Διαφθορά: Οι 10 πυλώνες του ΣΕΒ & η συνεργασία του υπ. Υγείας με τον ΟΟΣΑ

Της Νατάσσας Ν. Σπαγαδώρου

Μόλις τον προηγούμενο μήνα, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, σε επίσκεψή του στο υπουργείο Υγείας, αναφέρθηκε για ακόμη μία φορά στον αγώνα κατά της διαφθοράς, αλλά και στα περιβόητα σκάνδαλα (Ερρίκος Ντυνάν, ΚΕΕΛΠΝΟ, Novartis) που εξετάζει η Εξεταστική Επιτροπή για την υγεία, «σκάνδαλα με δυσοσμία μεγαλύτερη ακόμη και από αυτή των σκουπιδιών» (τα οποία βρίσκονταν στους δρόμους επί πολλές ημέρες) όπως είχε τονίσει χαρακτηριστικά.

Την ημέρα εκείνη, ο Πρωθυπουργός, είχε μιλήσει για «απόλυτο ευτελισμό και αναξιοπρέπεια ενός ολόκληρου πολιτικού συστήματος, που φρόντιζε να βολεύει τους δικούς του ανθρώπους, με αποτέλεσμα να χαρίζει δημόσια νοσοκομεία σε ιδιώτες και οι συγγενείς αυτών, να μην πληρώνουν ούτε τα νοσήλιά τους. Είναι ντροπή αυτά που προκύπτουν από την Εξεταστική Επιτροπή και αναδύουν δυσοσμία, ακόμη μεγαλύτερη από τους τόνους σκουπιδιών που είχαμε αυτές τις ημέρες».

Τον περασμένο Απρίλιο, ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός από το βήμα της Βουλής και στο πλαίσιο της πολύωρης συζήτησης για την Εξεταστική Επιτροπή για την υγεία, είχε ανακοινώσει τη δημιουργία συστήματος εσωτερικού ελέγχου συστηματικής επιτήρησης και άμεσης παρέμβασης που θα εφαρμοστεί πιλοτικά στο υπουργείο Υγείας, στο πλαίσιο της συνεργασίας της χώρας με τον ΟΟΣΑ για την αντιμετώπιση της διαφθοράς.

«Τα σκάνδαλα έχουν πολιτική ευθύνη, αλλά και φυσικούς αυτουργούς» είχε υπογραμμίσει τότε ο κ. Ξανθός, προσθέτοντας: «Η πολιτική χυδαιότητα είναι ευθέως ανάλογης με την πολιτική ενοχή στελεχών πολιτικών χώρων», ενώ χαρακτήρισε τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ ως το «πολιτικό ονοματεπώνυμο» που φέρει την πολιτική ευθύνη για τη «φαυλότητα» της περιόδου προς εξέταση.

Η διαφθορά στους στόχους του ΟΗΕ

Όπως αναφέρει στην εβδομαδιαία αναφορά του ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών, στους 17 Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που έχει θέσει ο ΟΗΕ με ορίζοντα το 2030, όπου έχει δεσμευθεί και οφείλει να αναλάβει δράση και η Ελλάδα, ο Στόχος 16 περιλαμβάνει συγκεκριμένους υποστόχους για τη μείωση της διαφθοράς, την αύξηση της διαφάνειας, τον περιορισμό των παράνομων χρηματικών ροών και την βελτίωση της πρόσβασης στην πληροφορία. «Είναι σαφές ότι σε ένα περιβάλλον όπου ενδημεί η διαφθορά, βιώσιμη ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρξει, καθώς αποστερεί πολύτιμους πόρους από την εθνική οικονομία, πλήττοντας σοβαρά και εξίσου όχι μόνο το κράτος και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και την απασχόληση, το βιοτικό επίπεδο, την ποιότητα των δημόσιων αγαθών και εν τέλει την κοινωνική ευημερία. Αποτελεί ένα σημαντικότατο αντικίνητρο για τις επενδύσεις που έχει ανάγκη να προσελκύσει η χώρα μας για να ξεφύγει από την κρίση και πλήττει το κύρος και τη φήμη της επιχειρηματικότητας», αναφέρει ο ΣΕΒ.

Η Ελλάδα ψηλά στο δείκτη διαφθοράς

Η Ελλάδα κατατάσσεται το 2016 στην 69η θέση σε σύνολο 176 χωρών στο Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας και το 40% των επιχειρήσεων στη χώρα, θεωρεί ότι η διαφθορά και το έλλειμμα διαφάνειας αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στη λειτουργία τους (Έρευνα Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ «Ο σφυγμός του επιχειρείν», Ιούλιος 2017).

«Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της διαφθοράς δεν έχει μια μονοσήμαντη λύση, αλλά απαιτεί ολοκληρωμένες και συντονισμένες δράσεις, τόσο σε επίπεδο αμιγώς δημοσίου τομέα, όσο και σε επίπεδο επιχειρήσεων. Η στόχευση πρέπει να εστιάζεται στην υιοθέτηση προληπτικών μέτρων και σε δράσεις ενίσχυσης της διαφάνειας. Για το λόγο αυτό, η διασφάλιση της ανεξαρτησίας των θεσμών, η ενίσχυση της εταιρικής διακυβέρνησης και της δημόσιας λογοδοσίας, η βελτίωση της σαφήνειας της νομοθεσίας, η απλοποίηση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ο περιορισμός της επαφής με τον ανθρώπινο παράγοντα μέσω της ηλεκτρονικής διεκπεραίωσης των συναλλαγών, αλλά και η εντατικοποίηση των ελέγχων, μπορούν να επιφέρουν ορατά και άμεσα αποτελέσματα», τονίζεται στην έκθεση του ΣΕΒ.

Η διαφθορά, το 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του World Economic Forum, το κόστος της διαφθοράς υπολογίζεται στο 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται ετησίως για δωροδοκίες ξεπερνά το $1 τρισ. (στοιχεία Παγκόσμιας Τράπεζας). Επιπλέον, υπολογίζεται ότι η διαφθορά αυξάνει το συνολικό κόστος των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων κατά 10% κατά μέσο όρο (στοιχεία World Economic Forum). Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η διαφθορά εκτιμάται ότι κοστίζει €120 δισ. ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί στο 76% του ετήσιου προϋπολογισμού της Ένωσης (€157,9 δισ. το 2017) και στο 0,8% του ΑΕΠ της (€14.824,8 δισ. το 2016).

Επιπρόσθετα, η πρόσφατη έρευνα του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ, «Ο σφυγμός του επιχειρείν», ανέδειξε ότι 4 στους 10 επιχειρηματίες εκτιμούν ότι η διαφθορά και το έλλειμμα διαφάνειας αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στη λειτουργία των επιχειρήσεών τους, το οποίο σχετίζεται με το ευρύτερο σημερινό εγχώριο και διεθνές οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.

Ο 10λογος του ΣΕΒ κατά της διαφθοράς

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ο ΣΕΒ, προτείνει τους παρακάτω 10 πυλώνες και προτεραιότητες πολιτικής:

1. Επέκταση της ηλεκτρονικοποίησης των διοικητικών διαδικασιών για την ελαχιστοποίηση της επαφής δημοσίων υπαλλήλων-πολιτών/επιχειρήσεων.

2. Εφαρμογή στην πράξη του Νόμου 4305/2014 για την ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση εγγράφων, πληροφοριών και δεδομένων του δημόσιου τομέα.

3. Ανάπτυξη Μονάδων Κανονιστικής Συμμόρφωσης και Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου με βάση τα διεθνή πρότυπα και πρακτικές στο δημόσιο τομέα.

4. Ενδυνάμωση και ενοποίηση του νομικού πλαισίου για την καταγγελία φαινομένων διαφθοράς (whistleblowing).

5. Υλοποίηση στοχευμένων εκπαιδευτικών δράσεων για τους δημοσίους λειτουργούς.

6. Μηδενική ανοχή στη διαφθορά και χρήση αποτελεσματικών εργαλείων εντοπισμού της - Παροχή κινήτρων αποδοτικότητας στους δημόσιους λειτουργούς - Επιβράβευση - Αξιολόγηση βάσει στόχων.

7. Καταστολή διαφθοράς:

→ Βελτίωση των χρονοδιαγραμμάτων απονομής της δικαιοσύνης και ως προς τις υποθέσεις αλλά και ως προς τους χρόνους παραγραφής των αδικημάτων.
→ Εξορθολογισμός ελεγκτικών φορέων/σωμάτων, ώστε να εξαλειφθούν οι περιπτώσεις αλληλο-επικαλύψεων, συγκρούσεων συμφερόντων, αντιφάσεων και αδυναμιών και να δοθεί η δυνατότητα για κεντρικό προγραμματισμό των ελέγχων, καθώς και ταχύτερη και απλούστερη υλοποίηση, διαχείριση και παρακολούθηση των αποτελεσμάτων των ελέγχων.

8. Καταστολή πολιτικής διαφθοράς:

→ Πλήρης διαφάνεια και έλεγχος της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων.
→ Πλήρης ηλεκτρονικοποίηση του συστήματος υποβολής δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης και σχετικοί έλεγχοι τόσο για το περιεχόμενο όσο και για την υποβολή δηλώσεων από τα υπόχρεα πρόσωπα.
→ Έλεγχος τήρησης του Κώδικας Δεοντολογίας των μελών του Κοινοβουλίου και σαφείς κανόνες επιβολής κυρώσεων στα μέλη του.

9. Εφαρμογή αρχών «καλής νομοθέτησης»:

→ Υλοποίηση ολοκληρωμένου προγράμματος κωδικοποίησης και απλοποίησης τόσο της υφιστάμενης όσο και της νέας νομοθεσίας, με προτεραιότητα σε βασικούς κώδικες με επίπτωση στην επιχειρηματικότητα.
→ Υλοποίηση των προβλέψεων του Νόμου 4048/2012 για τη ρυθμιστική διοίκηση και την καλή νομοθέτηση (σύσταση και επιχειρησιακή λειτουργία των Γραφείων Καλής Νομοθέτησης και Νομοθετικής Πρωτοβουλίας).
→ Δημιουργία κεντρικού μηχανισμού συντονισμού και ελέγχου της ποιότητας των εκθέσεων επιπτώσεων και ανάπτυξη δικτύου υποστηρικτικών δομών στα Υπουργεία για την κατάρτιση εκθέσεων (μονάδες ανάλυσης και τεκμηρίωσης πολιτικής).
→ Πρόγραμμα διενέργειας ex-post εκθέσεων επιπτώσεων για δέσμες νομοθεσίας με επίπτωση στην επιχειρηματικότητα (π.χ. ετήσιο πρόγραμμα αξιολόγησης επιπτώσεων για νομοθετήματα που έχουν ήδη εφαρμοστεί για περισσότερα από τρία χρόνια), αξιολόγηση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων.
→ Δυνατότητα ανάθεσης της εκτίμησης των συνεπειών ρυθμίσεων και σε εξωτερικούς φορείς, στις περιπτώσεις που διαπιστώνονται ή διαφαίνονται σημαντικές επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας (δημιουργία μητρώου ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων όλων των ειδικοτήτων από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, πανεπιστήμια, ΝΠΙΔ, ερευνητικά ιδρύματα κ.ά.).

10. Προώθηση των πρακτικών αντιμετώπισης και κυρίως πρόληψης της διαφθοράς σε επιχειρήσεις με δράσεις ενημέρωσης και διάδοσης των σχετικών καλών πρακτικών.

→ Πρόληψη: Δέσμευση της ανώτατης διοίκησης, χαρτογράφηση, αξιολόγηση και ιεράρχηση κινδύνων, ανάπτυξη κανονισμών και διαδικασιών, υιοθέτηση Κώδικα Δεοντολογίας και υλοποίηση στοχευμένων εκπαιδευτικών δράσεων.
→ Εντοπισμός: Ανάπτυξη καναλιών καταγγελίας και σχεδιασμός και υλοποίηση τακτικών και έκτακτων ελέγχων.
→ Αντιμετώπιση: Διαδικασία διερεύνησης καταγγελιών και απόδοσης συνεπειών και επικοινωνιακή διαχείριση της αντιμετώπισης των φαινομένων διαφθοράς.