Γυμναστείτε ανάλογα με τον καρδιαγγειακό σας κίνδυνο

Ιδιαίτερα όσον αφορά τις καρδιαγγειακές παθήσεις, οι οποίες αποτελούν μάστιγα της εποχής μας, η άσκηση κατέχει κεντρικό ρόλο στην πρόληψη και στον τομέα της αποκατάστασης. Για να είναι όμως ασφαλής και αποτελεσματική, η άσκηση θα πρέπει να γίνεται ανάλογα με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο που διατρέχει ο καθένας και ο οποίος καθορίζεται βάσει συγκεκριμένων χαρακτηριστικών του ασκούμενου ως προς κλινικά συμπτώματα, ύπαρξη παραγόντων κινδύνου κ.ά.

Η άσκηση ως μέσο πρόληψης

Εδώ ανήκουν όσοι δεν έχουν καρδιακά συμπτώματα και είναι άνδρες ηλικίας <45 ή γυναίκες ηλικίας <55 ετών και έχουν το πολύ δύο παράγοντες κινδύνου ή όσοι είναι άνδρες ηλικίας >45 και γυναίκες ηλικίας >55 ετών και εμφανίζουν λιγότερο από δύο βασικούς παράγοντες κινδύνου. Σύμφωνα με τις οδηγίες της Αμερικανικής Αθλητιατρικής Εταιρείας, οι άνθρωποι που ανήκουν στην ομάδα αυτή θα πρέπει να εκτελούν 30 λεπτά μέτριας άσκησης τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα ή 20 λεπτά έντονης άσκησης τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα. Επιπρόσθετα, θα πρέπει να ακολουθούν και πρόγραμμα μυϊκής ενδυνάμωσης, π.χ. με άρση βάρους, σε συχνότητα τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα, με στόχο τη διατήρηση ή και αύξηση της μυϊκής δύναμης και αντοχής.

Συχνά υπάρχει το ερώτημα κατά πόσο κάποιος που έχει δύο, τρεις ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου μπορεί να συμμετάσχει σε προγράμματα άσκησης, προσδοκώντας σημαντικά οφέλη για την υγεία του. Η γενική αρχή ότι όσο αυξάνεται το επίπεδο φυσικής κατάστασης τόσο μειώνεται και ο σχετικός καρδιαγγειακός κίνδυνος έχει εφαρμογή ακόμη και σε πρόσωπα υψηλού κινδύνου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία μελέτης, βάσει της οποίας άνθρωποι που παρουσίαζαν τρεις παράγοντες κινδύνου αλλά ήταν σε καλό επίπεδο φυσικής κατάστασης εμφάνιζαν χαμηλότερα ποσοστά θανάτου λόγω καρδιαγγειακών παθήσεων σε σύγκριση με ανθρώπους που, παρόλο που δεν είχαν κανένα παράγοντα κινδύνου, έκαναν καθιστική ζωή.

Έχει βρεθεί επίσης ότι μεταξύ ανθρώπων που είχαν την ίδια γενετική προδιάθεση (γνησιοδίδυμοι), αυτοί οι οποίοι ασκούνταν με δραστηριότητες έντασης >7 ΜΕΤs την εβδομάδα παρουσίαζαν μικρότερη πιθανότητα εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου κατά 38% σε σχέση με αυτούς που διήγαγαν καθιστική ζωή. Θα πρέπει, τέλος, να τονιστεί ότι η μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου που επιφέρει η συστηματική άσκηση είναι συγκρίσιμη με αυτή που προκαλείται από τη μείωση των βασικών παραγόντων κινδύνου, όπως το κάπνισμα, η υπέρταση και η υπερχοληστερολαιμία. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για έναν μεσήλικα: ότι ξεκινώντας ένα πρόγραμμα άσκησης μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσης καρδιοπάθειας, όπως ακριβώς συμβαίνει αν μειώσει την πίεση, τα λιπίδιά του στο αίμα και πάψει να καπνίζει.

Η άσκηση ως μέσο αποκατάστασης

Σε ασθενείς με εκδήλωση καρδιαγγειακών νοσημάτων, η άσκηση αποτελεί βασικό μέσο της θεραπευτικής τους αγωγής. Παραδοσιακά στα προγράμματα άσκησης καρδιοπαθών συμμετείχαν ασθενείς με στηθάγχη, μετά από έμφραγμα, εγχείρηση μπαϊπάς ή αγγειοπλαστική, ενώ τα τελευταία χρόνια η άσκηση εφαρμόζεται και σε ασθενείς με σοβαρότερα προβλήματα, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες, περιφερική αγγειοπάθεια ή σε πρόσωπα μετά από μεταμόσχευση καρδιάς.

Η άσκηση στους καρδιοπαθείς διεξάγεται σε επιμέρους φάσεις ως εξής:

1η φάση αποκατάστασης: Κατά την παραμονή του ασθενούς στο νοσοκομείο και μέχρι την έξοδό του από αυτό, υπό συνεχή ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση και επίβλεψη.

2η φάση αποκατάστασης: Εκτείνεται χρονικά από τη στιγμή της εξόδου από το νοσοκομείο ως τους τρεις πρώτους μήνες. Στο διάστημα αυτό η άσκηση γίνεται συνήθως σε οργανωμένα κέντρα είτε στο νοσοκομείο, όπου υπάρχει η δυνατότητα συνεχούς καταγραφής του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και επίβλεψης.

3η φάση αποκατάστασης: Το χρονικό εύρος της είναι ποικίλο, συνήθως από τον 4ο ως τον 12ο μήνα. Η ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση συνήθως εγκαταλείπεται και εφαρμόζεται μόνο σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Η διακοπή της παρακολούθησης αυτής γίνεται σταδιακά, πάντοτε με προσοχή.

4η φάση αποκατάστασης: Η άσκηση γίνεται χωρίς να υπάρχει ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση και ο ασθενής μπορεί να γυμνάζεται ακόμα και μόνος του, εφόσον έχει αναπτύξει την ικανότητα έγκαιρης αναγνώρισης και αξιολόγησης τυχόν συμπτωμάτων. Αφορά το χρονικό διάστημα μετά την πάροδο του πρώτου έτους (μακροχρόνιο στάδιο).

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνεται σωστή διαστρωμάτωση κινδύνου των ασθενών και να ακολουθούνται τα ιδανικά, εξατομικευμένα όρια έντασης. Γενικώς, οι καρδιοπαθείς και κυρίως αυτοί που έχουν υποστεί έμφραγμα, μπαϊπάς ή αγγειοπλαστική, ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες κινδύνου με βάση την ισχαιμία, τις αρρυθμίες και τη λειτουργική τους ικανότητα.

Οι περισσότεροι ασθενείς χαρακτηρίζονται ως «χαμηλού κινδύνου», δηλαδή έχουν καλή λειτουργία της αριστερής κοιλίας με κλάσμα εξώθησης >50%, χωρίς ισχαιμία, στηθάγχη και αρρυθμίες και καλή λειτουργική ικανότητα, >8 ΜΕΤs. Τα άτομα αυτά μπορούν και πρέπει να γυμνάζονται, εφόσον προηγηθεί λεπτομερής καρδιολογικός έλεγχος ακόμα και χωρίς επίβλεψη εάν βρίσκονται στην 4η φάση αποκατάστασης. Όσοι χαρακτηριστούν από τον ιατρό τους ως ασθενείς μεσαίου ή υψηλού κινδύνου θα πρέπει να γυμνάζονται υπό τις οδηγίες και την επίβλεψη ειδικά εκπαιδευμένων αθλητικών επιστημόνων, των εργοφυσιολόγων, σε συνθήκες και χώρους όπου πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις ασφάλειας, π.χ. κέντρα αποκατάστασης ή νοσοκομεία.

Πρέπει να τονιστεί ξανά ότι για να δράσει θεραπευτικά η άσκηση πρέπει η «δοσολογία» της να είναι εξατομικευμένη. Με πιο απλά λόγια, η ένταση, η διάρκεια και η συχνότητά της απαιτούν εξατομικευμένη ρύθμιση, με βάση το ιστορικό και τη λειτουργική ικανότητα του ασθενούς, προκειμένου να παρέχεται η μέγιστη δυνατή ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Με τη συστηματική άσκηση βελτιώνεται η λειτουργική ικανότητα, η σύσταση του σώματος και το λιπιδαιμικό προφίλ, μειώνονται τα επεισόδια στηθάγχης και η συχνότητα εκδήλωσης μελλοντικών καρδιακών επεισοδίων ή άλλων καρδιαγγειακών επιπλοκών, ενώ παράλληλα βελτιώνεται σημαντικά η ψυχική και συναισθηματική διάθεση. Με τον τρόπο αυτόν, προάγεται η ποιότητα ζωής, ενώ σε πολλές περιπτώσεις, εκτός από τη μειωμένη νοσηρότητα, η άσκηση φαίνεται να βελτιώνει και το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με στεφανιαία νόσο.

Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, η άσκηση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αλλά και να συστήνεται από τους θεράποντες ιατρούς ως απαραίτητο και υποχρεωτικό μέσο θεραπευτικής αγωγής και όχι ως συμπληρωματικό, το οποίο θα επαφίεται στην προαιρετική επιλογή του ασθενούς.

Με βάση τα όσα αναπτύχθηκαν προηγουμένως συνάγεται ότι ο καθένας από εμάς μπορεί και πρέπει να γυμνάζεται ανάλογα με τον καρδιαγγειακό του κίνδυνο. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχει καλό και κακό είδος άσκησης και ότι θα πρέπει να επιλέξουμε την άσκηση που μας ευχαριστεί και ταιριάζει στις ανάγκες και τις ικανότητές μας.

Κων/νος Βόλακλης, Ph.D., Κλινικός Εργοφυσιολόγος, Ειδικό Εργαστηριακό & Διδακτικό Προσωπικό, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, ΔΠΘ, Πηγή: Ελληνικό Ίδρυμα Καρδιολογίας

Διαβάστε επίσης:

Ποιοι άνθρωποι δεν ωφελούνται από τη γυμναστική

Οι 20 κορυφαίες δραστηριότητες για να κάψετε θερμίδες

Πόση γυμναστική χρειάζεται για να παραμείνουμε σε φόρμα;