Μάθετε τα πάντα πριν το χειρουργείο για αρθροσκόπηση γόνατος

Η αρθροσκοπική χειρουργική έχει συμβάλει στην εξέλιξη της ορθοπεδικής αποκατάστασης των βλαβών του γόνατος. Κατά τη διάρκεια της αρθροσκόπησης, μια μικρή κάμερα που συνδέεται με ένα φακό οπτικών ινών, εισάγεται στην άρθρωση και επιτρέπει στον γιατρό να δει στο εσωτερικό της χωρίς να κάνει χειρουργική τομή. Το γόνατο ήταν η πρώτη άρθρωση στην οποία χρησιμοποιήθηκε το αρθροσκόπιο τόσο για διαγνωστικούς λόγους όσο και για την εκτέλεση χειρουργικών επεμβάσεων.

Ανατομία

Η άρθρωση του γόνατος αποτελείται από το μηριαίο οστό, την κνήμη και την επιγονατίδα. Επιγονατίδα λέγεται το σησαμοειδές οστό που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος της άρθρωσης και παίζει σημαντικό ρόλο στο μηχανισμό έκτασης του γόνατος. Η επιγονατίδα κυλάει στην πρόσθια επιφάνεια του γόνατος κατά την κάμψη/έκταση. Στον μηχανισμό της κάμψης/έκτασης εμπλέκονται τα εξής τμήματα:

• Οι μυς του μηρού

• Ο τένοντας του τετρακέφαλου

• Η επιγονατίδα

• Ο τένοντας της επιγονατίδας

Η άρθρωση του γόνατος περιβάλλεται από ένα στεγανό θύλακο που ονομάζεται αρθρική κάψα. Αυτός ο θύλακος σχηματίζεται από τους συνδέσμους του γόνατος, τον συνδετικό ιστό και τον αρθρικό υμένα. Κατά τη διάρκεια της αρθροσκόπησης η αρθρική κάψα, γεμίζει με αποστειρωμένο φυσιολογικό ορό, διαστέλλεται και ο χειρουργός μπορεί να δει το εσωτερικό της άρθρωσης όλα τα μέρη που τη συνθέτουν, δηλαδή τις αρθρικές επιφάνειες του μηριαίου οστού, της κνήμης και της επιγονατίδας, τους δύο μηνίσκους και τους δύο χιαστούς συνδέσμους πρόσθιο και οπίσθιο.

Σε κάθε πλευρά της άρθρωσης του γόνατος βρίσκεται ένας μηνίσκος. Ο έσω μηνίσκος βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά της άρθρωσης του γόνατος και ο έξω μηνίσκος στην εξωτερική. Έχουν ημισελινοειδές σχήμα και μεταξύ άλλων προστατεύουν τον αρθρικό χόνδρο στις αρθρικές επιφάνειες του μηρού και της κνήμης. Ο αρθρικός χόνδρος είναι ένας λείος, ελαστικός ιστός ο οποίος καλύπτει τα άκρα των οστών που συνθέτουν την άρθρωση και αποτρέπει τους τραυματισμούς που δημιουργούνται λόγω τριβής.

Οι σύνδεσμοι είναι ανθεκτικές ίνες κολλαγόνου οι οποίες συνδέουν τα οστά μεταξύ τους.

Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος βρίσκεται στο κέντρο της άρθρωσης του γόνατος, περνάει μέσα από μια εγκοπή στο πίσω μέρος του μηριαίου οστού που ονομάζεται μεσοκονδύλια εντομή και καταλήγει στην κνημιαία άκανθα που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος της κνήμης. Έτσι, συνδέει το μηριαίο οστό με την κνήμη και σταθεροποιεί την άρθρωση. Ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος περιορίζει την κίνηση της κνήμης προς τα εμπρός σε σχέση με τον μηρό. Εάν υπάρξει υπερβολική πρόσθια κίνηση, υπάρχει περίπτωση ρήξης του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Επίσης είναι ο πρώτος που επηρεάζεται κατα την έκταση και βιαία στροφή του γόνατος, οπότε αν για οποιοδήποτε λόγο το γόνατο υπερεκταθεί μπορεί και πάλι να προκληθεί ρήξη.

Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος βρίσκεται επίσης στο κέντρο της άρθρωσης πίσω από τον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο και ενώνει τον έσω μηριαίο κόνδυλο με το πίσω μέρος της κνήμης. Ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος ελέγχει την οπίσθια κίνηση της κνήμης σε σχέση με το μηριαίο οστό. Εάν η κνήμη κινηθεί πολύ προς τα πίσω, ο οπίσθιος χιαστός σύνδεσμος μπορεί να υποστεί ρήξη.

Ποιοι είναι οι στόχοι του χειρουργού;

Όταν το 1970 η αρθροσκόπηση έγινε ευρέως γνωστή γινόταν καθαρά για διαγνωστικούς λόγους. Σήμερα, με τη μέθοδο αυτή γίνονται χειρουργικές επεμβάσεις που καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος παθήσεων της άρθρωσης του γόνατος.

Η αρθροσκόπηση γόνατος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία των παρακάτω:

• Μηνισκεκτομή και συρραφή μηνίσκου

• Βλάβες του αρθρικού χόνδρου

• Χονδροπλαστική / Χονδρομεταμόσχευση

• Ρήξη Προσθίου Χιαστού αποκατάσταση

• Ρήξη Οπισθίου Χιαστού αποκατάσταση

• Εξάρθρημα επιγονατίδας / επανευθυγράμμιση


Ο χειρουργός στοχεύει στην εξάλειψη ή μείωση του προβλήματος που αντιμετωπίζει ο ασθενής, μέσω της κατάλληλης χειρουργικής επέμβασης. Με τη χρήση του αρθροσκοπίου ο ιατρός έχει τη δυνατότητα να βλέπει σε μεγέθυνση το εσωτερικό της άρθρωσης πραγματοποιώντας την επέμβαση μέσω μικρών τομών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μικρότερο τραυματισμό των ιστών συνεπώς ταχύτερη αποκατάσταση, Ωστόσο τα αποτελέσματα μιας αρθροσκόπησης γόνατος εξαρτώνται από το είδος της πάθησης, από τα περιθώρια βελτίωσης της πάθησης μετά την επέμβαση και από την προσπάθεια που θα καταβάλει ο ασθενής κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης.

Επειδή η αρθροσκόπηση είναι ελάχιστα επεμβατική σε σχέση με την παραδοσιακή χειρουργική έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

• Δεν γίνεται διατομή μυών ή τενόντων

• Λιγότερη αιμορραγία κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης

• Λιγότερες ουλές

• Μικρότερες τομές

• Ταχύτερη ανάρρωση και επιστροφή σε καθημερινές δραστηριότητες

• Ταχύτερη αποκατάσταση

Προετοιμασία

Τι πρέπει να γνωρίζει ένας ασθενής πριν την αρθροσκοπική επέμβαση;

Ο ασθενής σε συνεργασία με τον γιατρό θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα προχωρήσουν στην αρθροσκοπική επέμβαση. Ο ασθενής θα πρέπει να καταλάβει όλη τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί όσο το δυνατόν καλύτερα και αν έχει ερωτήσεις ή απορίες θα πρέπει να συμβουλευτεί τον γιατρό του.

Μόλις παρθεί η απόφαση για την επέμβαση, ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθήσει ορισμένα βήματα. Αρχικά ο γιατρός θα ζητήσει να γίνουν μια σειρά από εξετάσεις ώστε να διασφαλιστεί ότι ο ασθενής είναι σε θέση να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση (πολλές φορές αυτές οι εξετάσεις γίνονται την ημέρα της επέμβασης, κατά την εισαγωγή του ασθενή στο νοσοκομείο).

Η επίσκεψη στον φυσικοθεραπευτή που θα αναλάβει το πρόγραμμα αποκατάστασης μπορεί να γίνει πριν ή μετά το χειρουργείο. Ο σκοπός αυτής της επίσκεψης είναι η ενημέρωση του ασθενούς για το πρόγραμμα αποκατάστασης που θα ακολουθηθεί αλλά και για να ελέγξει ο φυσικοθεραπευτής τα επίπεδα πόνου (πριν την επέμβαση), τη δυνατότητα του ασθενούς να ανταπεξέλθει στις δραστηριότητες του, να ελέγξει την κίνηση και τη δύναμη του κάθε γόνατος.

Ο φυσικοθεραπευτής εκτός από το πρόγραμμα αποκατάστασης, θα πρέπει να δείξει στον ασθενή πώς να περπατάει με πατερίτσες , όπως και μερικές ασκήσεις ενδυνάμωσης που θα πρέπει να κάνει μόνος του κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης από την επέμβαση.

Τη μέρα του χειρουργείου ασθενής θα εισαχθεί στο νοσοκομείο νωρίς το πρωί, θα πρέπει να μην έχει φάει ή πιει τίποτα από το βράδυ της προηγούμενης. (προετοιμασία για χειρουργείο)

Χειρουργική επέμβαση

Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης;

Πριν ξεκινήσει η χειρουργική επέμβαση, ο ασθενής θα λάβει κάποιου είδους νάρκωση, μπορεί να είναι ολική, τοπική ή επισκληρίδιος αναισθησία, σε απλές περιπτώσεις η τοπική αναισθησία αρκεί. Πριν αρχίσει η επέμβαση, ειδικά στηρίγματα προσαρμόζονται στο χειρουργικό τραπέζι, ώστε ο γιατρός να μπορεί να μετακινεί το πόδι και να λυγίζει το γόνατο του ασθενούς καθώς χειρουργεί, με ασφάλεια. Το χειρουργικό τραπέζι περιβάλλεται από τον εξοπλισμό που είναι απαραίτητος για να εκτελεστεί η επέμβαση.

Ο χειρουργός ξεκινάει την επέμβαση κάνοντας δυο με τρεις μικρές τομές στο γόνατο, αυτές οι τομές λέγονται πύλες. Μέσω αυτών των πυλών εισέρχονται στην άρθρωση του γόνατος τα χειρουργικά εργαλεία και το αρθροσκόπιο, ενώ πάντα δίνεται προσοχή στην προστασία των γύρω νεύρων και αιμοφόρων αγγείων. Έπειτα ένα πλαστικό ή μεταλλικό σωληνάκι θα τοποθετηθεί στο εσωτερικό της άρθρωσης, για την παροχή αποστειρωμένου φυσιολογικού ορού ώστε να διογκωθεί η άρθρωση του γόνατος.

Το αρθροσκόπιο είναι ένας μικρός σωλήνας από οπτικές ίνες, που χρησιμοποιείται από τον χειρουργό για να βλέπει και να χειρουργεί στο εσωτερικό της άρθρωσης, έχει διάμετρο περίπου μισό (0,5) εκατοστό και μήκος δεκαοκτώ (18) εκατοστά. Η κάμερα προβάλει την εικόνα που καταγράφει στο εσωτερικού του γόνατος σε μία οθόνη την οποία παρακολουθεί ο χειρουργός για να εκτελέσει την επέμβαση. Ο χειρουργός έχει τη δυνατότητα να μετακινήσει το αρθροσκόπιο σε διάφορα σημεία μέσα στην άρθρωση.

Η εξέλιξη της αρθροσκοπικής χειρουργικής οδήγησε στη χρήση νέων πιο εξειδικευμένων εργαλείων για την εκτέλεση των αρθροσκοπικών χειρουργικών επεμβάσεων. Πολλές από τις επεμβάσεις που παλαιότερα γίνονταν μέσω μεγάλων τομών, σήμερα γίνονται με τη χρήση αυτής της ελάχιστα επεμβατικής τεχνολογίας, με πολύ μικρότερες τομές, π.χ. η αφαίρεση ενός μηνίσκου που έχει υποστεί ρήξη μπορεί να γίνει μέσω δυο τομών μισού εκατοστού. Οι πιο περιπλοκές επεμβάσεις όπως η ανακατασκευή συνδέσμου μπορεί να χρειαστούν λίγο μεγαλύτερες τομές.

Μόλις ολοκληρωθεί η χειρουργική επέμβαση, οι τομές που έγιναν κατά τη διάρκεια της αρθροσκόπησης κλείνουν με ράμματα. Ένας μεγάλος επίδεσμος θα μπει από τα μέσα του μηρού έως το πέλμα του ποδιού. Το τύλιγμα του ποδιού με ελαστικό επίδεσμο μειώνει το πρήξιμο και βοηθά στην πρόληψη σχηματισμού θρόμβου στη περιοχή και ο ασθενής οδηγείται στην αίθουσα ανάνηψης.

Επιπλοκές

Τι μπορεί να πάει στραβά;

Όπως σε όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις έτσι και κατά τη διάρκεια της αρθροσκόπησης γόνατος μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές. Παρακάτω ακολουθούν μερικά από τα συχνότερα προβλήματα που μπορεί να συμβούν:

• Επιπλοκές από την αναισθησία

• Θρομβοφλεβίτιδα

• Λοίμωξη

• Βλάβη στον εξοπλισμό

• Αργή ανάκαμψη

Οι αρθροσκοπική χειρουργική έχει πολύ μικρό ποσοστό επιπλοκών 0,01% σε σχέση με τις κλασικές χειρουργικές μεθόδους 1%.

Μετά την χειρουργική επέμβαση

Τι να περιμένει ο ασθενής μετά από την επέμβαση;

Η αρθροσκόπηση γόνατος είναι μια επέμβαση μετά την οποία ο ασθενής δεν χρειάζεται νοσηλεία και επιστρέφει την ίδια μέρα στο σπίτι του. Σε πιο σύνθετες επεμβάσεις που απαιτούν μεγαλύτερες τομές όπως μετά από ρήξη συνδέσμων ή επεμβάσεις που τροποποιούν το οστό, μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία για να αντιμετωπιστεί πιο άμεσα και αποτελεσματικά ο πόνος και να μπορεί να έχει ο ασθενής σωστή παρακολούθηση. Στην περίπτωση αυτή, ο ασθενής μπορεί να αρχίσει το πρόγραμμα αποκατάστασης στο νοσοκομείο.

Οι πύλες καλύπτονται με χειρουργική ταινία, οι μεγαλύτερες τομές κλείνονται με χειρουργικά συρραπτικά ή ράμματα και το γόνατο τυλίγεται με ελαστικό επίδεσμο. Μετά από την αρθροσκόπηση γόνατος ο ασθενής θα βαδίζει με πατερίτσες για όσο χρονικό διάστημα ορίσει ο χειρουργός. Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε πιο πολύπλοκες επανορθωτικές επεμβάσεις μπορεί να χρειαστεί να φορέσουν κάποιο ορθοπεδικό βοήθημα για μερικές εβδομάδες, ώστε να εξασφαλίσουν την προστασία των ιστών που επουλώνονται στο εσωτερικό της άρθρωσης. Ο ασθενής θα μπορεί να βγάζει το βοήθημα αυτό για να κάνει τις φυσιοθεραπείες το μπάνιο του.

Ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθήσει τις οδηγίες που θα δοθούν από τον χειρουργό, για το πόσο θα επιβαρύνει το πόδι του όταν στέκεται ή περπατάει. Επίσης μπορεί να χρειαστεί να εφαρμόζει πάγο στο γόνατο και να τοποθετεί το πόδι του υψωμένο σε κάποιο στήριγμα όταν ξαπλώνει ή κάθεται.

Αποκατάσταση

Πως θα είναι η διαδικασία αποκατάστασης;

Η αποκατάσταση θα εξαρτηθεί από το είδος της χειρουργικής επέμβασης που πραγματοποιήθηκε. Μετά από απλές χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να μη χρειαστεί κανονικό πρόγραμμα αποκατάστασης, παρά μόνο μερικές ασκήσεις που μπορούν να γίνουν στο σπίτι του ασθενούς μετά από τη λήψη οδηγιών.

Αρκετοί γιατροί προτείνουν στους ασθενής του να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα αποκατάστασης ανεξαρτήτως της επέμβασης που έχει γίνει. Γενικά όσο δυσκολότερη είναι η επέμβαση τόσο πιο εξειδικευμένο και παρατεταμένο θα είναι το πρόγραμμα φυσικοθεραπείας. Κατά τις πρώτες συνεδρίες, ο στόχος είναι η μείωση του πόνου και του οιδήματος μετά την επέμβαση. Ο φυσικοθεραπευτής θα δείξει επίσης στον ασθενή ποια είναι η σωστή επιβάρυνση για το πόδι του.

Σήμερα, το αρθροσκόπιο χρησιμοποιείται για την εκτέλεση αρκετά περίπλοκων επανορθωτικών χειρουργικών επεμβάσεων χρησιμοποιώντας πολύ μικρές τομές. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι επειδή οι τομές είναι μικρές, δεν σημαίνει ότι στο εσωτερικό της άρθρωσης ισχύει το ίδιο. Αν ο ασθενής έχει υποβληθεί σε μια μεγάλη επανορθωτική επέμβαση, ο χρόνος που θα χρειαστεί για να αναρρώσει πλήρως θα είναι αρκετοί μήνες.

Ο στόχος του φυσικοθεραπευτή είναι να κρατήσει τον πόνο υπό έλεγχο, να βελτιώσει το εύρος της κίνησης και να γίνει ενδυνάμωση του ποδιού.

Όταν η κατάσταση του ασθενούς βελτιωθεί αρκετά θα σταματήσει τις συχνές επισκέψεις στον φυσικοθεραπευτή και θα ακολουθήσει ένα πρόγραμμα ασκήσεων στο σπίτι για όσο χρονικό διάστημα κριθεί απαραίτητο.

Δρ. Νικόλαος Πισκοπάκης MD. PhD.
Ορθοπαιδικός Χειρουργός
www.piskopakis.gr