόνο να λάβει τα κατάλληλα μέτρα, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του γιατρού της, και να ελαχιστοποιήσει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού.

10. Ιατρικές ή κοσμητικές αιματηρές επεμβάσεις με μη αποστειρωμένο εξοπλισμό

Κάθε αντικείμενο ή εργαλείο που έρχεται σε επαφή με αίμα, είτε χρησιμοποιείται για κάποια ιατρική πράξη (π.χ. σύριγγες αιμοληψίας, χειρουργικά ή οδοντιατρικά εργαλεία), είτε για κάποια κοσμητική επέμβαση (π.χ. βελόνες για τατουάζ ή body piercing), πρέπει να είναι αποστειρωμένο ή μίας και μόνο χρήσης. Αν ο εξοπλισμός αυτός φέρει επάνω του υπολείμματα νωπού αίματος, μολυσμένου με τον HIV, και χρησιμοποιηθεί μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα σε άλλο άτομο, υπάρχει πιθανότητα μετάδοσης του ιού.

11. Κοινή χρήση αιχμηρών ειδών ατομικής υγιεινής

Η κοινή χρήση αιχμηρών αντικειμένων, όπως οδοντόβουρτσες, ψαλίδια νυχιών, ξυραφάκια, κ.ά., τα οποία μπορεί να προκαλέσουν κάποιον ήπιο τραυματισμό και να φέρουν επάνω τους υπόλειμμα αίματος (συχνά μη ορατό), θα πρέπει, γενικά, να αποφεύγεται και ο καθένας να χρησιμοποιεί τα προσωπικά του είδη ατομικής υγιεινής. Η πιθανότητα μετάδοσης του HIV με αυτόν τον τρόπο είναι βέβαια εξαιρετικά μικρή (λίγο μικρότερη από 0,3%), συνίσταται, ωστόσο, η αυστηρά προσωπική χρήση τέτοιων ειδών για λόγους γενικότερης ατομικής υγιεινής.

Πηγή: Κέντρο Ζωής

Δείτε κι αυτό:

Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS 2017: Τα συμπτώματα σε κάθε στάδιο της HIV λοίμωξης

Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS: Πόσα γνωρίζεις για τον HIV και το AIDS;