Η εξατομικευμένη ιατρική αναγκαία για τον ασθενή, το σύστημα και τις επενδύσεις

Με ισχυρή επιστημονική Επιτροπή από καταξιωμένους επιστήμονες και Καθηγητές Ιατρικής και Πρόεδρο την Επίκουρη Καθηγήτρια της Μονάδας Γενομικής και Φαρμακογενομικής, της 4η Παθολογικής Κλινικής του "Αττικού" Νοσοκομείου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, και μέλος του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών κας Δέσποινας Σανούδου, το πρόγραμμα πλαισίωσαν διακεκριμένοι ερευνητές και επιστήμονες σε διεθνές επίπεδο, ώστε να συμπεριλαμβάνει τις απόψεις από όλες τους σημαντικούς παράγοντες στον τομέα της υγείας ακόμη και από τους ασθενείς, οι οποίοι παρουσίασαν τις απόψεις τους στο τελευταίο πάνελ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η κεντρική ομιλία του Καθηγητή και Πρόεδρου του Τμήματος Γενετικής Ιατρικής και Ανάπτυξης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γενεύης, και Προέδρου του Ινστιτούτου Γενετικής και Γενομικής iGE3 της Γενεύης, κ. Στυλιανού Αντωναράκη. Ο πρόσφατα ανανακοιρυχθείς Πρόεδρος του HUGO (Human Genome Organization) μίλησε για το μέλλον της Γενομικής Ιατρικής εξηγώντας πως η εξατομικευμένη Ιατρική ξεκινά από τις εκατομμύρια μεταγγίσεις αίματος που γίνονται κάθε μέρα, με αποτέλεσμα τη μίξη γονιδίων διαφορετικών ανθρώπων.

Οι μοριακές διαταραχές όπως η δρεπανοκυτταρική αναιμία αλλά και απλά θέματα, όπως το αν μπορούμε να τρώμε κουκιά λόγω της έλλειψης του ενζύμου G6PD σε κάποιους ανθρώπους, οδήγησε στην ανάγκη ανάπτυξης της Φαρμακογενομικής, που μελετά την ανταπόκριση σε διαφορετικά φάρμακα.

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο παγκοσμίου φήμης Καθηγητής Αντωναράκης: «Η διαγνωστική γενομική έχει αναλύσει μόλις 3.807 από τα 19.950 γονίδια. Είναι υποχρέωσή της κάθε χώρας να επενδύσει στην προώθηση της Έρευνας της γενομικής Ιατρικής, έτσι ώστε να ανακαλύψουμε τα αίτια ακόμα περισσότερων παθήσεων και τις εξατομικευμένες θεραπείες τους», δίνοντας έτσι ελπίδα στις νέες γενιές και στους έλληνες επιστήμονες, οι οποίοι - όπως τόνισε - αποτελούν λαμπρή παρακαταθάκη της ερευνητικής κληρονονομιάς της Ελλάδας.

Η Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής κυρία Δέσποινα Σανούδου ανοίγοντας τις εργασίες του Συνεδρίου εκ μέρους του Προέδρου της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πέτρου Σφηκάκη ανακοίνωσε τη στρατηγική ανάπτυξης καινοτομικού περιβάλλοντος στην Ιατρική Σχολή μέσω της δημιουργίας της πλατφόρμας του Πανεπιστημίου Αθηνών pMedGR, η οποία περιέχει μία βάση δεδομένων βιοπληροφορικής ανάλυσης χρήσιμη για την εξειδικευμένη έρευνα υψηλής τεχνολογίας. Δεδομένου ότι «η καινοτομία αποτελεί πλέον μονόδρομο», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε, στόχος της πλατφόρμας είναι να αποτελέσει κόμβο παραγωγής βιομηχανικής καινοτομίας για νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους και προηγμένη γνώση για την εξατομικευμένη υγειονομική περίθαλψη, υποστηρίζοντας παράλληλα και την εκπαίδευση της νέας γενιάς ιατρών και ερευνητών. Έτσι και η χώρα μας θα μπορέσει να ευθυγραμμιστεί με τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα της εξατομικευμένης περίθαλψης και να διασυνδέσει τις ερευνητικές και κλινικές ομάδες με επιχειρήσεις υψηλής έντασης γνώσης όπως η φαρμακευτική βιομηχανία. Άλλωστε όπως τόνισε και η ίδια «η εξατομικευμένη ιατρική πλέον ενσωματώνεται στα συστήματα υγείας, όπως έχουν δηλώσει ο Πρόεδρος Ομπάμα και άλλοι ηγέτες».

Ο Πρόεδρος του Συδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) κ. Πασχάλης Αποστολίδης στην εναρκτήρια ομιλία του ανέφερε ότι η σημασία της διαφορετικότητας και μεταβλητότητας στα φάρμακα συνδέεται με την εξατομικευμένη θεραπεία, καθώς η φαρμακογενετική ανταποκρίνεται όλο και πιο εξατομικευμένα στις αλλαγές του περιβάλλοντος.
«Η αξία της εξατομικευμένης θεραπείας έγκειται στην παροχή καλύτερων αποτελεσμάτων για τους ασθενείς και μείωση κόστους για τα συστήματα υγείας, ενισχύοντας έτσι τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας της χώρας μας μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης με επίκεντρο τις ανάγκες του ασθενή και την εξέλιξη της ιατρικής και εξατομικευμένης θεραπείας. Η επιλογή του ενδεδειγμένου φαρμάκου, τη σωστή στιγμή και στον κατάλληλο ασθενή εγγυάται την αυξημένη αποτελεσματικότητα της εκάστοτε θεραπείας και σώζει ζωές. Πρέπει να εστιάσουμε στη χώρα μας στην Έρευνα & Ανάπτυξη και να υιοθετήσουμε καινοτόμα κλινικά προγράμματα και στον τομέα της εξατομικευμένης Ιατρικής με οφέλη για τον ασθενή, την επιστήμη, και την οικονομία» δήλωσε ο κ. Αποστολίδης.

Ο κ. Μιχάλης Καραμούζης, Παθολόγος-Ογκολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής ΕΚΠΑ δήλωσε ότι η εξατομικευμένη θεραπεία στην Ογκολογία στοχεύει στις γονιδιακές διαταραχές που δημιουργούν με τη σειρά τους καρκινικά κύτταρα. Οι βιοχημικές διαδικασίες που χαρακτηρίζουν τα καρκινικά κύτταρα αξιολογούνται στη διαδικασία της καρκινογένεσης με τη βοήθεια των genomics και metabolomics.
«Στην πράξη τα μοριακά στοχευμένα φάρμακα δεν αποζημιώνονται σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα η πρόσβαση και αποζημίωση αυτών των καινοτόμων θεραπειών είναι δύσκολη» τόνισε ο κ. Καραμούζης. Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας προσπαθεί να ομαδοποιήσει τύπους ασθενών με βάση την εξατομικευμένη Ιατρική για αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των ογκολογικών τους διαταραχών, προς όφελος του συστήματος υγείας σε όλες τις χώρες της Ευρώπης.

Ο κ. Elmar Nimmesgern, Αναπληρωτής Δ/ντής Έρευνας και Καινοτομίας, Κομισιόν τόνισε τις δυσκολίες στη χάραξη πολιτικής για την Εξειδικευμένη Ιατρική οι οποίες αντιμετωπίζονται από ομάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η βασική χρηματοδότηση των χωρών-μελών της ΕΕ στηρίζεται στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Horizon 2020. Στόχος της Επιτροπής είναι η Ευρώπη να κατακτήσει την ηγετική θέση στην Έρευνα & Ανάπτυξη των Εξατομικευμένης θεραπείας, επιδιώκοντας τη συνεργασία ερευνητών ανά την Ευρώπη. Για αυτό το σκοπό έχει δημιουργηθεί ειδική κοινοπραξία (consortium) υπό την αιγίδα της Κομισιόν.

Η κα. Αγγελική Ρομποτή, Επικεφαλής αξιολόγησης βιολογικών παραγόντων ΕΟΦ ανέφερε ότι η εξατομικευμένη Ιατρική βασίζεται στις νέες τεχνολογίες στα φάρμακα και στα ιατροτεχνολογικά προϊόντα. Πολλές θεραπευτικές εφαρμογές είναι πλέον προσωποποιημένες και η έγκριση των φαρμάκων γίνεται κεντρικά από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Οι νομοθεσίες σε κάθε χώρα είναι διαφορετικές και οι αξιολόγηση των δεδομένων για την ασφαλή χρήση των φαρμάκων ποικίλλει.
Με την εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου, τίθενται οι προϋποθέσεις έτσι ώστε να προωθηθούν με ορθό τρόπο οι υποψήφιες μελλοντικές θεραπείες. «Σε εθνικό επίπεδο πολλές καινοτόμες ανακαλύψεις προκύπτουν από τοπικές ερευνητικές ομάδες και όχι μόνο από την πολυεθνική έρευνα» δήλωσε η κ. Ρομποτή.

Ο κ. Hasseb Ahmad, Δ/νων Σύμβουλος MSD Ελλάδος, Κύπρου, Μάλτας τόνισε ότι «σήμερα έχουμε τη μοναδική ευκαιρία να καλύψουμε ανεκπλήρωτες ανάγκες, καθώς η φαρμακευτική καινοτομία μπορεί να ωφελήσει κυρίως τους ασθενείς, αλλά και το έργο των κλινικών γιατρών και εν τέλει, της κοινωνίας στο σύνολό της» και μίλησε συγκεκριμένα για τον χώρο της Ανοσο-Ογκολογίας όπου έχουν ανακαλυφθεί θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση καρκίνων, όπως αυτή του καρκίνου του πνεύμονα που συνδέεται με το 25% των θανάτων από καρκίνο. «Οι εξατομικευμένες θεραπείες είναι ελκυστικός επενδυτικός τομέας για τις φαρμακευτικές εταιρείες. Είναι όμως σημαντικό οι Κυβερνήσεις να εξασφαλίζουν την καλύτερη πρόσβαση των ασθενών σε αυτές τις θεραπείες και την αποζημίωσή τους, μέσω της Αξιολόγησης Τεχνολογιών Υγείας», δήλωσε ο κ. Ahmad. «Τόσο ως φαρμακευτικός κλάδος, αλλά και στην MSD, δεσμευόμαστε στη συνεργασία με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη ώστε να εκμεταλλετούμε αυτές τις ευκαιρίες και να εσωματώσουμε την εξατομικευμένη ιατρική στην καθημερινή μας πρακτική. Ωστόσο, οφείλουμε να βρούμε λύσεις για τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα σημερινά δημογραφικά και χρηματοδοτικά θέματα της υγειονομικής περίθαλψης».

Στη συνέχεια ο κ. Αθανάσιος Βοζίκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς, Δ/ντής Εργαστηρίου, ανέφερε ότι «Το εργαστήριό μας ανήκει στο Genomic Medicine Alliance, το οποίο ασχολείται με Ευρωπαϊκά μοντέλα τιμολόγησης και αποζημίωσης εξατομικευμένων θεραπειών»
Απαιτείται μια ολοκληρωμένη στρατηγική αποζημίωσης των εξειδικευμένων ιατρικών τεστ στην Ευρώπη. Το κόστος επωμίζονται οι φαρμακευτικές εταιρείες, τα ασφαλιστικά ταμεία και σε κάποιες χώρες ακόμα και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.

Ο κ. Δημήτρης Παπαγεωργίου Head of Strategic Projects - MCO Balkans, TAKEDA HELLAS S.A. τόνισε ότι η φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα μειώθηκε σημαντικά. Από τα 500 ευρώ ανά ασθενή πριν λίγα χρόνια, πέσαμε μόλις στα 170 ευρώ ανά ασθενή. Οι φαρμακευτικές εταιρείες επενδύουν σοβαρά σε Έρευνα & Ανάπτυξη ξεπερνώντας το 1 τρις δολάρια το 2015, παρόλο ότι οι πωλήσεις τους μειώνονται.

«Υπάρχει διαφορετική προσέγγιση πολιτικής υγείας στις αγορές των Βαλκανίων και δυσαναλογίες στις επενδύσεις και τα μέτρα που απαιτούνται για την προώθηση της καινοτομίας» είπε ο κ. Παπαγεωργίου. Η καινοτομία στη φαρμακοβιομηχανία έρχεται μέσα από τους ίδιους τους ανθρώπους. Είναι σημαντικό να κρατήσουμε τους ταλαντούχους συνεργάτες μας και να υποστηρίξουμε τη δουλειά τους» τόνισε ο κ. Παπαγεωργίου.

Η κα. Αικατερίνη Χατζάκη, Αναπλ. Καθηγήτρια Φαρμακολογίας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο δήλωσε ότι στο Πανεπιστήμιο Θράκης ερευνούμε τις αλλαγές στο DNA. Με τις αλλαγές στο ανθρώπινο γωνιδίωμα ασχολείται η επιστήμη της Επιγενετικής.

Με κεντρική ομιλία στη δεύτερη συνεδρία με θέμα τις «Εξελίξεις στην εξατομικευμένη θεραπεία: Οφέλη για τους ασθενείς και για το σύστημα υγείας», η κα. Hana Totary-Jain, Επίκουρη Καθηγήτρια Μοριακής Φαρμακολογίας & Φυσιολογίας, Πανεπιστήμιο South Florida μίλησε για τις καρδιολογικές παθήσεις όπου ακολουθούνται νέες θεραπευτικές τεχνικές. Παράδειγμα, υπάρχουν ειδικά στεντ κατασκευασμένα μαζί με φάρμακα, τα οποία χρησιμοποιούνται στην αγγειοπλαστική σε ειδικές υποκατηγορίες ασθενών όπως οι διαβητικοί. «Τα συμβατικά φάρμακα έχουν συγκεκριμένα όρια και τον ίδιο μηχανισμό δράσης για όλους τους ασθενείς χωρίς εκλεκτική δράση. Οι ανερχόμενες θεραπείες του μέλλοντος είναι οι γονιδιακές» ανέφερε η κ. Totary-Jain.

Ο κ. Αχιλλέας Γραβάνης, Καθηγητής Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης δήλωσε ότι «η Πολιτεία χρηματοδοτεί κατεξοχήν ερευνητικές δραστηριότητες στη Φαρμακογονιδιωματική. Πρέπει όμως η Πολιτεία να πειστεί και για την αποζημίωση των ειδικών τεστ για την πιο συγκεκριμένη διάγνωση γενετικών διαταραχών» ανέφερε ο Καθηγητής Γραβάνης. Υπάρχουν ειδικά τεστ που ανιχνεύουν γενετικές μεταλλάξεις. Και στην Ελλάδα υπάρχουν σοβαρές προσπάθειες για την κλινική εφαρμογή νέων τεχνολογιών.

Ο κ. Ιωάννης Μπουκοβίνας, Ογκολόγος, Δ/ντής Ογκολογικής Μονάδας Βιοκλινικής Θεσσαλονίκης τόνισε ότι υπάρχει εκτεταμένη έρευνα για όγκους που συνδέονται με γενετικά αίτια. Η εξατομικευμένη Ιατρική βοηθά στην Ογκολογία λόγω ετερογένειας των όγκων που οδηγούν σε πολυδιάστατη εξέλιξη του καρκίνου.
Υπάρχουν νέα τεστ με δείγμα ούρων ή αίματος που ανιχνεύονται μεταλλάξεις πριν δημιουργηθούν όγκοι.
«Οι νέες στοχευμένες θεραπείες έχουν στόχο τη βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών από μία πολύπλοκη νόσο. Χρειάζεται συνεργασία πολλών επαγγελματιών με επίκεντρο τον ασθενή» δήλωσε ο Δρ. Μπουκοβίνας.

Ο κ. Αργύρης Τζουβελέκης, Πνευμονολόγος Αμαλία Φλέμινγκ αναφέρθηκε «Στην κυστική ίνωση όπου υπάρχει σαφές γενετικό υπόβαθρο. Υπάρχει όμως και μεγάλη ελπίδα θεραπευτικής αντιμετώπισης των ασθενών με εξατομικευμένες θεραπείες» τόνισε ο κ. Τζουβελέκης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ανάγκη για αξιόπιστα δημογραφικά αποτελέσματα πάνω στη νόσο και στο βαθμό αυτό η Ελληνική Πολιτεία οφείλει να αξιοποιήσει τα εργαλεία αυτά και να εναρμωνιστεί με όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

Ο κ. Παντελής Κωνσταντουλάκης, Δ/ντής Μοριακής Γενετικής Science Labs είπε ότι «ο προγεννητικός μη επεμβατικός έλεγχος ΝΙΡΤ ελέγχει τα έμβρυα για κληρονομικές νόσους. Στηρίζεται σε προηγμένη τεχνολογία αιχμής με σκοπό να βοηθήσει τα ζευγάρια που περιμένουν παιδί και τον ιατρό τους να πάρουν αποφάσεις και να μετασχηματίσουν το μέλλον της οικογένειάς τους» ανέφερε ο κ. Κωνσταντουλάκης.

Η κα. Κατερίνα Σταυροπούλου-Γκιόκα, Επικεφαλής Ελληνικής Τράπεζας Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών ανέφερε ότι η Ελληνική Τράπεζα Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος, είναι η μοναδική δημόσια τράπεζα ιστών ομφάλιου λώρου, Αρχέγονων Αιμοποιητικών Κυττάρων Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος (ΟΠΑ) και Μεσεγχυματικών Κυττάρων στην Ελλάδα, η οποία είναι διαπιστευμένη από τον Διεθνή Οργανισμό Fact- NetCord και διαθέτει άδεια λειτουργίας από το Υπουργείο Υγείας.
Τα στελεχιαία κύτταρα (Stem Cells), που βρίσκονται σε όλους σχεδόν τους πολυκυττάριους οργανισμούς, αποτελούν κατά τα τελευταία χρόνια δυνητική πηγή νέων ερευνητικών κυτταρικών θεραπειών για την αντιμετώπιση νοσημάτων που δεν έχουν μέχρι σήμερα αποτελεσματική θεραπεία όπως η αναγεννητική ιατρική και η κυτταρική θεραπεία σε φλεγμονώδη νοσήματα.

Συνεχίζοντας η κα. Τίνα Τρίψα, Healthcare Research Specialist μίλησε για έρευνα που έγινε σε ογκολογικούς ασθενείς και αναφέρθηκε η μειωμένη πρόσβαση των ασθενών στη θεραπεία τους. Επίσης, έγινε αναφορά στη σημασία των βιο-δεικτών, δηλαδή εξειδικευμένων τεστ μπορούν να δείξουν εάν ο ασθενής πάσχει από ένα συγκεκριμένο τύπο καρκίνου.

Ο κ. Δημήτριος Αθανασίου, Επικεφαλής της ομάδας Γονέων του MDA Ελλάς, Μέλος της Παγκόσμιας Ένωσης Γονέων (UPPMD) σημείωσε ότι χρειαζόμαστε την Εξειδικευμένη Ιατρική για να μπορούμε να θεραπεύουμε χωρίς παρενέργειες και για να πληρώνουμε μόνο τη σωστή θεραπεία. Οι ομάδες ασθενών και γονέων ασχολούνται και με τη βιοηθική που πρέπει να τηρείται στη θεραπεία. Ωστόσο, «στην Ελλάδα δεν μπορούμε να κάνουμε έρευνα για την έρευνα. Χρειάζονται πόροι για σωστή διάγνωση, όπως η αποζημίωση των βιο-δεικτών και κλινικές μελέτες που θα δοκιμάζονται νέες θεραπείες σπανίων παθήσεων» ανέφερε ο κ. Αθανασίου.

Η κα. Κατερίνα Κουτσογιάννη, Πρόεδρος Συλλόγου Ρευματοπαθών Κρήτης μίλησε για τα οφέλη της εξατομικευμένης θεραπείας στους ρευματοπαθείς καθώς η αντιστοίχιση του κάθε ασθενούς σε ένα θεραπευτικό σχήμα μπορεί να προσφέρει βέλτιστα αποτελέσματα. Το κλειδί της εξατομικευμένης θεραπείας είναι η επικέντρωση στο γενετικό προφίλ κάθε ασθενούς» ανέφερε η κ. Κουτσογιάννη. Για τις ρευματικές παθήσεις ακολουθούνται συγκεκριμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα, ενώ τα φάρμακα διατίθενται από τον ΕΟΠΥΥ και τα σημεία διανομής είναι περιορισμένα.

Τελειώνοντας ο κ. Δημήτρης Κοντοπίδης, Πρόεδρος Πανελλήνιου Συλλόγου Κυστικής Ίνωσης ανέφερε ότι «η κυστική ίνωση είναι η πιο συχνή κληρονομική νόσος. Πρέπει να γίνεται ειδική καταγραφή ασθενών με την ίδια μετάλλαξη, για να χορηγηθεί η καταλληλότερη θεραπεία» τόνισε ο κ. Κοντοπίδης.
Οι δυσκολίες στην πρόσβαση των θεραπειών της κυστικής ίνωσης αφορούν θεραπείες που δεν έχουν εγκριθεί ακόμα στην Ελλάδα και οι ασθενείς τα προμηθεύονται μέσω ΙΦΕΤ, μέσα από ένα κυκεώνα γραφειοκρατίας. Η εξατομικευμένη θεραπεία σε όλες τις παθήσεις και ειδικά στη Κυστική Ίνωση βοηθά τους ασθενείς να έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής.