Τι είναι το λεμφοίδημα και πώς αντιμετωπίζεται;

Το λεμφοίδημα είναι η διόγκωση ενός μέρους του σώματος εξαιτίας ανώμαλης συσσώρευσης της λέμφου. Μπορεί να είναι πρωτογενές (συχνότερα στις γυναίκες στα κάτω άκρα) ή δευτερογενές (από τραυματισμό ή και διακοπή της κυκλοφορίας της λέμφου π.χ. επεμβάσεις μαστού). Το λεμφοίδημα όμως είναι θεραπεύσιμο, και όσο πιο σύντομα ανιχνευθεί τόσο πιο εύκολα θα ελεγχθεί.

Εκτός από το αίμα που κυκλοφορεί στις αρτηρίες και τις φλέβες, στο σώμα υπάρχει επίσης ένα δεύτερο υγρό που κυκλοφορεί με ανάλογο τρόπο, η λέμφος. Η λέμφος είναι ένα άχρωμο, διαφανές υγρό που παράγεται ανάμεσα στους ιστούς σε όλο το σώμα και κυκλοφορεί μέσα σε ειδικά αγγεία που ονομάζονται λεμφαγγεία.

Το λεμφοίδημα είναι η διόγκωση ενός μέρους του σώματος εξαιτίας ανώμαλης συσσώρευσης της λέμφου και μπορεί να είναι πρωτογενές (συχνότερα στις γυναίκες στα κάτω άκρα) ή δευτερογενές (από τραυματισμό ή και διακοπή της κυκλοφορίας της λέμφου π.χ. επεμβάσεις μαστού).

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση του;

Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του λεμφοιδήματος είναι:

- οι μολύνσεις
- η παχυσαρκία
- ο στατικός τρόπος ζωής
- τα στενά ρούχα ή τα κοσμήματα
- εκτεταμένες προσθετικές επεμβάσεις στήθους
- συνδυασμοί χειρουργικών επεμβάσεων και ακτινοβολίας
- μετεγχειρητικές φλεγμονές και μεταστάσεις.

Αν και είναι μία χρόνια και προοδευτική κατάσταση, μπορεί να μειωθεί στο ελάχιστο με σωστή διαχείριση και εφαρμογή ορισμένων βασικών κανόνων. Συχνά προκαλεί αισθητική παραμόρφωση, ψυχολογική φόρτιση, επαναλαμβανόμενα επεισόδια και -σπάνια- περιπτώσεις κακοήθους εκφυλισμού. Οι σοβαρές περιπτώσεις συνδέονται με παχυδερμία, σκλήρυνση του άκρου, διαρροή λέμφου και υπερδιόγκωση (ελεφαντίαση).

Πώς αντιμετωπίζεται το λεμφοίδημα;

Η αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος ορίζεται ως ολοκληρωμένη αποσυμφορητική θεραπεία και διενεργείται στο Κέντρο Φυσικής Ιατρικής Αποκατάστασης του ΥΓΕΙΑ που υποστηρίζεται σχεδόν από όλες τις ιατρικές ειδικότητες με στόχο τη σφαιρική αντιμετώπιση του ασθενή.

Περιλαμβάνει:

- μάλαξη λεμφικής παροχέτευσης (MLD: Manual Lymph Drainage), η οποία έχει συγκεκριμένες αντενδείξεις, όπως π.χ. μη ελεγχόμενη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
- ελαστική περίδεση
- προστασία δέρματος
- κινησιοθεραπεία – ασκησιολόγιο
- ανάρτηση σκέλους

Το λεμφοίδημα δεν εμφανίζεται απαραίτητα αμέσως, μπορεί να αναπτυχθεί μήνες ή και χρόνια μετά την επέμβαση στους λεμφαδένες. Αποτελεσματική αντιμετώπιση για να ελεγχθεί το λεμφοίδημα υπάρχει. Η πρώτη επιλογή είναι να φορεθεί το κατάλληλο πιεστικό μέσο («ελαστικό μανίκι») κατά τη διάρκεια της μέρας και των δραστηριοτήτων.

Πώς γίνεται η αποκατάσταση;

Στην αποκατάσταση του λεμφοιδήματος διακρίνουμε δύο φάσεις:

1η φάση ή φάση αποσυμφόρησης

Εξαρτάται από την έκταση του οιδήματος και διαρκεί 3-6 εβδομάδες με καθημερινή θεραπεία. Εφαρμόζεται περίδεση αμέσως μετά τη λεμφική παροχέτευση και διατηρείται έως την επόμενη συνεδρία. Αν επιτευχθεί 70%-80% αποσυμφόρηση του μέλους, τοποθετείται πιεστικό μέσο, το οποίο είναι εξατομικευμένο για τον συγκεκριμένο ασθενή (έχουν γίνει μετρήσεις του άκρου) και προχωρούμε στη 2η φάση.

2η φάση ή φάση διατήρησης και βελτίωσης

Αυτή η φάση συνεχίζεται ισοβίως επειδή το λεμφοίδημα είναι χρόνιο. Εφαρμόζεται θεραπεία 3-4 φορές την εβδομάδα και συνιστάται το πιεστικό μέσο να εφαρμόζεται έως το βράδυ. Επιπλέον, εκπαιδεύεται ο ασθενής στην αυτοδιαχείριση του λεμφοιδήματος. Αν το οίδημα χειροτερεύσει, η 1η φάση επαναλαμβάνεται.

Οι δύο στις τρεις περιπτώσεις αποτυχίας της θεραπείας οφείλονται στο ότι η λεμφική παροχέτευση εφαρμόζεται χωρίς να ακολουθηθεί από συμπιεστική περίδεση ή κάποιο πιεστικό μέσο.

Γράφουν οι Ευάγγελος Mαναός, FEBPRM Φυσίατρος, Διευθυντής Τμήματος Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης ΥΓΕΙΑ και Ειρήνη Αναούνη, Φυσικοθεραπεύτρια, εξειδικευμένη στη λεμφική παροχέτευση, Επιστημονική Συνεργάτης ΥΓΕΙΑ.