Κακόηθες μεσοθηλίωμα: Μια δυσίατη νόσος στην απαρχή της ελπίδας ίασης

Οι διάφορες μορφές καρκίνου του θώρακα, αποτελούσαν επί σειρά ετών, ένα δυσεπίλυτο ογκολογικό πρόβλημα, με γρίφους μοριακής βιολογίας να ναρκοθετούν το ξεκλείδωμα της θεραπευτικής τους στόχευσης.

Το μεσοθηλίωμα, ιστορικά μιλώντας, είναι η κακοήθης νόσος της «μεμβράνης που τυλίγει τους πνεύμονες» (pleural tumors of lining of the lungs, ‘υπεζωκός’) κατά τον Γάλλο παθολογοανατόμο Joseph Lieutaud που το πρωτοπεριέγραψε το 1767. Στα μέσα 19ου αιώνα, η νόσος συσχετίστηκε με έκθεση σε αμίαντο και άλλους επαγγελματικούς κινδύνους, χωρίς ωστόσο να υπάρχει έκτοτε κάποια αναφορά για ειδική αποτελεσματική θεραπεία ή βελτιωμένη πρόγνωση.

Ανήκε και παραμένει να συγκαταλέγεται, στις κακοήθειες που συνδέονται με δυσκολία στη διαγνωστική προσέγγιση, και δυστυχώς με πτωχή θεραπευτική ανταπόκριση, δεδομένων ανύπαρκτων ικανών θεραπευτικών επιλογών. Η πλειονότητα των ασθενών διαγιγνώσκονται με προχωρημένη ή μεταστατική νόσο, με διάμεση επιβίωση για όσους δεν έχουν λάβει καμιά θεραπεία, 12 έως 14 μήνες, και απογοητευτικά μικρό ποσοστό πενταετούς επιβίωσης κάτω από 10%.

Δεν καταγράφεται στην επιστημονική βιβλιογραφία, ριζική θεραπεία ίασης για κανέναν από τους βασικούς τύπους του μεσοθηλιώματος. Ακριβείς χειρουργικές τεχνικές, με τη μορφή της πνευμονεκτομής, της μερικής εκτομής του υπεζωκότα (pleurectomy), της <αποφλοίωσης του υπεζωκότα> (decortication), και της <έξω-υπεζωκοτικής πνευμονεκτομής>, που εφαρμόζονται σε εξειδικευμένα κέντρα αναφοράς της νόσου, εγγυώνται φερέλπιδες λύσεις διαχείρισης της νόσου και τροποποίησης της κλινικής έκβασης.

Όλα τα δοκιμασμένα βελτιωμένα χημειοθεραπευτικά σχήματα με νεότερους κυτταροτοξικούς παράγοντες αλλά και συνδυασμούς αυτών με αντι-αγγειογενετικές θεραπείες αντισωμάτων, υπόσχονται μακροβιότερες λύσεις χωρίς να έχουν αποδεδειγμένα αποδείξει εξαιρετικά επιμηκυσμένο όφελος συνολικής επιβίωσης.

Η πρόοδος της μοριακής βιολογίας του Καρκίνου και της συνεχιζόμενης ερευνητικής προσπάθειας διασαφήνισης των μηχανισμών διάδρασης ανοσιακού συστήματος και μεσοθηλιώματος, παρουσίασε μέσα από τα αποτελέσματα μιας εγκριτικής κλινικής μελέτης, τη νέα ελπίδα που γεννάται για υποσχόμενη θεραπευτική ανταπόκριση των πασχόντων από μεσοθηλίωμα: το συνδυασμό δύο αναστολέων σημειακού ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος (Checkpoint Inhibitors, CI), ενός ανοσοθεραπευτικού μορίου, αναστολέα σε υποδοχέα καρκινικών κυττάρων που σχετίζεται με τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο, και του αρνητικού ρυθμιστή της ενεργοποίησης των T-κυττάρων, το ανασυνδυασμένο, ανθρώπινο μονοκλωνικό αντίσωμα, που απελευθερώνει τα φρένα του ανοσιακού συστήματος για την εκδήλωσης στοχευμένης αντικαρκινικής δράσης.

Η μελέτη αυτή της εφαρμογής της μοριακής βιολογίας σε πληθυσμό ασθενών με μεσοθηλίωμα, πέτυχε να καταδείξει μεγαλύτερη συνολική επιβίωση (OS) με τον συνδυασμό των μορίων της εμπλοκής του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι χρησιμοποιούμενων έως σήμερα σχημάτων χημειοθεραπείας στο σύνολο αυτών των ασθενών. Το προφίλ ασφάλειας για τον νεότερο αυτό συνδυασμό ανοσοθεραπειών, ως πρώτης γραμμής θεραπεία του κακοήθους μεσοθηλιώματος, είναι απόλυτα αποδεκτό βάσει των καθιερωμένων αλγορίθμων διαχείρισης ανεπιθύμητων ενεργειών.

Με αυτόν τον τρόπο ανοίγει μια νέα εποχή, και ασθενείς και γιατροί έχουν πλέον στη διάθεσή τους μία νέα θεραπευτική επιλογή, η οποία αποδεικνύει σημαντική βελτίωση της επιβίωσης και εγγυάται την καλύτερη διαχείριση της ανθεκτικής αυτής νόσου του υπεζωκότα. Σημειώνεται μια πολύ σημαντική πρόοδος στην ανάπτυξη φαρμάκων και στον εμπλουτισμό του θεραπευτικού οπλοστασίου, με τη χρήση της διπλής διέγερσης και αναστολής ανοσιακών υποδοχέων ελέγχου της αντικαρκινικής δράσης που σκυταλοδρομεί ευρεία διεύρυνση θεραπευτικών ανταποκρίσεων και παράταση επιβίωσης σε μια δύσκολη νόσο του υπεζωκότα υποσχόμενη βελτίωση σε επίπεδο απεικονιστικών εξετάσεων αλλά κυρίως κλινικών συμπτωμάτων. Ωστόσο, η καινοτομία θα έχει πάντα νόημα ουσίας όταν συνοδεύεται και από την εύκολη και έγκαιρη πρόσβαση όλων των ασθενών σε αυτή που δίνει έρεισμα στην ελπίδα.

Νεκτάριος Αλεβιζόπουλος, παθολόγος-ογκολόγος ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»