Εφηβική κατάθλιψη: Τα συμπτώματα, η οικογενειακή αντιμετώπιση και οι γραμμές στήριξης

Θέματα όπως η πίεση των γονέων οι ακαδημαϊκές προσδοκίες και τα μεταβαλλόμενα συναισθήματα μπορούν να φέρουν πολλά σκαμπανεβάσματα στους εφήβους. Αλλά για μερικούς τα ψυχικά σκαμπανεβάσματα είναι πιο έντονα και πιο αυτοκαταστροφικά.

Η κατάθλιψη των εφήβων δεν είναι μια αδυναμία ή κάτι που μπορεί να ξεπεραστεί με δύναμη θέλησης - μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες και απαιτεί μακροπρόθεσμη θεραπεία. Για τους περισσότερους εφήβους, τα συμπτώματα κατάθλιψης χαλαρώνουν με τη θεραπεία, όπως φαρμακευτική αγωγή και ψυχολογική συμβουλευτική και δεν φτάνει απλώς η αρωγή της οικογένειας ή των φίλων.

Συμπτώματα

Τα σημάδια και τα συμπτώματα κατάθλιψης των εφήβων περιλαμβάνουν μια μεταστροφή από την προηγούμενη στάση και συμπεριφορά του εφήβου που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές δυσκολίες και προβλήματα στο σχολείο ή στο σπίτι, σε κοινωνικές δραστηριότητες ή σε άλλους τομείς της ζωής. Στην αρχή μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα αντιληπτά αλλά επειδή τα συμπτώματα κατάθλιψης μπορεί να διαφέρουν σε σοβαρότητα και το παραμικρό σύμπτωμα χρήζει προσοχής.

Δώστε βάση αν το παιδί σας έχει τα εξής χαρακτηριστικά ως προς τη συμπεριφορά ή και τις αντιδράσεις του:

• Συναισθηματικές μεταπτώσεις
• Συναισθήματα θλίψης, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν ξέσπασμα κλάματος χωρίς προφανή λόγο
• Απογοήτευση ή αισθήματα θυμού, ακόμα και για μικρά ζητήματα
• Αίσθημα απελπισίας
• Ευερέθιστη συμπεριφορά
• Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστηση σε συνήθεις δραστηριότητες
• Αδιαφορία ή σύγκρουση με την οικογένεια και τους φίλους
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση/ αυτοπεποίθηση
• Αισθήματα ενοχής
• Εμμονή σε προηγούμενες αποτυχίες ή υπερβολική αυτοκριτική / αυτό -μαστίγωμα
• Εξαιρετική ευαισθησία στην απόρριψη ή την αποτυχία και ανάγκη για υπερβολική επιβεβαίωση
• Πρόβλημα συγκέντρωσης, λήψης αποφάσεων και μνήμης
• Αρνητικές σκέψεις για το μέλλον
• Συχνές σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
• Αλλαγές συμπεριφοράς

Παρακολουθήστε ως γονείς αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως:

• Κόπωση και απώλεια ενέργειας
• Αϋπνία ή υπερβολική ανάγκη για ύπνο
• Αλλαγές στην όρεξη - μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους ή αυξημένες επιθυμίες για φαγητό και αύξηση βάρους
• Χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών
• Διέγερση ή ανησυχία
• Επιβραδυνόμενη σκέψη, ομιλία ή νωθρές κινήσεις του σώματος
• Συχνά παράπονα για ανεξήγητους πόνους και πονοκεφάλους (ψυχοσωματικά) οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν συχνές επισκέψεις στο σχολικό ιατρείο
• Κοινωνική απομόνωση
• Κακή σχολική απόδοση ή συχνές απουσίες από το σχολείο
• Λιγότερη προσοχή στην προσωπική υγιεινή ή εμφάνιση
• Θυμωμένα ξεσπάσματα, διασπαστική ή επικίνδυνη συμπεριφορά ή άλλες υποκριτικές συμπεριφορές
• Αυτοτραυματισμός — για παράδειγμα, κοπή ή καύση
• Σχέδια αυτοκτονίας ή μια απόπειρα αυτοκτονίας

Τι είναι φυσιολογικό και τι όχι

Μπορεί να είναι δύσκολο να πούμε με βεβαιότητα ότι η εναλλαγή συναισθημάτων συνδέεται με την κατάθλιψη. Προσπαθήστε να είστε κοντά στο παιδί σας, να το ακούσετε και να κατανοήσετε τον λόγο που κάνει τις σκέψεις αυτές. Επίσης, μπείτε «στα παπούτσια» του και προσπαθήστε να σκεφτείτε εσείς πώς θα αντιδρούσατε στη θέση του. Μην είστε επικριτικοί αλλά στοργικοί και συμπονετικοί.

Πότε να επισκεφτείτε έναν ψυχολόγο

Εάν τα σημάδια κατάθλιψης και τα συμπτώματα συνεχιστούν, αρχίστε να παρεμβαίνετε στη ζωή του εφήβου σας. Κλείστε ένα ραντεβού με έναν ψυχολόγο αρχικά ως γονείς και στη συνέχεια με το παιδί σας.

Τα συμπτώματα κατάθλιψης πιθανότατα δεν θα καλυτερέψουν από μόνα τους και μπορεί να επιδεινωθούν ή να οδηγήσουν σε άλλα προβλήματα εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Οι καταθλιπτικοί έφηβοι μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο αυτοκτονίας, ακόμη και αν τα σημάδια και τα συμπτώματα δεν φαίνεται να είναι σοβαρά.

Εάν είστε έφηβος και νομίζετε ότι μπορεί να έχετε κατάθλιψη ή έχετε έναν φίλο που μπορεί να έχει κατάθλιψη ζητήστε τη βοήθεια ενός ενήλικα που εμπιστεύεστε.

Γραμμή στήριξης για εφήβους

Αρκετοί φορείς, οργανώσεις, σωματεία, κλπ, προσφέρουν συμβουλευτική, ψυχολογική και κοινωνική στήριξη σε παιδιά, έφηβους ή ενήλικες, μέσω τηλεφώνου.

Μέσω της Γραμμής SOS 1056 παιδιά, έφηβοι και γονείς βρίσκουν ανθρώπους να τους ακούσουν και να δράσουν ώστε να προσφέρουν την στήριξη που χρειάζεται σε κάθε μία περίπτωση. Η γραμμή λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα 365 ημέρες το χρόνο δωρεάν από σταθερό, κινητό και καρτοτηλέφωνο και στηρίζεται από προσωπικό της μη κυβερνητικής οργάνωσης το «Χαμόγελο του Παιδιού».

Η ευρωπαϊκή «Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116 111» είναι μια νέα συμβουλευτική τηλεφωνική γραμμή αποκλειστικά για παιδιά και εφήβους. Αν είσαι παιδί ή έφηβος μέχρι 18 ετών μπορείς να τηλεφωνήσεις δωρεάν από σταθερό ή κινητό τηλέφωνο από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας. Οι μέρες και ώρες που μπορεί ένας έφηβος να καλέσει είναι από Δευτέρα έως και Παρασκευή από τις 14:00 το μεσημέρι ως τις 20:30 το βράδυ και κάθε Σάββατο από τις 9:30 το πρωί ως τις 14:00 το μεσημέρι.

Γραμμή Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας 197 (Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης - Ε.Κ.Κ.Α). Απευθύνεται σε όλο τον πληθυσμό που αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα ψυχοκοινωνικής φύσης, αλλά κυρίως σε άτομα, οικογένειες και ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες που διέρχονται κάποιας μορφής κρίση ή περιέρχονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, π.χ. θύματα οικογενειακής βίας. Είναι στελεχωμένη με εξειδικευμένους κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους. Λειτουργεί δωρεάν ως γραμμή έκτακτης ανάγκης όλο το 24ωρο.

Γραμμή Βοήθειας «ΥποΣΤΗΡΙΖΩ» 80011 80015 (Γραμμή Βοήθειας Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου σε συνεργασία με τη Μονάδα εφηβικής υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων).

Απευθύνεται σε εφήβους και τις οικογένειές τους, παρέχοντας υποστήριξη σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών σε συνάρτηση με την υγεία και την ευημερία του παιδιού (παρενόχληση, εξάρτηση, επιβλαβές περιεχόμενο, παιδοφιλία, κ.α.). Λειτουργεί καθημερινές και ώρες 9:00 - 17:00 και είναι χωρίς χρέωση για αστικές και υπεραστικές κλήσεις. Η Γραμμή Βοηθείας αποτελεί τον εθνικό εκπρόσωπο του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Γραμμών Βοηθείας (Helplines) στο πλαίσιο του Δικτύου Ενημέρωσης και Επαγρύπνησης Insafe. Στελεχώνεται από εξειδικευμένους παιδοψυχολόγους σε θέματα χρήσης / κατάχρησης διαδικτύου για τα παιδιά και τους εφήβους.

Γραμμή 11525 (Μαζί για το Παιδί)

Η Γραμμή 11525 προσφέρει συμβουλευτική για οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζει ένα παιδί ή ένας έφηβος έως 18 ετών, λήψη ανώνυμων και επώνυμων καταγγελιών για περιστατικά κακοποίησης ανηλίκων, παραπομπές και ενημέρωση για υπηρεσίες που προσφέρουν άλλοι φορείς για το παιδί και την οικογένεια σε πανελλαδικό επίπεδο, κλπ. Οι κλήσεις είναι εμπιστευτικές και δεν ηχογραφούνται, ενώ το επιστημονικό της προσωπικό απαρτίζεται αποκλειστικά από ψυχολόγους, συμβούλους ψυχικής υγείας και κοινωνικούς λειτουργούς που δεσμεύονται από κώδικα δεοντολογίας για την τήρηση απορρήτου. Η γραμμή είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Τηλεφωνικών Γραμμών για τη στήριξη του Παιδιού (Child Helpline International). Οι κλήσεις έχουν χρέωση μίας αστικής μονάδας από σταθερό ΟΤΕ για αστικά και υπεραστικά τηλέφωνα ανεξαρτήτως διάρκειας κλήσης. Οι χρεώσεις για κάθε άλλο πάροχο σταθερής και κινητής τηλεφωνίας διαφέρουν ανάλογα με τον τιμοκατάλογο του παρόχου.

Συνήγορος του Παιδιού 800-11-32000

Ο Συνήγορος του Πολίτη προάγει και τα δικαιώματα του παιδιού (έως 18 ετών) παρεμβαίνοντας σε υποθέσεις που αφορούν ενέργειες ή παραλείψεις δημοσίων υπηρεσιών αλλά και ιδιωτών (φυσικών ή νομικών προσώπων). Λειτουργεί ιδιαίτερη τηλεφωνική γραμμή για ανήλικους, χωρίς χρέωση, (Δευτέρα - Παρασκευή 09.00-15.00) και ειδικά διαμορφωμένο χώρο, στον οποίο οι ανήλικοι μπορούν να συναντήσουν το ειδικευμένο προσωπικό. Ο Συνήγορος προβαίνει σε συστάσεις προς τους εμπλεκόμενους και προτείνει κάθε μέτρο που κρίνει αναγκαίο για την εξάλειψη των παρατηρούμενων προβλημάτων και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων του παιδιού.