Σύνδρομο της Στοκχόλμης: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται

Οι άνθρωποι αναπτύσσουν με την πάροδο του χρόνου θετικά συναισθήματα για τους απαγωγείς, τους θύτες ή τους κακοποιητές τους.

Αφορά καταστάσεις όπως η κακοποίηση παιδιών, η κακοποιητική σχέση προπονητή-αθλητή, η εμπορία ανθρώπων για σεξουαλική εκμετάλλευση και οι κακοποιητικής μορφής σχέσεις γενικά.

Η αντιμετώπιση του συνδρόμου περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία («talk therapy») και φαρμακευτική αγωγή, όπου χρειάζεται.

Τι είναι το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Το σύνδρομο της Στοκχόλμης είναι μια ψυχολογική αντίδραση στην αιχμαλωσία. Τα άτομα με σύνδρομο Στοκχόλμης αναπτύσσουν ψυχολογική σύνδεση με τους απαγωγείς τους και αρχίζουν να τους συμπαθούν.

Εκτός από τη σχέση απαγωγέα-ομήρου για την οποία περιεγράφηκε αρχικά, το σύνδρομο της Στοκχόλμης περιλαμβάνει πλέον και άλλα είδη τραυμάτων στα οποία υπάρχει δεσμός μεταξύ του θύτη και του θύματος.

Πολλοί επαγγελματίες υγείας θεωρούν ότι τα θετικά συναισθήματα του θύματος προς τον θύτη του είναι μια ψυχολογική αντίδραση, ένας μηχανισμός αντιμετώπισης, που αναπτύσσουν για να επιβιώσουν τις ημέρες, τις εβδομάδες ή ακόμη και τα χρόνια του τραύματος ή της κακοποίησης.

Πώς πήρε το σύνδρομο της Στοκχόλμης το όνομά του;

Το σύνδρομο ονομάστηκε έτσι από μια ληστεία τράπεζας που έγινε το 1973 στη Στοκχόλμη της Σουηδίας. Κατά τη διάρκεια των εξαήμερων διαπραγματεύσεων με την αστυνομία, πολλοί από τους αιχμάλωτους υπαλλήλους της τράπεζας άρχισαν να συμπαθούν τους ληστές. Αφού αφέθηκαν ελεύθεροι, ορισμένοι τραπεζικοί υπάλληλοι αρνήθηκαν να καταθέσουν εναντίον των ληστών στο δικαστήριο και μάλιστα συγκέντρωσαν χρήματα για την υπεράσπισή τους.

Ένας εγκληματολόγος και ψυχίατρος που ερευνούσε το γεγονός ανέπτυξε τον όρο «σύνδρομο της Στοκχόλμης» για να περιγράψει τη συμπάθεια που έδειξαν ορισμένοι τραπεζικοί υπάλληλοι προς τους ληστές.

Συμπτώματα και αιτίες

Ποια είναι τα συμπτώματα του συνδρόμου της Στοκχόλμης; Οι άνθρωποι που πάσχουν από το σύνδρομο της Στοκχόλμης έχουν:

• Θετικά συναισθήματα για τους απαγωγείς ή τους κακοποιητές τους.
• Συμπάθεια για τις πεποιθήσεις και τις συμπεριφορές των απαγωγέων τους.
• Αρνητικά συναισθήματα για τις αστυνομικές αρχές ή άλλα πρόσωπα και κέντρα εξουσίας.

Πολλά συμπτώματα του συνδρόμου είναι παρόμοια με αυτά της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) και περιλαμβάνουν:

• Αναδρομές στο παρελθόν.
• Δυσπιστία, εκνευρισμό, άγχος.
• Το άτομο δεν μπορεί να χαλαρώσει ή να απολαύσει πράγματα που απολάμβανε στο παρελθόν.
• Προβλήματα συγκέντρωσης.

Τι προκαλεί το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν γιατί κάποιοι αιχμάλωτοι αναπτύσσουν σύνδρομο Στοκχόλμης και κάποιοι άλλοι όχι.

Μια θεωρία είναι ότι πρόκειται για τεχνική που κληρονομήθηκε από τους προγόνους μας. Στους πρώτους πολιτισμούς, υπήρχε πάντα ο κίνδυνος ένα άτομο μιας ομάδας να αιχμαλωτιστεί ή να σκοτωθεί από τα μέλη μιας άλλης κοινωνικής ομάδας. Ο δεσμός με τους απαγωγείς αύξανε τις πιθανότητες επιβίωσης. Κάποιοι ψυχίατροι πιστεύουν ότι αυτή η τεχνική είναι ένα φυσικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό.

Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, μια κατάσταση αιχμαλωσίας ή κακοποίησης είναι ιδιαίτερα φορτισμένη συναισθηματικά. Οι άνθρωποι προσαρμόζουν τα συναισθήματά τους και αρχίζουν να έχουν συμπόνια για τον κακοποιητή τους, όταν με την πάροδο του χρόνου τους δείχνει κάποια καλοσύνη. Επίσης, συνεργαζόμενα με τον κακοποιητή αντί να τον πολεμούν, τα θύματα μπορούν να είναι ασφαλή. Όταν δεν πληγώνεται από τον θύτη του, το θύμα μπορεί να αισθάνεται ευγνωμοσύνη και να θεωρεί ακόμη και ανθρώπινη τη συμπεριφορά του θύτη.

Πώς διαγιγνώσκεται το σύνδρομο της Στοκχόλμης;

Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία δεν αναγνωρίζει ούτε περιλαμβάνει το Σύνδρομο της Στοκχόλμης στην επίσημη λίστα ψυχικών παθήσεων, με αποτέλεσμα κάποιοι ειδικοί ψυχικής υγείας να αναγνωρίζουν την κατάσταση και κάποιοι άλλοι όχι. Όλοι αναγνωρίζουν ωστόσο συμπεριφορές που προκύπτουν από μια τραυματική κατάσταση. Τα κριτήρια για τη διάγνωση μετατραυματικού στρες ή τη διαταραχή οξέος στρες και ορισμένες θεραπείες, συχνά συμπίπτουν με αυτά για το σύνδρομο της Στοκχόλμης.

Διαχείριση και θεραπεία

Καθώς το σύνδρομο Στοκχόλμης δεν αναγνωρίζεται ως ψυχική πάθηση, δεν υπάρχει τυπική θεραπεία. Όπως και η θεραπεία για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, η θεραπεία του συνδρόμου της Στοκχόλμης περιλαμβάνει συνήθως ψυχιατρική και ψυχολογική συμβουλευτική («θεραπεία συζήτησης») ή/και φαρμακευτική αγωγή.

Η θεραπεία μπορεί να σάς βοηθήσει:

• Να κατανοήσετε την εμπειρία σας.
• Να κατανοήσετε πώς η συμπαθητική συμπεριφορά προς τους απαγωγείς σας ήταν μια δεξιότητα επιβίωσης.
• Να μάθετε πώς μπορείτε να προχωρήσετε στη ζωή σας.

Εάν έχετε συμπτώματα, ο γιατρός μπορεί να σας συνταγογραφήσει φάρμακα που θα σας βοηθήσουν να κοιμηθείτε ή θα μειώσουν το άγχος ή την κατάθλιψή σας.

Με πληροφορίες από Cleveland Clinic