Γιατί τα αντιβιοτικά δεν είναι τόσο αποτελεσματικά όσο παλιότερα

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους μειώνεται ραγδαία, θέτοντας μια παγκόσμια κρίση υγείας. Η αντίσταση στα αντιβιοτικά αυξάνεται, καθιστώντας ακόμα και ήπιες/απλές λοιμώξεις ολοένα και πιο δύσκολο -και μερικές φορές αδύνατο- να θεραπευθούν.

Αυτό το άρθρο εξηγεί γιατί τα αντιβιοτικά χάνουν την αποτελεσματικότητά τους, τους παράγοντες που προκαλούν αντίσταση σε παγκόσμια κλίμακα και τι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση αυτής της αυξανόμενης απειλής.

Γιατί τα αντιβιοτικά χάνουν την αποτελεσματικότητά τους

Η αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών μειώνεται λόγω της προσαρμογής των βακτηρίων και της κακής φαρμακευτικής χρήσης από τον άνθρωπο. Να γιατί:

• Τα βακτήρια μεταλλάσσονται φυσικά με την πάροδο του χρόνου, επιτρέποντάς τους να αναπτύσσουν αντίσταση στα αντιβιοτικά.
• Πολλά βακτηριακά στελέχη έχουν εξελίξει μηχανισμούς εξουδετέρωσης ή αποφυγής των επιδράσεων των αντιβιοτικών, καθιστώντας τις θεραπείες αναποτελεσματικές.
• Ο ρυθμός της βακτηριακής εξέλιξης υπερβαίνει κατά πολύ την ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο κενό στις θεραπευτικές επιλογές.

Γεγονός: Από το 2000, μόνο λίγα νέα αντιβιοτικά έχουν εγκριθεί, ενώ οι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά λοιμώξεις έχουν εκτοξευθεί στα ύψη.

Βασικοί παράγοντες που οδηγούν την άνοδο της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά

Αρκετοί ανθρώπινοι και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν επιταχύνει την αντίσταση στα αντιβιοτικά:

1. Υπερ-συνταγογράφηση και κατάχρηση αντιβιοτικών

• Υπερ-συνταγογράφηση: Πολλοί γιατροί συνταγογραφούν αντιβιοτικά για ιογενείς λοιμώξεις, παρόλο που είναι αποτελεσματικά μόνο κατά των βακτηρίων.
• Μη ολοκληρωμένοι θεραπευτικοί κύκλοι: Οι ασθενείς που σταματούν πολύ σύντομα να παίρνουν αντιβιοτικά (προτού ολοκληρωθεί ο κύκλος λήψης τους) επιτρέπουν στα βακτήρια να επιβιώσουν και να αναπτύξουν αντίσταση.
• Αυτο-θεραπεία: Σε ορισμένες χώρες, τα αντιβιοτικά είναι διαθέσιμα χωρίς ιατρική συνταγή, γεγονός που οδηγεί σε κακή χρήση από τους πολίτες/ασθενείς.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι τα μισά από όλα τα αντιβιοτικά, που συνταγογραφούνται παγκοσμίως δεν είναι απαραίτητα για τη θεραπεία ασθενειών.

2. Αντιβιοτικά στη Γεωργία και την παραγωγή τροφίμων

Κτηνοτροφική βιομηχανία: Πάνω από το 70% των αντιβιοτικών παγκοσμίως χρησιμοποιούνται σε ζώα εκτροφής για την προώθηση της ανάπτυξης (των ζώων) και την πρόληψη ασθενειών.

• Ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτήρια στα τρόφιμα: Τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να εξαπλωθούν από τα ζώα στους ανθρώπους μέσω μολυσμένου κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών.
• Απορροή στο περιβάλλον: Τα υπολείμματα αντιβιοτικών από τα αγροκτήματα μολύνουν το έδαφος και το νερό, επιταχύνοντας περαιτέρω την αντίσταση.

Οι χώρες που έχουν απαγορεύσει τα αντιβιοτικά για την προώθηση της ανάπτυξης των ζώων έχουν δει μείωση των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά λοιμώξεων.

3. Περιβαλλοντική ρύπανση και ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά

Πρόσφατη έρευνα υπογραμμίζει νέους περιβαλλοντικούς κινδύνους που συμβάλλουν στην αντοχή στα αντιβιοτικά:

• Φαρμακευτικά απόβλητα: Η ακατάλληλη απόρριψη των αντιβιοτικών οδηγεί σε μόλυνση ποταμών, λιμνών και εδάφους, επιτρέποντας στα βακτήρια να αναπτύξουν αντίσταση.
• Νανοπλαστικά και απορρόφηση αντιβιοτικών: Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα νανοπλαστικά στο περιβάλλον αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα αντιβιοτικά απορροφώνται από τα βακτήρια, κάνοντας την αντίσταση να εξαπλώνεται ταχύτερα.

Η περιβαλλοντική ρύπανση από αντιβιοτικά θεωρείται πλέον μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία.

Παγκόσμιος αντίκτυπος της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά

Εάν αφεθεί ανεξέλεγκτη, η αντίσταση στα αντιβιοτικά θα έχει σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια υγεία και την Ιατρική.

1. Αυξημένη θνησιμότητα και αποτυχίες θεραπείας

• Κοινές λοιμώξεις όπως η πνευμονία, οι ουρολοιμώξεις και η φυματίωση γίνονται όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.
• Οι χειρουργικές επεμβάσεις και οι θεραπείες για τον καρκίνο εξαρτώνται από τα αντιβιοτικά για την πρόληψη των λοιμώξεων: χωρίς αυτά, οι επιπλοκές θα αυξηθούν.
• Οι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά λοιμώξεις ευθύνονται για σχεδόν 5 εκατομμύρια θανάτους ετησίως, με προβλέψεις για 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως έως το 2050.

Ο ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει την αντίσταση στα αντιβιοτικά ως μία από τις 10 κορυφαίες απειλές για την υγεία παγκοσμίως.

2. Οικονομική επίπτωση από την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά

• Η θεραπεία ανθεκτικών λοιμώξεων απαιτεί μεγαλύτερη παραμονή στο νοσοκομείο, ακριβά φάρμακα και πρόσθετες ιατρικές παρεμβάσεις.
• Η αντίσταση στα αντιβιοτικά θα μπορούσε να κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία 100 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2050 λόγω της απώλειας παραγωγικότητας και δαπανών υγειονομικής περίθαλψης.

Εάν δεν ληφθούν μέτρα, οι ανθεκτικές στα αντιβιοτικά λοιμώξεις θα μπορούσαν να γίνουν η επόμενη πανδημία.

Τι μπορεί να γίνει για την καταπολέμηση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά

Η αντιμετώπιση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά απαιτεί παγκόσμια συνεργασία και δράση σε όλους τους τομείς της υγειονομικής περίθαλψης, της γεωργίας και του περιβάλλοντος.

1. Πιο υπεύθυνη χρήση των αντιβιοτικών στην υγειονομική περίθαλψη

• Οι γιατροί πρέπει να περιορίσουν τις συνταγές μόνο για τις περιπτώσεις που τα αντιβιοτικά είναι πραγματικά απαραίτητα.
• Οι ασθενείς θα πρέπει να ολοκληρώνουν πάντα τον κύκλο αντιβιοτικής φαρμακευτικής θεραπείας, για να αποτρέψουν τα βακτήρια από το να επιβιώσουν και να μεταλλαχθούν.
• Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού είναι ζωτικής σημασίας για την μείωση της κατάχρησης αντιβιοτικών.

2. Μείωση της χρήσης αντιβιοτικών στη Γεωργία

• Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να απαγορεύσουν τη χρήση αντιβιοτικών για την προώθηση της ανάπτυξης των ζώων.
• Οι αγρότες θα πρέπει να υιοθετήσουν εναλλακτικές μεθόδους πρόληψης ασθενειών, όπως καλύτερη υγιεινή και εμβολιασμούς των ζώων.
• Οι καταναλωτές μπορούν να επιλέξουν κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς αντιβιοτικά για να υποστηρίξουν την υπεύθυνη Γεωργία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη απαγορεύσει τους αυξητικούς παράγοντες αντιβιοτικών στα ζώα, θέτοντας το παράδειγμα για άλλες περιοχές.

Συχνές Ερωτήσεις

Ποιος είναι ο κύριος λόγος που τα αντιβιοτικά χάνουν την αποτελεσματικότητά τους;

Η κύρια αιτία είναι η υπερβολική συνταγογράφηση και η κακή χρήση, που επιτρέπει στα βακτήρια να αναπτύξουν μηχανισμούς αντίστασης, καθιστώντας τα αντιβιοτικά αναποτελεσματικά.

Πώς τα νανοπλαστικά επηρεάζουν την αντοχή στα αντιβιοτικά;

Τα νανοπλαστικά μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο τα βακτήρια απορροφούν τα αντιβιοτικά, δυνητικά κάνοντας την αντίσταση να εξαπλωθεί ταχύτερα.

Μπορεί να αντιστραφεί η αντίσταση στα αντιβιοτικά;

Ενώ ορισμένα ανθεκτικά βακτήρια χάνουν την αντοχή τους με την πάροδο του χρόνου, η αναστροφή της εκτεταμένης αντοχής στα αντιβιοτικά απαιτεί συντονισμένη παγκόσμια δράση, συμπεριλαμβανομένης της καλύτερης διαχείρισης των αντιβιοτικών, της μειωμένης ρύπανσης και της ανάπτυξης νέων φαρμάκων.

Ποιες λοιμώξεις γίνονται πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν λόγω της αντοχής στα αντιβιοτικά;

Οι κοινές λοιμώξεις όπως οι ουρολοιμώξεις, η πνευμονία, η γονόρροια και η φυματίωση γίνονται όλο και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν λόγω της αυξανόμενης αντίστασης.

Σύνοψη

Η αντίσταση στα αντιβιοτικά είναι μια σιωπηλή παγκόσμια κρίση που απειλεί τη σύγχρονη ιατρική. Ο συνδυασμός υπερβολικής χρήσης, περιβαλλοντικής ρύπανσης και βακτηριακής εξέλιξης κάνει τις λοιμώξεις πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν.

• Ο περιορισμός της περιττής χρήσης αντιβιοτικών στην υγειονομική περίθαλψη και τη γεωργία είναι απαραίτητος.
• Η ρύθμιση των φαρμακευτικών αποβλήτων και της μόλυνσης από νανοπλαστικά μπορεί να επιβραδύνει την αντίσταση.
• Η επένδυση σε εναλλακτικές θεραπείες και νέα αντιβιοτικά είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της ιατρικής.

Πηγές:
hvg.hu
who.int
ncbi.nlm.nih.gov
nature.com