Παγκόσμια Ημέρα Βιοηθικής: Η ευγονία, οι «σχεδιασμένοι» απόγονοι & οι προβληματισμοί

Το Ελληνικό Κλιμάκιο της Έδρας Βιοηθικής της Unesco (Haifa) και το Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας (ΦΠΨ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) διοργανώνουν από κοινού τον επίσημο εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Βιοηθικής στην χώρα μας, σήμερα Τετάρτη 19 Οκτωβρίου, και ώρα 10:30-15:00, στο Αμφιθέατρο Άλκης Αργυριάδης, στο κεντρικό κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το συνέδριο πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου.

Με αφορμή την σημερινή ημέρα, ας ρίξουμε μία ματιά, σε μερικά συμπεράσματα αναφορικά με την νέα Γνώμη και τη συνοδευτική Έκθεση της Επιτροπής με θέμα: «Γενετική επεξεργασία του γονιδιώματος» που εκπόνησε, κατόπιν επανειλημμένων συνεδριάσεών της, στις 27 Απριλίου 2016, όπως μας τα αναφέρει, ο κ. Ιωάννης Καράκωστας Αναπληρωτής Πρόεδρος Ομότιμος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών:

- Το θέμα της γενετικής επεξεργασίας του γονιδιώματος βρίσκεται στην κορυφή του διεθνούς επιστημονικού ενδιαφέροντος εξαιτίας των πρόσφατων εξελίξεων με τη νέα μέθοδο CRISPR/Cas9, που με απλότητα, αποτελεσματικότητα και ευελιξία, διευκολύνει εξαιρετικά την τροποποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος. Στην περίπτωση που εφαρμοστούν σε έμβρυα, οι νέες τεχνολογίες επεξεργασίας του γονιδιώματος εγείρουν σημαντικά ζητήματα ασφάλειας και ευγονικής, καθώς οι αλλαγές στο γονιδίωμα θα κληρονομούνται από τις επόμενες γενεές.

- Η βασικότερη διαφωνία που προβάλλεται συχνά για τις τεχνολογίες επεξεργασίας του γονιδιώματος πηγάζουν από το γεγονός ότι είναι δυνατόν να εφαρμοστούν σε γαμετικά κύτταρα ή σε γονιμοποιημένα ωάρια, μία διαδικασία γνωστή ως επεξεργασία ή τροποποίηση κυττάρων της βλαστικής σειράς.

- Από τη μια πλευρά, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η εφαρμογή των τεχνολογιών σε έμβρυα θα μπορούσε τελικά να εξαλείψει σοβαρές και θανατηφόρες ασθένειες του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, άλλοι θεωρούν ότι, το γεγονός ότι οι επόμενες γενεές κληρονομούν τις αλλαγές στο γονιδίωμα, δεν είναι επιτρεπτό και ξεπερνά τα όρια ηθικής.

Σύμφωνα με αυτή την άποψη, εάν επιτραπεί η επεξεργασία του γονιδιώματος εμβρύων τότε είναι ορατός ο κίνδυνος ευγονικής και η δημιουργία σχεδιασμένων απογόνων (“designer babies”). Οι ανησυχίες αυτές
διαίρεσαν την επιστημονική κοινότητα, με ορισμένους επιστήμονες να καλούν σε παύση της επεξεργασίας του γονιδιώματος εμβρύων ακόμη και σε ερευνητικό επίπεδο.

Προτάσεις

Οι ραγδαίες εξελίξεις στις νέες τεχνολογίες επεξεργασίας του γονιδιώματος είχαν ως αποτέλεσμα πολλοί επιστήμονες να ζητήσουν εθελοντική, προσωρινή παύση (moratorium) της έρευνας και της κλινικής εφαρμογής στον άνθρωπο, προκειμένου να συζητηθούν οι βιοηθικοί προβληματισμοί και να δοθεί χώρος και
χρόνος προκειμένου να επιτευχθεί διεθνής συναίνεση.

Αντίθετα, άλλοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι το moratorium θα πρέπει να εφαρμοστεί στην κλινική εφαρμογή των μεθόδων μόνο, ενώ η έρευνα in vitro σε κύτταρα της βλαστικής σειράς θα πρέπει να συνεχιστεί.

Ακολούθως, το National Academy of Sciences και το Institute of Medicine οργάνωσαν διεθνή σύνοδο το Φθινόπωρο του 2015, με στόχο τη χάραξη ηθικών κατευθυντήριων γραμμών ως προς τη χρήση τεχνικών επεξεργασίας ανθρώπινου γονιδιώματος.

Εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης

Η ασφάλεια των μεθόδων τροποποίησης του γονιδιώματος δεν έχει αποδειχθεί ακόμα, όπως φαίνεται από τα έκτοπα ρήγματα (off target effects) που προκαλούν οι νουκλεάσες. Θα πρέπει να υπάρξουν εκτεταμένες έρευνες, με δεδομένα που θα μπορούν να αντιπραχθούν και να τεκμηριωθούν σε πολλαπλές γενιές ώστε να είμαστε βέβαιοι για την ασφάλεια των μεθόδων.

Οι έρευνες αυτές είναι αναγκαίες και πρέπει να υποστηριχθούν, εν όψει των θετικών προοπτικών που μπορεί να έχουν μελλοντικές εφαρμογές της νέας τεχνολογίας. Έως τον εντοπισμό των κινδύνων, πάντως, και τον προσδιορισμό των μέσων πρόληψής τους, καμία εφαρμογή είτε στο περιβάλλον είτε στον άνθρωπο
δεν μπορεί να δικαιολογηθεί.

Νέα νομοθεσία

Υπό την προϋπόθεση ότι θα καλυφθούν στο μέλλον οι επιφυλάξεις που εγείρει η αρχή της προφύλαξης, η ισχύουσα νομοθεσία φαίνεται επαρκής για την υποδοχή εφαρμογών της νέας τεχνολογίας.

Πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει με τον όρο «επαρκής προστασία» των εμβρύων που υπόκεινται σε επιτρεπτή έρευνα, ιδίως αν ληφθεί υπ’ όψη ότι το εν λόγω βιολογικό υλικό διατίθεται στην έρευνα επειδή δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για αναπαραγωγικούς σκοπούς.

Με το δεδομένο αυτό, θα ήταν ορθό να επανεξετασθεί η σχετική διάταξη του άρθρου 18 της Σύμβασης του Οβιέδο.

Τέλος, είναι αναγκαίο να προβλεφθεί νομοθετική προστασία των γυναικών που θα δεχθούν να συλλάβουν με γενετικά τροποποιημένους γαμέτες ή να κυοφορήσουν έμβρυα στα οποία έχει εφαρμοσθεί πειραματικά επεξεργασία του γονιδιώματος -με βάση αυτή την τεχνολογία ή άλλες μεθόδους- ώστε να υπαχθούν σε καθεστώς ανάλογο με αυτό που ισχύει σήμερα για τις κλινικές δοκιμές φαρμάκων.

Διαβάστε ακόμη:

Πρόγραμμα σύνθεσης ανθρώπινου γονιδιώματος προτείνουν 25 κορυφαίοι επιστήμονες

Μυστική συνάντηση επιστημόνων του Χάρβαρντ για τη δημιουργία ανθρώπινου γονιδιώματος

Αποκλειστικό: Ο Νομπελίστας J. Watson που ανακάλυψε τη διπλή έλικα του DNA μιλάει στο Onmed.gr