Τα σημάδια του ήλιου: μελάνωμα και καρκίνος δέρματος

Η αλόγιστη έκθεση στον ήλιο και τα ηλιακά εγκαύματα είναι η αιτία της εμφάνισης του καρκίνου του δέρματος, ο οποίος διακρίνεται στις εξής κακοήθεις μορφές:

1. Βασικοκυτταρικό και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα

Οι δύο αυτοί τύποι καρκίνου του δέρματος αποτελούν τον πιο συχνό τύπο καρκίνου παγκοσμίως και προκαλούνται από χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες (ανοσοκαταστολή, γενετικά σύνδρομα). Έχουν εμφάνιση μικρού εξογκώματος ή έλκους, ενίοτε αιμορραγούν και σπανίως προκαλούν πόνο. Παρότι οι μεταστάσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες, οι δύο αυτοί τύποι καρκίνου του δέρματος είναι τοπικά διηθητικοί και πρέπει να αφαιρούνται σε υγιή όρια. Η αφαίρεσή τους γίνεται με τοπική αναισθησία και σύγκλιση του δέρματος με απορροφήσιμα ράμματα.

2. Μελάνωμα

Το μελάνωμα είναι ο πιο επιθετικός τύπος καρκίνου του δέρματος, με συχνότητα που παρουσιάζει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια. Προδιαθεσικοί παράγοντες είναι οι δυσπλαστικοί σπίλοι (ελιές), η κληρονομικότητα και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα τα ηλιακά εγκαύματα σε μικρή ηλικία. Το μελάνωμα, αν δεν αφαιρεθεί εγκαίρως, μπορεί να προχωρήσει σε μεταστάσεις στους τοπικούς λεμφαδένες και σε όργανα όπως το ήπαρ, οι πνεύμονες, ο εγκέφαλος και άλλα. Η πενταετής επιβίωση είναι 80-90% για αρχικού σταδίου όγκους και μειώνεται σε 30-70% όταν υπάρχουν μεταστάσεις σε λεμφαδένες. ‘Οταν υπάρχουν μεταστάσεις σε άλλα όργανα, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 10%.

Διάγνωση: Η αλλαγή στην μορφολογία ενός προϋπάρχοντος σπίλου (μέγεθος, σχήμα, χρώμα και ασαφή όρια με το υγιές δέρμα) είναι ανησυχητική και θα πρέπει να ακολουθείται από βιοψία δέρματος ολικού πάχους ή αφαίρεση του σπίλου. Η βιοψία επιβεβαιώνει τη διάγνωση του μελανώματος και δείχνει το πάχος διήθησής του στο δέρμα, που αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα και καθοδηγεί την περαιτέρω θεραπεία. Ασθενείς με υποψία μεταστάσεων υποβάλλονται σε απεικονιστικές εξετάσεις (π.χ. αξονική ή μαγνητική τομογραφία, PETscan κ.λπ.).

Χειρουργική αντιμετώπιση: Το μελάνωμα αφαιρείται με περιφέρεια 1-2 cm υγιούς δέρματος υπό γενική ή τοπική αναισθησία. Όταν το βάθος διήθησης του μελανώματος στο δέρμα υπερβαίνει το 0.75 mm ή υπάρχουν άλλες ενδείξεις υψηλού ρίσκου, η πιθανότητα μετάστασης στους τοπικούς λεμφαδένες είναι αρκετά υψηλή (>6%) ώστε να ενδείκνυται βιοψία φρουρού λεμφαδένα κατά την ίδια επέμβαση.

Τι είναι η βιοψία φρουρού λεμφαδένα;

Το μελάνωμα αρχικά εξαπλώνεται στους τοπικούς λεμφαδένες στην περιοχή της μασχάλης, της βουβωνικής χώρας ή του τραχήλου. Στο παρελθόν, για να διερευνηθεί η πιθανότητα λεμφαδενικών μεταστάσεων, αφαιρούνταν όλοι οι λεμφαδένες της περιοχής για να εξεταστούν ιστολογικά. Για τον ασθενή, αυτό σήμαινε μια τομή στο δέρμα μήκους 5-10 cm και μια επέμβαση με πιθανότητα επιπλοκών περίπου 40% (διαπύηση, οίδημα άκρου, συλλογή υγρού, πόνος, κ.λπ.).

Η διαδικασία αυτή έχει αντικατασταθεί από την βιοψία φρουρού λεμφαδένα, μια πιο ανώδυνη επέμβαση με συχνότητα επιπλοκών 10% και ακρίβεια 95%. Κατά την βιοψία φρουρού λεμφαδένα, αναγνωρίζονται και αφαιρούνται οι 1-3 λεμφαδένες που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να φέρουν μεταστάσεις (λεμφαδένες ΄φρουροί’).

Η αναγνώριση του λεμφαδένα φρουρού γίνεται με την υποδόρια χορήγηση μικρής (και ακίνδυνης) ποσότητας ραδιενεργού τεχνητίουή χρωστικής στην περιοχή του όγκου. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα και οι δύο μέθοδοι. Οι ουσίες αυτές μετά από 30 λεπτά συγκεντρώνονται στους λεμφαδένες φρουρούς, οι οποίοι στη συνέχεια αφαιρούνται με μια μικρή τομή στο δέρμα.

Οι λεμφαδένες αυτοί εξετάζονται ιστολογικά και, αν δεν υπάρχουν μεταστάσεις, δεν απαιτείται άλλη χειρουργική αντιμετώπιση. Σε περίπτωση που βρεθούν μεταστάσεις, γίνεται λεμφαδενικός καθαρισμός της περιοχής.

Νικηφόρος Μπαλλιάν, MBBS
Χειρουργός
www.nballian.gr


Πηγές:

1. Morton DL, Cochran AJ, Thompson JF, et al. Sentinel node biopsy for early-stage melanoma: accuracy and morbidity in MSLT-I, an international multicenter trial. Ann Surg 2005;242:302-311.

2. National Comprehensive Cancer Network Guidelines for Basal Cell and Squamous Cell Skin Cancers and Melanoma.