Μικροβιακή αντοχή: Τι είναι και γιατί εξελίσσεται σε πανδημία

Αυτά τα λεγόμενα υπερβακτήρια καθιστούν τις λοιμώξεις πιο δύσκολες στη θεραπεία, καθώς οι γιατροί αναζητούν εναλλακτικές λύσεις, και έχουν σκοτώσει άμεσα περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο από το 1990.

Οι θάνατοι θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 68% μεταξύ 2021 και 2050, σύμφωνα με μια νέα μεγάλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The Lancet.

Περισσότεροι από 39 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα μπορούσαν να πεθάνουν από λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιβιοτικά τα επόμενα 25 χρόνια, και άλλα 130 εκατομμύρια θα μπορούσαν να πεθάνουν από συναφείς αιτίες, σύμφωνα με τη μελέτη-ορόσημο που έρχεται λίγες ημέρες πριν οι παγκόσμιοι ηγέτες συνέλθουν στη Νέα Υόρκη για να υπογράψουν μια δέσμευση για την καταπολέμηση της αυξανόμενης απειλής για τη δημόσια υγεία.

Οι κίνδυνοι από την ΑΜΡ αυξάνονται συνεχώς. Μέχρι το 2050, θα μπορούσαν να υπάρξουν 1,91 εκατομμύρια θάνατοι άμεσα από την ΑΜΡ και 6,31 εκατομμύρια θάνατοι από αιτίες που σχετίζονται με την ΑΜΡ, που σημαίνει ότι μια λοίμωξη ανθεκτική στα φάρμακα έπαιξε ρόλο στο θάνατο κάποιου, αλλά η ίδια η ανθεκτικότητα μπορεί να ήταν ή να μην ήταν παράγοντας, σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις του έργου Global Research on Antimicrobial Resistance (GRAM).

«Πρόκειται πραγματικά για μια πολύ σιωπηλή πανδημία, η οποία αυξάνεται. Η προσοχή μας πρέπει να είναι εκεί τώρα», δήλωσε στο Euronews Health ο Ahmed Ogwell, αντιπρόεδρος της παγκόσμιας στρατηγικής για την υγεία στο Ίδρυμα των Ηνωμένων Εθνών και πρώην αναπληρωτής γενικός διευθυντής των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αφρικής (Africa CDC).

Οι θάνατοι που σχετίζονται με την ΑΜΡ αυξάνονται ραγδαία σε άτομα άνω των 70 ετών

Για τη νέα μελέτη, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν 520 εκατομμύρια εγγραφές για να εκτιμήσουν τον αριθμό των θανάτων και των προσαρμοσμένων στην αναπηρία ετών ζωής (DALY) -ένα μέτρο ποιότητας ζωής- που μπορούν να αποδοθούν άμεσα στην ΑΜΡ ή να συνδεθούν με αυτήν σε 22 παθογόνα, 84 συνδυασμούς παθογόνου-φαρμάκου και 11 λοιμώξεις. Η ανάλυση κάλυψε 204 χώρες και εδάφη.

Διαπίστωσαν ότι από το 1990 έως το 2021, οι θάνατοι που σχετίζονται με την ΑΜΡ μειώθηκαν κατά περίπου 60% μεταξύ των παιδιών κάτω των 5 ετών, αλλά αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 80% για τους ενήλικες 70 ετών και άνω. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα προγράμματα εμβολιασμού και άλλα μέτρα πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων προστάτευαν τα παιδιά και ότι η γήρανση του πληθυσμού πολλών χωρών άφηνε τους ηλικιωμένους ευάλωτους.

Οι ηλικιωμένοι θα συνεχίσουν να σηκώνουν το κύριο βάρος της αύξησης του αριθμού των θανάτων τα επόμενα χρόνια, όπως δείχνει η ανάλυση. Αλλά δεν είναι οι μόνοι που κινδυνεύουν.

«Ανεξάρτητα από το πού ζουν οι άνθρωποι, θα χρειαστούν αντιβιοτικά αν περάσουν από διαδικασίες, χημειοθεραπεία για τον καρκίνο, αν νοσηλευτούν ποτέ, επειδή όλοι κινδυνεύουν από βακτηριακή λοίμωξη», δήλωσε στο Euronews Health ο Ramanan Laxminarayan, ο οποίος ηγείται του ερευνητικού ινστιτούτου One Health Trust.

«Τα αντιβιοτικά δεν λειτουργούν πλέον αξιόπιστα λόγω της ανθεκτικότητας στα φάρμακα», πρόσθεσε. «Πριν από είκοσι χρόνια, η πιθανότητα να συμβεί κάτι τέτοιο ήταν περίπου μία στις 100 πιθανότητες, ίσως και λιγότερες. Σήμερα, αυτή η πιθανότητα είναι μία στις τρεις [ή] μία στις τέσσερις, και αυτό καθιστά όλες αυτές τις άλλες πτυχές της σύγχρονης ιατρικής πολύ πιο επικίνδυνες».

Οι άνθρωποι στη Νότια Ασία, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας, του Πακιστάν και του Μπαγκλαντές, καθώς και σε άλλα μέρη της νότιας και ανατολικής Ασίας, της υποσαχάριας Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, αναμένεται επίσης να πληγούν σκληρά.

Οι χώρες με χαμηλότερο και μεσαίο εισόδημα αντιμετωπίζουν μια διπλή πρόκληση, δεδομένου ότι πολλοί ασθενείς δεν έχουν εξ αρχής πρόσβαση σε αντιβιοτικά, σύμφωνα με τον Laxminarayan, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα έκθεση, αλλά συνέβαλε σε μια σειρά του Lancet σχετικά με τη μικροβιακή αντοχή νωρίτερα φέτος.

Αυτό σημαίνει ότι η απλή ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών φαρμάκων αντιμετωπίζει μόνο το μισό πρόβλημα.

«Η αντίσταση στα φάρμακα δεν είναι το πρωταρχικό τους ζήτημα [στις περιοχές με χαμηλή πρόσβαση] - το πρωταρχικό τους ζήτημα είναι οι ίδιες οι βακτηριακές λοιμώξεις», δήλωσε ο Laxminarayan.

Παρά τις ανισότητες, καμία περιοχή δεν είναι απρόσβλητη από τους κινδύνους. Ο ετήσιος αριθμός των θανάτων που οφείλονται στην ΑΜΡ στις χώρες υψηλού εισοδήματος αναμένεται να αυξηθεί από 125.000 σε 192.000 μεταξύ 2021 και 2050, σύμφωνα με τη μελέτη. Πολλές εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι θα πεθάνουν από συναφείς αιτίες.

Παγκόσμια βήματα για την αντιμετώπιση της ΑΜΡ

Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών θα συνεδριάσει την επόμενη εβδομάδα για τη δεύτερη συνάντηση υψηλού επιπέδου για την AMR, η τελευταία ήταν το 2016. Οι παγκόσμιοι ηγέτες αναμένεται να υπογράψουν μια πολιτική δέσμευση για τον περιορισμό των ανθρώπινων θανάτων από την ΑΜΡ.

Ωστόσο, η δήλωση αποδυναμώθηκε επίσης κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων των τελευταίων μηνών, υπογραμμίζοντας την έλλειψη συναίνεσης σχετικά με συγκεκριμένους στόχους για την ΑΜΡ.

Για παράδειγμα, ένας στόχος για τον περιορισμό των αντιμικροβιακών ουσιών στην κτηνοτροφία κατά τουλάχιστον 30%, ο οποίος περιλαμβανόταν σε προηγούμενο προσχέδιο, αφαιρέθηκε στην τελευταία έκδοση και αντικαταστάθηκε με την υπόσχεση να "προσπαθήσουμε ουσιαστικά" για τη μείωση της χρήσης τους.

«Είχαμε μια δύσκολη διαδρομή σε αυτό το θέμα», δήλωσε στο Euronews Health η Δρ Sally Davies, ειδική απεσταλμένη του Ηνωμένου Βασιλείου για την AMR και πρώην επικεφαλής ιατρός της Αγγλίας.

«Θα θέλαμε να ανεβάζουμε σταθερά ρυθμούς και να βελτιώνουμε εκεί που πηγαίνουμε... αλλά η διακυβέρνηση είναι ένα πολύ δύσκολο πράγμα, και σε αυτό το σημείο, δεν έχουμε έναν αποτελεσματικό μηχανισμό διακυβέρνησης».

Ο Davies ζήτησε τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης επιστημονικής επιτροπής για την ΑΜΡ, πρόσθετη συλλογή δεδομένων και χρηματοδότηση, μεγαλύτερη εστίαση στους κινδύνους για τα συστήματα τροφίμων και το περιβάλλον, καθώς και κίνητρα για τις φαρμακευτικές εταιρείες να αναπτύξουν νέα αντιβιοτικά.

Τελικά, θα ήθελε η παγκόσμια συνεργασία για την ΑΜΡ να μοιάζει με τη διεθνή συνθήκη για τον καπνό, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2005.

Σύμφωνα με τη μελέτη του Lancet, πολλοί από τους προβλεπόμενους θανάτους από την ΑΜΡ θα μπορούσαν να περιοριστούν με μερικά βασικά μέτρα, όπως ο καλύτερος έλεγχος των λοιμώξεων, οι εκτεταμένοι εμβολιασμοί, η ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών και η ελαχιστοποίηση της χρήσης τους όταν δεν είναι απαραίτητη σε ιατρικά και γεωργικά περιβάλλοντα.

Με βελτιωμένη πρόσβαση στα αντιβιοτικά και καλύτερη φροντίδα των λοιμώξεων, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να αποφευχθούν 92 εκατομμύρια θάνατοι μεταξύ 2025 και 2050. Εάν αναπτυχθούν φάρμακα που στοχεύουν τα αρνητικά κατά Gram βακτήρια -τα οποία είναι μερικά από τα πιο ανθεκτικά στα αντιβιοτικά- θα μπορούσαν να αποφευχθούν 11,1 εκατομμύρια θάνατοι.

«Χρειάζεται απλώς κάθε τομέας να προσφέρει αυτό που πρέπει να κάνει», δήλωσε ο Davies.

Προσπάθειες για τη μείωση της εξάρτησης από τα αντιβιοτικά

Ορισμένες χώρες και βιομηχανίες έχουν ήδη λάβει μέτρα για τη μείωση της εξάρτησής τους από τα αντιμικροβιακά. Οι νορβηγικές ιχθυοκαλλιέργειες, για παράδειγμα, άρχισαν να χρησιμοποιούν εμβόλια στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οδηγώντας σε απότομη μείωση της χρήσης αντιβακτηριακών.

Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, η μέση χρήση μικροβίων για ιατρική θεραπεία μειώθηκε κατά 2,5 % μεταξύ 2019 και 2022, γεγονός που δείχνει ότι το μπλοκ σημειώνει «αργή πρόοδο» προς τον στόχο του να περιορίσει τη χρήση κατά 20 % έως το 2030, σύμφωνα με τον οργανισμό δημόσιας υγείας της ΕΕ.

Παρά την πρόοδο αυτή, ωστόσο, τα διδάγματα από άλλες παγκόσμιες κρίσεις στον τομέα της υγείας, όπως η πανδημία COVID-19 και η επιδημία του HIV/AIDS, υποδηλώνουν ότι οι χώρες υψηλού εισοδήματος θα μπορούσαν να αργήσουν να περιορίσουν ένα πρόβλημα που επηρεάζει δυσανάλογα τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

«Πρέπει να προϋπολογίσουμε στην απάντησή μας ότι η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει γρήγορα», δήλωσε ο Ogwell, «πράγμα που σημαίνει ότι ο σχεδιασμός των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος πρέπει να το λάβει υπόψη του και να θέσει σε εφαρμογή πολιτικές που θα διευκολύνουν τη συνεργασία τους».

Πρόσθεσε ότι η καλύτερη επιτήρηση και η ανταλλαγή δεδομένων θα είναι το κλειδί για τον εντοπισμό και την ταχεία αντίδραση στις αναδυόμενες απειλές από παθογόνα.

Πέρα από τη δράση της κυβέρνησης ή της βιομηχανίας, οι άνθρωποι μπορούν επίσης να λάβουν μέτρα για την προστασία τους, δήλωσε ο Laxminarayan.

«Δεν χρειάζεται κάποιος άλλος να σας πει να πλύνετε τα χέρια σας, να εμβολιαστείτε, να βεβαιωθείτε ότι δεν κάνετε υπερβολική χρήση αντιβιοτικών, να βεβαιωθείτε ότι όταν αγοράζετε κοτόπουλο -αν τρώτε κοτόπουλο- είναι χωρίς αντιβιοτικά», δήλωσε ο Laxminarayan.

Πηγή: euronews