Τι είναι η ψυχολογία της υγείας & πως συνδέεται με την Χρόνια Νόσο
Σημαντικές είναι οι επιπτώσεις των χρόνιων νόσων στην ψυχολογία των ασθενών, καθώς συχνά δεν τους επιτρέπουν να συνεχίσουν τη ζωή τους με τους ρυθμούς και τις συνήθειες που είχαν υιοθετήσει πριν νοσήσουν. Έρευνες έχουν καταδείξει ότι οι χρόνιες νόσοι οδηγούν σε υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, ενώ παράλληλα μειώνουν αισθητά την ικανότητα των ασθενών στον εργασιακό χώρο.
Οι συγκεκριμένοι ασθενείς συχνά υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβούνται για το μέλλον, χάνουν την ευχαρίστηση που απορρέει από τις καθημερινές δραστηριότητές τους και τελικά απομονώνονται από το κοινωνικό περιβάλλον.
Πέρα δηλαδή, από μια δυσάρεστη αισθητική/οργανική εμπειρία, η χρόνια νόσος είναι μια εμπειρία που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ασθενών. Ο "απεγκλωβισμός" από τον φαύλο κύκλο που προκαλεί στην ψυχολογία μπορεί να επιτευχθεί με τη διαχείριση της ασθένειας από τον ίδιο τον ασθενή, με τη βοήθεια ενός ψυχολόγου υγείας.
Τι είναι η Ψυχολογία Υγείας;
Πρόκειται για έναν κλάδο της ψυχολογίας που ασχολείται με το πώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν και χειρίζονται την ασθένεια. Αποτελεί διεθνώς την πιο πρόσφατη εξέλιξη στην σφαιρική αντιμετώπιση του χρόνιου πάσχοντα, με στόχο την ιατρική του αποκατάσταση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του. Χρησιμοποιεί ως μέθοδο το γεφύρωμα μεταξύ της διχοτομίας «σώμα και μυαλό», προτείνοντας πρωταρχικό ρόλο στον τρόπο σκέψης για την ανεύρεση της αιτίας, αλλά και για τη θεραπεία της ασθένειας.
Η ψυχολογία υγείας αντιμετωπίζει τον ασθενή ολιστικά. Στόχος της είναι να απομακρυνθεί από το γραμμικό μοντέλο υγείας και ισχυρίζεται ότι η ασθένεια μπορεί να προκληθεί από ένα συνδυασμό παραγόντων:
• βιολογικών (π.χ. ιός)
• ψυχολογικών (π.χ. συμπεριφορές, πεποιθήσεις),
• Κοινωνικών (π.χ. απασχόληση).
Αυτή η προσέγγιση αντανακλά το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο υγείας και ασθένειας, το οποίο αναπτύχθηκε από τον Έγκελς (1977, 1980).
Ο ψυχολόγος υγείας ξεχωρίζει και επιλέγεται ως η πλέον κατάλληλη ειδικότητα στην αντιμετώπιση ιατρικών θεμάτων. Συμβάλλει αποτελεσματικά:
• Στην προώθηση και διατήρηση συμπεριφορών που αποδεδειγμένα κάνουν καλό στην υγεία του ατόμου ή αντίστοιχα την προσπάθεια διακοπής αρνητικών συμπεριφορών που κάνουν κακό στην υγεία, που οδηγούν σε χρόνιες παθήσεις (διαχείριση συναισθημάτων όπως άγχος, θυμό, θλίψη, απώλεια βάρους, αύξηση της άσκησης, διακοπή καπνίσματος, χρήσης αλκοόλ ή ουσιών, κλπ).
• Στην αξιολόγηση και την αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών παραγόντων στην αιτιοπαθολογία ιατρικών νοσημάτων (π.χ παχυσαρκία, κακοήθεια, καρδιοπάθεια, διαβήτης, νευρολογικά, γαστροεντερικά κλπ).
• Στην αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων που δημιουργεί μια ασθένεια (πχ. κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, οικογενειακά προβλήματα κλπ)
• Στην κατασκευή προγραμμάτων (health campaigns) για την προαγωγή, πρόληψη και αποκατάσταση της υγείας, σε συνεργασία με ιατρικά τμήματα, νοσοκομεία ή ιατρούς.
Η ψυχο-εκπαιδευτική προσέγγιση, η συμβουλευτική για θέματα υγείας αλλά και η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι θεραπευτικοί τρόποι που συνδυάζονται με την ιατρική θεραπεία με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και των ψυχολογικών επιδράσεων. Η αντιμετώπιση αυτή αφορά νοσήματα όπως:
• Ογκολογικά
• Καρδιολογικά
• Αυτοάνοσα νοσήματα
• Διαβήτη
• Παθήσεις με χρόνιο πόνο όπως ημικρανίες, πονοκέφαλο, οσφυαλγία-ισχιαλγιές κλπ
• Παχυσαρκία
• Κατάθλιψη, άγχος, φοβίες ως αντίδραση στην νόσο.
Μπορεί επίσης να αφορά στη μετεγχειρητική αποκατάσταση, στη διακοπή του καπνίσματος κλπ.
Σύμφωνα με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο, η αναγνώριση της σκέψης, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς του ασθενή σε σχέση με την νόσο του είναι ο πιο αξιόπιστος και αποτελεσματικός τρόπος, σε συνδυασμό με την ιατρική θεραπεία, για ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η ψυχολογία υγείας μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή:
• Να αλλάξει τον αρνητικό τρόπο σκέψης που προκαλεί μια χρόνια νόσος (πχ απαισιοδοξία για το μέλλον).
• Να διαχειριστεί τα έντονα συναισθήματα, όπως θλίψη, άγχος και θυμό.
• Να βάλει στόχους για το μέλλον, να ενθαρρυνθεί στην αποκατάσταση της κίνησης και του ρόλου του.
• Να δεχθεί τη διάγνωση και να προσαρμόσει ανάλογα τη ζωή του.
• Να θεραπεύσει τυχόν ψυχολογικές διαταράξεις που συχνά εμφανίζονται μαζί με τη νόσο, π.χ. φοβίες, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού κλπ.
• Να προετοιμαστεί ψυχολογικά πριν από αγχώδεις ιατρικές επεμβάσεις/εξετάσεις (π.χ χειρουργικές επεμβάσεις, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία κλπ.).
• Να επικοινωνεί με πιο αποδοτικό τρόπο τη ψυχική οδύνη που αισθάνεται στα μέλη της οικογενείας του.
• Να κατανοήσει τις πληροφορίες του ιατρού και των άλλων επαγγελματιών υγείας
• Να στηριχθεί και να συμμορφωθεί με ιατρικές συστάσεις, φαρμακευτική αγωγή και με την όποια θεραπεία.
• Να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε πρόβλημα σχετίζεται με την ασθένεια του.
Παράλληλα, ο ψυχολόγος υγείας μπορεί να βοηθήσει την οικογένεια να αντιμετωπίσει τις ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει η διάγνωση της ασθένειας του αγαπημένου τους.
Η κάθε ασθένεια έχει διαφορετική επίδραση στον κάθε άνθρωπο και στο περιβάλλον του. Οπότε οι στόχοι του ψυχολόγου στο χώρο υγείας διαμορφώνονται διαρκώς και αναλόγως των αναγκών.
Άννα Χατζηδημητρίου- Ψυχολόγος - Ειδικευμένη στην Ψυχολογία Υγείας
Διαβάστε ακόμη:
Οι μισοί Έλληνες διακόπτουν τη φαρμακευτική αγωγή λόγω κρίσης
