Αποκλειστικό: Ο Νομπελίστας J. Watson που ανακάλυψε τη διπλή έλικα του DNA μιλάει στο Onmed.gr

Της Νατάσσας Ν. Σπαγαδώρου

Αφορμή για την επίσκεψη αυτή στις Σπέτσες αποτέλεσε η συμμετοχή του στο 17ο συνέδριο Ιατρικής Χημείας, o εορτασμός των 50 Χρόνων (1966-2016) λειτουργίας των Σχολείων Μοριακής Βιολογίας και η αναγόρευσή του ως επίτιμου δημότη Σπετσών.

Η Ελλάδα και το νησί των Σπετσών βίωσαν μεγάλες επιστημονικές στιγμές, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου. Το ONMED βρέθηκε στις Σπέτσες για μερικές ώρες, προκειμένου να συνομιλήσει με τον Dr James Watson, καθώς και με την τρισεγγονή του Κάρολου Δαρβίνου, την Ελληνίστρια Ruth Pandel. Να θυμίσουμε ότι ο James Watson και ο Francis Crick, για την κοσμογονική ανακάλυψη της διπλής έλικας του DNA, βραβεύτηκαν με το Nobel Ιατρικής και Φυσιολογίας το 1962.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κορυφαίος ερευνητής και Νομπελίστας Watson, μιλάει για την ανακάλυψή του και τι σηματοδότησε αυτή για την επιστήμη αλλά και τους ασθενείς. Μίλησε, επίσης, για τη δύναμη των γονιδίων (τα οποία είναι πολύ πιο ισχυρά από το περιβάλλον, ακόμη και από ένα άριστο περιβάλλον), για τις γενετικές ασθένειες για τις οποίες απαιτείται φαρμακευτική αγωγή, αλλά και γι αυτό που φοβάται περισσότερο στη ζωή του και που είναι όχι ο θάνατος ή ο καρκίνος, αλλά οι γενετικές ασθένειες. Ακόμη, μιλάει με περισσή σεμνότητα για την ανακάλυψη του «αιώνα», τονίζοντας ότι αυτό που ερεύνησαν με τον Crick, ήταν περισσότερο αποτέλεσμα επιμονής και συγκέντρωσης και για τον λόγο αυτόν, συστήνει στους νέους ερευνητές να είναι ιδιαίτερα επίμονοι.

Το ONMED και εγώ προσωπικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή Χημείας Γιάννη Ματσούκα, και πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου στις Σπέτσες, ο οποίος μεσολάβησε προκειμένου να γίνει πραγματικότητα η συνέντευξη αυτή. Ο κ. Ματσούκας επίσης φρόντισε για όλες τις λεπτομέρειες του συνεδρίου στις Σπέτσες, το οποίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία.

Όπως αναφέρει, δε, χαρακτηριστικά ο καθηγητής Ματσούκας για τον James D. Watson, στη διάρκεια των τριών ημερών του Συνεδρίου, ο σχεδόν 90χρονος ερευνητής, ακούραστος, ακάματος και με πολλή υπομονή και ενδιαφέρον συζητούσε επί ώρες με τους συνέδρους, και ιδιαίτερα με τους νέους μεταπτυχιακούς φοιτητές, που ήθελαν να τον δουν από κοντά και να μιλήσουν μαζί του. Υπομονετικά, επίσης, δεχόταν να υπογράφει αυτόγραφα και να φωτογραφίζεται με ομάδες συνέδρων που ήθελαν να συγκρατήσουν και να αποτυπώσουν αυτές τις αξέχαστες στιγμές μαζί του. Για όλους όσους βρέθηκαν στις Σπέτσες ήταν μια ανεπανάληπτη, αξέχαστη και μοναδική εμπειρία. Η παρουσία του James D. Watson ήταν μια κορυφαία στιγμή για το Ελληνικό Πανεπιστήμιο και μια μεγάλη τιμή για την Ελλάδα!

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

- Dr. Watson σας καλωσορίζω στην Ελλάδα! Είναι μεγάλη μας τιμή και προνόμιο να σας φιλοξενούμε στη χώρα μας και θα ήθελα να σας ρωτήσω, καταρχάς, εάν έχετε συνειδητοποιήσει ότι είστε ο «πατέρας» της μεγαλύτερης ανακάλυψης αυτού του αιώνα... Πώς πιστεύετε ότι μετά από τόσα χρόνια μπορεί αυτή η ανακάλυψη να μεταμορφωθεί στις ημέρες μας;

W: Με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από διαφορετικές ασθένειες και βρίσκοντας το γονίδιο εγκαίρως, αυτό μας επιτρέπει να ξέρουμε ποιο είναι το πρόβλημα. Σε μερικές περιπτώσεις μπορούμε να κάνουμε διάγνωση και επομένως να επιλέξουν οι άνθρωποι, να μη διανύσουν την παιδική τους ηλικία πχ με σύνδρομο down.

- Πιστεύετε ότι τα επόμενα χρόνια μπορούμε να ελπίζουμε και σε μία ανακάλυψη που να αφορά σε μία άλλη διπλή έλικα; Ή ποια θα είναι η νέα διπλή έλικα;

W: Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι γνωρίζουν πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος και πως έχουμε επαρκείς πληροφορίες. Στην πραγματικότητα όμως έχουμε να μάθουμε πολλά ζητήματα ακόμη. Θα σας έλεγα ότι υπάρχουν πολλές και μεγάλες ακόμη ανακαλύψεις, οι οποίες πρόκειται να γίνουν από έναν ή περισσότερους ερευνητές.

- Θα ήθελα να σας ρωτήσω πόσο σημαντική είναι η κληρονομικότητα και εάν μπορούμε να τη διαχειριστούμε τελικά;

W: Η κληρονομικότητα είναι πολύ σημαντική, ενώ μερικές γενετικές ασθένειες δεν έχουν σχέση με το περιβάλλον και ορίζονται μόνο από την μετάλλαξη. Θα σας απαντούσα ότι είναι πολύ δύσκολο να διαχειριστούμε την κληρονομικότητα και τα γονίδια ακόμη και σήμερα που η επιστήμη έχει προχωρήσει τόσο πολύ. Κάποτε για παράδειγμα η φύση θεωρούταν πιθανώς πιο σημαντική από την ανατροφή ενός ατόμου.

- Βέβαια, στις μέρες μας οι ασθένειες αλλάζουν μορφή και μετατρέπονται σε χρόνιες παθήσεις. Αν υποφέρεις από μια σοβαρή ασθένεια είναι πιο πιθανό ότι δεν θα πεθάνεις από αυτή, αλλά μπορείς να τη διαχειριστείς. Ποια η άποψή σας;

W: Όχι, δεν μπορούμε να το δεχτούμε αυτό, σε μερικές περιπτώσεις γεννιόμαστε με μια ασθένεια π.χ σύνδρομο down και δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά, γι’αυτό δεν πρέπει να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι μπορούμε να τις θεραπεύσουμε.

- Dr. Watson, υπάρχει κάτι το οποίο σας τρομάζει; Μην μου πείτε ο θάνατος, δεν θα σας πιστέψω!

W: Φοβάμαι αρκετά τις ασθένειες και θα σας έλεγα ότι οι γενετικές ασθένειες, παρά ο καρκίνος, είναι πολύ τρομακτικές.

- Είναι πιο δύσκολη ασθένεια η άνοια ή ο καρκίνος; Με την άνοια και το Αλτσχάιμερ, για παράδειγμα, το οδυνηρό είναι ότι αλλάζεις εντελώς προσωπικότητα, γίνεσαι ένας άλλος άνθρωπος.

W: Δεν γνωρίζουμε, είτε υπάρχει θεραπεία είτε όχι. Δεν θα ήθελα να τα ξεχωρίσω. Συμφωνώ απόλυτα ότι είναι απαίσιο και ο κύριος στόχος είναι η ιατρική έρευνα και προσπαθούμε να το θεραπεύσουμε, αλλά δεν έχουμε το ακριβές μονοπάτι.

- Πιστεύετε ότι μάθαμε τα πάντα από την ανακάλυψή σας ή έχουμε να μάθουμε και άλλα πράγματα;

W: Όχι, η ανακάλυψή μας, μας δίδαξε ποια είναι η φύση μιας γενετικής ασθένειας και πώς η κληρονομικότητα λειτουργεί αλλά αυτό δεν μας δίνει απαραίτητα τη θεραπεία. Ανακαλύψαμε την έλικα το ’53 και μέχρι τα τέλη του ’60 δεν γνωρίζαμε ποιες είναι οι διαφορές στις ανθρώπινες γενετικές ασθένειες.

- Η ανακάλυψή σας ήταν τόσο ξεχωριστή και σημαντική Dr Watson και είμαστε ευγνώμονες σε σας και στον Dr. Crick.

W: Ο Crick και εγώ ήμασταν οι πρώτοι, όπως έχω γράψει και στο βιβλίο μου «Η διπλή έλικα», που απλώς ανακαλύψαμε τον μηχανισμό. Θα ήταν εύκολο να την έχουν βρει άλλοι, αλλά πιθανώς δείξαμε περισσότερο ενδιαφέρον, ή επιμονή αν θέλετε, απ’ ότι ότι οι ανταγωνιστές μας. Όχι επειδή είμαστε πιο σημαντικοί ή επειδή αξίζουμε περισσότερα, απλά όταν το συναντήσαμε, καταλάβαμε ότι ήταν κάτι πολύ σημαντικό, από τις πιο ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις, όπως και του Δαρβίνου. Δεν γνωρίζαμε πώς λειτουργεί, πιθανώς μόνο στη θεωρία, αλλά χωρίς κανένα άμεσο αποτέλεσμα. Τώρα βρισκόμαστε 60 χρόνια μετά και έχουμε δει πολλές πρακτικές λειτουργίες του.

- Εκτιμάτε ότι τα επόμενα χρόνια θα μπορούμε να έχουμε ξανά έναν νέο Dr. Watson και τι πιθανώς θα ανακαλύψει;

W: Όχι, πιστεύω ότι το πιο σημαντικό δεν είναι το άτομο, αλλά το πρόβλημα, με αποτέλεσμα μερικοί ερευνητές, να γίνονται επίμονοι και έτσι παρατηρούν κάτι σωστό. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι κάποιος είναι πιο έξυπνος αλλά πιο σχετικός σε ένα θέμα. Άρα η συμβουλή μου σε κάποιον που θέλει να κάνει κάτι σημαντικό, είναι να είναι πολύ συγκεντρωμένος και επίμονος σε αυτό που ερευνά. Επομένως, είτε είσαι γεννημένος για να κάνεις κάτι ενδιαφέρον είτε ζητάς βοήθεια από τον δάσκαλό σου. Θα πρέπει να σε βοηθήσει, όταν δεν γνωρίζεις την απάντηση.

- Dr. Watson, πιθανώς η διπλή έλικα να έχει τη δυνατότητα να μας δώσει επιπλέον πληροφορίες.

W: Θα μας δώσει την απάντηση, ναι, και η φύση εναντίον της ανατροφής, αλλά σε μερικές περιπτώσεις είναι περίπλοκο και πρέπει να διανύσουμε ένα μακρύ δρόμο πριν να μάθουμε γιατί υπάρχουν τόσες διανοητικές ασθένειες. Θεωρώ ότι στις διανοητικές ασθένειες, ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο πιο κύριος σκοπός, είναι σημαντική η φαρμακευτική αγωγή. Υπάρχουν μερικές οικογένειες, οι οποίες δεν επηρεάστηκαν από κάποια διανοητική ασθένεια, αλλά ακριβώς επειδή είναι τόσο περίπλοκες δεν ξοδεύουμε και πολλά χρήματα για να μπορέσουμε να τις θεραπεύσουμε.

- Δεν θα ήθελα να σας κουράσω άλλο... αλλά η ιστορία με τα γονίδια έχει μεγάλο ενδιαφέρον...

W: Η άποψη πάντως είναι αισιόδοξη...Κατά την διάρκεια του ’70 μπορούσαμε να καταλάβουμε πολλά πράγματα και είχαμε την δυνατότητα να απομονώσουμε γονίδια, σημαντικά γονίδια, επειδή μπορούσαμε να διακρίνουμε την διάστασή τους, κάτι που προηγουμένως ήταν αδύνατο. Έτσι χρειαζόμασταν κάποια τεχνικά πλεονεκτήματα που πιθανώς τα φτιάξαμε όλα για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις γενετικές φάσεις της διάστασης.

- Άρα εννοείτε ότι τα γονίδια είναι το παν; Μπορούμε τελικά να τα διαχειριστούμε;

W: Τα γονίδια είναι ακριβή αντικείμενα και είναι πολύ πιο δύσκολο να συγκεκριμενοποιήσουμε το περιβάλλον τους. Τι είναι σημαντικό στο περιβάλλον ενός μικρού αγοριού όταν μεγαλώνει; Η φτώχεια, είτε οι γονείς είναι καλοί είτε όχι. Βεβαίως εγώ μεγάλωσα με γονείς που νοιάζονταν για μένα, μου δόθηκε η ανώτατη εκπαίδευση και είχα πολλές ευκαιρίες. Ό,τι δεν έκανα στην ζωή μου ήταν επιλογή μου, δεν είχα κανένα να με κρατάει και να μου λέει τι πρέπει να κάνω και τι όχι εκτός από κάποιες εξαιρέσεις.

- Παρ’όλα αυτά πιστεύετε ότι δεν μπορούμε να θεραπεύσουμε τα κακοήθη γονίδια με ένα καλό και αποτελεσματικό περιβάλλον.

W: Όχι, δεν νομίζω ότι κάποιος θα πίστευε κάτι τέτοιο.

- Άρα τα γονίδια είναι πολύ πιο ισχυρά από ένα καλό περιβάλλον;

W: Εξαρτάται για ποιο πράγμα μιλάς, αλλά η ιδέα ότι όλα θεραπεύονται από το περιβάλλον φοβάμαι ότι δεν είναι αλήθεια.

- Σας ευχαριστώ θερμά Dr. Watson.

Διαβάστε ακόμη:

Επίτιμος Δημότης Σπετσών ο κορυφαίος ερευνητής της διπλής έλικας του DNA James Watson

Κορυφαία στιγμή για την Ελλάδα, την έρευνα & τα πανεπιστήμια ο ερχομός του Νομπελίστα Watson

Η Παγκόσμια Ημέρα του DNA γιορτάζεται στις 25 Απριλίου: Όταν ξεκλείδωσε η «διπλή Έλικα»