Γιατί πρέπει να φυλάξω τα βλαστοκύτταρα του παιδιού μου

Σήμερα όλο και περισσότεροιγονείς αποφασίζουν να φυλάξουν ταβλαστοκύτταρα του παιδιού τους κατά τη γέννηση επειδή τα κύτταρα αυτά αποτελούνένα μοναδικό και αναντικατάστατο βιολογικό θεραπευτικό υλικό που κάποτε θασώσει, θα βελτιώσει ή θα παρατείνει την ζωή του παιδιού.

Τα αυτόλογα βλαστοκύτταρα, δηλαδήτου ίδιου του ασθενούς, δεν παρουσιάζουν το φαινόμενο της απόρριψης τουμοσχεύματος ούτε αυξάνουν την πιθανότητα ογκογέννεσης.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η στιγμήτης γέννησης είναι μια μοναδική ευκαιρία για να συλλέξουμε με ασφαλή τρόπο βλαστοκύτταραγια το μέλλον του παιδιού και των υπολοίπων μελών της οικογένειας. Τοομφαλοπλακουντιακό αίμα και ο πλακούντας περιέχουν τη μεγαλύτερη ποσότηταβλαστοκυττάρων και πλεονεκτούν έναντι όλων των υπολοίπων πηγών, επειδή κατά τηγέννηση έχουν μηδενική ηλικία. Η θεραπευτική και αναπλαστική ικανότητα των βλαστοκυττάρων είναι αντιστρόφως ανάλογημε την ηλικία του ατόμου και είναι τόσομεγαλύτερη όσο νεώτερο είναι το άτομο.

Γιατί πρέπει να φυλάξω ταβλαστοκύτταρα του παιδιού μου κατά τον τοκετό;

Τα βλαστοκύτταρα μπορούν ναφυλαχθούν στις κατάλληλες συνθήκες γιαχρονικό διάστημα που ξεπερνάει κατά πολύ την ανθρώπινη ζωή. Η οικογενειακήφύλαξη των βλαστοκυττάρων εξασφαλίζει την άμεση πρόσβαση σε υγιή, νεαρά κύτταραγια θεραπείες που σήμερα πραγματοποιούνται, αλλά και για όλες αυτές τουμέλλοντος. Με τις σημερινές εφαρμογές έχει υπολογισθεί ότι η πιθανότητα χρήσηςενός τέτοιου δείγματος σε όλη τη ζωή του ατόμου είναι περίπου 1/200, ενώαναφέρεται ότι ένα στα τρία άτομα άνω των 60 ετών θα μπορούσαν να ωφεληθούνσήμερα από τις εφαρμογές των βλαστοκυττάρων. Η πιθανότητα χρήσης του δείγματοςμέχρι την ηλικία των 20 ετών για την περίπτωση καρκίνου ή λευχαιμίας έχειυπολογισθεί 1/2000 και η πιθανότητα αυτή διπλασιάζεται αν υπάρχει καιιστοσυμβατός αδελφός.

Που χρησιμοποιούνται ταβλαστοκύτταρα σήμερα;

Σήμερα τα βλαστοκύτταρα από τοαίμα του ομφαλίου λώρου χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία κακοήθων καιαυτοάνοσων ασθενειών. Οι νέες θεραπείες στην αναγεννητική ιατρικήεπικεντρώνονται στη χρήση βλαστοκυττάρων από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα γιαπαθήσεις όπως ο νεανικός σακχαρώδης διαβήτης, ο αυτισμός και η εγκεφαλικήπαράλυση.

Με τη χρήση των βλαστοκυττάρωναντιμετωπίζουμε την καρδιακή ανεπάρκεια, την πνευμονική ίνωση, το εμφύσημα, ταεγκεφαλικά επεισόδια, τα κατάγματα, τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τηνοστεοαρθρίτιδα και τα εγκαύματα. Έχειανακοινωθεί η δημιουργία καρδιακών βαλβίδων, ουροδόχου κύστεως, γνάθου καιτραχείας, ενώ σε προκλινικό στάδιο γίνονται μελέτες για την ανάπλαση τηςκαρδιάς, του ήπατος και των νεφρών σε οξείες καταστάσεις καθώς και οιγονιδιακές θεραπείες στις περιπτώσεις κληρονομικών ασθενειών.

Γιατί η οικογενειακή φύλαξηείναι σημαντική

Τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται κατά τη γέννηση προορίζονται για το παιδί στο οποίο και ανήκουν, επειδή είναι απόλυτα συμβατά με τον οργανισμό απότον οποίο προέρχονται.

Δεν αποκλείεται όμως ταβλαστοκύτταρα που συλλέχθηκαν κατά τη γέννηση να χρησιμοποιηθούν κατά σειρά συμβατότητας από τα αδέλφια ή από τους γονείς του παιδιού. Αυτό μπορεί νασυμβεί σε περιπτώσεις που τα βλαστοκύτταρα θα χρειαστούν για τη θεραπείακακοήθων νοσημάτων, όταν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα βλαστοκύτταρα τουίδιου του ασθενούς, επειδή αυτά έχουνπροσβληθεί από τη νόσο. Σε περιπτώσεις που δεν βρεθεί ιστοσυμβατό μόσχευμα μέσααπό την οικογένεια τότε αναζητείται ιστοσυμβατόςδότης μέσω της δημόσιας τράπεζας. Ταποσοστά επιβίωσης ασθενών που έλαβαν βλαστοκύτταρα μέσα από την οικογένεια για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών είναι οκτώ φορές υψηλότερα, συγκρινόμενα με τη λήψη μοσχεύματος από άγνωστο δότη και στην περίπτωση αυτή θα πρέπει ο ασθενής μετά τη θεραπεία ναλαμβάνει συχνά εφ όρου ζωής, ακριβά και όχι τελείως ακίνδυνα ανοσοκατασταλτικάφάρμακα για να μην γίνει απόρριψη.

Δημοσιευμένα στοιχεία μεγάλωνπολυκεντρικών μελετών έδειξαν ότι το 86% των μοσχευμάτων βλαστοκυττάρων πουχρησιμοποιήθηκαν τα τελευταία 4 χρόνια προήλθαν μέσα από την οικογένεια καιμόνο το 14% προήλθε από δημόσιας πρόσβασης τράπεζες. Για τα θεραπεία της λευχαιμίας η οικογένειασυνεισέφερε το 58% των μοσχευμάτων, γιατον παιδικό καρκίνο το 98%, ενώ για την θεραπεία των λεμφωμάτων το 94%και για τις αιμοσφαιρινοπάθειες του τύπου της μεσογειακής αναιμίας το 86%.

Οικογενειακή ή δημόσια φύλαξη:Πως μπορώ να εξασφαλίσω περισσότερο την οικογένειά μου;

Η οικογενειακή φύλαξη παρέχει τημέγιστη ασφάλεια δεδομένου ότι γνωρίζουμε την προέλευση των βλαστοκυττάρων καιελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι μετάδοσης μολυσματικών και κληρονομικών ασθενειών του αίματος. Ηιστοσυμβατότητα σαφώς είναι καλύτερη μέσα στην οικογένεια σε σχέση με τονάγνωστο δότη και το βασικότερο είναι ότι μπορούμε να ελέγξουμε τα βλαστοκύτταρα για την ύπαρξη προδιάθεσης γιαλευχαιμία. Στη δημόσια φύλαξη ο έλεγχος για προδιάθεση για λευχαιμία δενπραγματοποιείται γι’ αυτό το 5% των υποτροπών της λευχαιμίας μετά από αλλογενήμεταμόσχευση οφείλεται σε εμφάνιση λευχαιμίας στα βλαστοκύτταρα πουχρησιμοποιήθηκαν από άγνωστο δότη.

Η προσφορά των βλαστοκυττάρων στη δημόσια φύλαξη γίνεται ανώνυμα καιαφιλοκερδώς και το μόσχευμα δίδεται σε όποιον το χρειάζεται στον κόσμο μεμοναδικά κριτήρια την ιστοσυμβατότητα και την προτεραιότητα. Η προσφορά είναιανιδιοτελής και δεν εξασφαλίζει κανέναόφελος για τον δότη (π.χ. προτεραιότητα ή οικονομική ελάφρυνση σε περίπτωσηχρήσης). Πρέπει βέβαια εδώ να επισημάνουμε ότι η προσφορά γίνεται από τουςγονείς χωρίς το παιδί να μπορεί να αποφασίσει, για ένα υλικό που του ανήκει. Μετην οικογενειακή φύλαξη το παιδί θα έχει την ευκαιρία στο μέλλον αν τοεπιθυμεί να χαρίσει το πολύτιμο αυτόυλικό με δική του απόφαση σε ηλικία που αυτό αποφασίζει για τη ζωή του. Από τηνάλλη πλευρά αν οι γονείς αποφασίσουν να χαρίσουν το πολύτιμο αυτό υλικό χωρίςνα το ρωτήσουν, τότε το παιδί χάνει για πάντα τη δυνατότητα να τοχρησιμοποιήσει για την δική του υγεία όταν αυτό χρειαστεί.

Από πού μπορούμε να συλλέξουμεβλαστοκύτταρα κατά τον τοκετό; Και σε τι μας κάθε επιπλέον συλλογή;

Το ομφαλοπλακουντιακό αίμασυλλέγεται με παρακέντηση της ομφαλικής φλέβας μετά την αποκοπή του ομφαλίουλώρου και μέχρι να αποκολληθεί οπλακούντας. Το επιπλέον αίμα πουπαραμένει παγιδευμένο μέσα στα αγγείατου πλακούντα συλλέγεται με μεταφορά καιεπεξεργασία ολόκληρου του πλακούντα σε εξειδικευμένο εργαστήριο. Τέλος από τονιστό του ομφαλίου λώρου μπορούν νααπομονωθούν μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα, που μπορεί να χρησιμεύσουν στο μέλλονγια εφαρμογές αναγεννητικής ιατρικής.

Αν χαθεί η ευκαιρία συλλογήςκατά τον τοκετό μπορούν να βρεθούν αυτόλογα βλαστοκύτταρα από άλλες πηγές;

Με την αντικατάσταση των νεογιλώνδοντιών μπορεί κανείς να συλλέξει μικρή ποσότητα μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων,παρόμοια με αυτά που συλλέγονται από το σώμα του ομφαλίου λώρου. Μεσεγχυματικάβλαστοκύτταρα μπορούν να συλλεγούν και από τον λιπώδη ιστό σε οποιαδήποτεηλικία, ενώ ο μυελός των οστών περιέχει μια ποικιλία βλαστοκυττάρων παρόμοια μετου αίματος του ομφαλίου λώρου.

Ποια είναι τα κριτήρια επιλογήςμιας αξιόπιστης εταιρείας φύλαξης βλαστοκυττάρων; Τι πρέπει να προσέξουν οιγονείς;

Οι γονείς καλό είναι ναεπισκέπτονται τις εγκαταστάσεις των εταιρειών, να συζητούν με τους γιατρούς ή τους άλλουςυπεύθυνους επιστήμονες, να εξετάζουν τοσυμβόλαιο που θα υπογράψουν και να ζητούν ένα δείγμα των αποτελεσμάτων που θα λάβουν. Τα αποτελέσματα θαπρέπει να αναφέρουν τον αριθμό και την ποιότητα των βλαστοκυττάρων πουφυλάχθηκαν. Η εγκυρότητα των αποτελεσμάτων αυτών στην Ελλάδα διασφαλίζεται από τοΕθνικό Σύστημα Διαπίστευσης, (ΕΣΥΔ) καιτα διαπιστευμένα εργαστήρια έχουν στα έντυπά τους το σήμα του ΕΣΥΔ. Ταεργαστήρια εκτός από το ΕΣΥΔ μπορεί να είναι πιστοποιημένα κατά ISO, γεγονόςπου αποδεικνύει ότι αυτά ελέγχονται από εξωτερικούς επιθεωρητές τουλάχιστον δύοφορές το χρόνο. Διεθνείς διαπιστεύσεις όπως αυτή της ΑΑΒΒ ή της FACT, αυξάνουν ακόμηπερισσότερο την αξιοπιστία του εργαστηρίου. Πρέπει να σημειωθεί ότι στιςπεριπτώσεις αυτές η επιθεώρηση γίνεται μία φορά κάθε δύο (ΑΑΒΒ) ή κάθε τρίαχρόνια (FACT).

Πόσο μεγάλο ρόλο παίζουν οιπιστοποιήσεις για τη σωστή λειτουργία ενός εργαστηρίου φύλαξης βλαστοκυττάρων;

Πιστοποίηση σημαίνει ότι τοεργαστήριο ελέγχεται τακτικά από ανεξάρτητους εξωτερικούς φορείς, για το ανλειτουργεί σύμφωνα με συγκεκριμένα διεθνή πρότυπα ποιότητος. Καταλαβαίνετελοιπόν ότι πέρα από την αξιοπιστία και το κύρος της επιστημονικής ομάδας πουδιευθύνει το εργαστήριο, που μπορεί να αποτελείται ακόμη και από καθηγητέςπανεπιστημίου με αξιόλογη διεθνή παρουσία, υπάρχουν και κάποιοι εξωτερικοίκριτές-επιθεωρητές που επισφραγίζουν την ποιότητα και ορθή λειτουργία. Οικριτές αυτοί είναι απαραίτητοι επειδή, δεν εξαρτώνται διοικητικά και οικονομικά από τους ιδιοκτήτες τουεργαστηρίου και έτσι θα μπορούσαν να εντοπίσουν και να επισημάνουν σφάλματα καιελλείψεις που μόνον ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε να διαπιστώσει.

Κοκκώνα Κουζή Κολιάκου, καθηγήτρια ΙστολογίαςΕμβρυολογίας ΑΠΘ