Πώς δρουν τα θεραπευτικά εμβόλια έναντι του καρκίνου

Ασθενής, πάσχων από καρκίνο του πνεύμονα, ήταν ο πρώτος πανευρωπαϊκά, που έλαβε προ ημερών στο Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης -μέλος του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών- το mRNA εμβόλιο για τον καρκίνο του πνεύμονα.

Σε συνεργασία με το Ογκολογικό τμήμα κλινικών μελετών του Ιατρικού Διαβαλκανικού, υπό την επίβλεψη της Δρ. Σοφίας Μπάκα, Παθολόγου - Ογκολόγου, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Μοριακής Ιατρικής ΑΠΘ, ο ασθενής αφού υποβλήθηκε σε χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου έλαβε στη συνέχεια έναν κύκλο χημειοθεραπείας. Τμήμα του όγκου εστάλη στα κεντρικά εργαστήρια, που χρησιμοποιούνται για τη μελέτη, ώστε να δημιουργηθεί ενέσιμη θεραπεία, τύπου εμβολίου, που εκπαιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα να μην επιτρέπει να δημιουργηθούν άλλοι ίδιοι όγκοι.

«Η κλινική αυτή μελέτη επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και χορήγηση mRNA εμβολίων έναντι του καρκίνου. Πρόκειται για εξατομικευμένη θεραπεία», αναφέρει η κ. Μπάκα, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, εξηγώντας ότι «το εμβόλιο μεταφέρει δεδομένα με στόχο 34 αντιγόνα και θέτει σε λειτουργία τον μηχανισμό του ανοσοποιητικού, κατάλληλο για τις μοναδικές κυτταρικές μεταλλάξεις κάθε ασθενούς με καρκίνο του πνεύμονα».

Σχετικά με την προοπτική της εξατομικευμένης αυτής θεραπείας η καθηγήτρια επισημαίνει ότι «η μελέτη αυτή ανοίγει δρόμους και για εμβόλια για άλλες μορφές καρκίνου», διευκρινίζοντας ότι «από το τέλος του 2023, χορηγείται στο πλαίσιο κλινικής μελέτης και σε χειρουργημένους ασθενείς με μελάνωμα, υψηλού κινδύνου» και «τα δεδομένα της μελέτης του μελανώματος είναι πολύ ενθαρρυντικά», ενώ «ακολουθεί το εμβόλιο για τον καρκίνο του παγκρέατος, και ετοιμάζονται παράλληλα εμβόλια για καρκίνο ουροδόχου κύστεως».

Η κ. Μπάκα μιλά ακόμη για τις προϋποθέσεις συμμετοχής ασθενών στην κλινική μελέτη, τη διαδικασία παρασκευής και χορήγησης του εμβολίου για τον καρκίνο του πνεύμονα και για τον τρόπο με τον οποίο το εμβόλιο εκπαιδεύει και πυροδοτεί το ανοσοποιητικό σύστημα, προκειμένου αυτό να κινηθεί εναντίον της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης της Παθολόγου - Ογκολόγου, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Μοριακής Ιατρικής ΑΠΘ, Δρ. Σοφίας Μπάκα στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:

Ερ. Τα εμβόλια είναι γενικώς ταυτισμένα με την πρόληψη ασθενειών. Πώς δρουν τα θεραπευτικά εμβόλια έναντι του καρκίνου και γιατί δεν προλαμβάνουν τον καρκίνο;

Η ιδέα των εμβολίων κατά του καρκίνου δεν είναι καινούρια και βασίζεται στην ικανότητα του ανοσοποιητικού μας συστήματος να αναγνωρίζει μεταλλαγμένες πρωτεΐνες του καρκινικού κυττάρου, καταστρέφοντας τον καρκίνο. Προκειμένου να εκδηλωθεί ο καρκίνος, το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται ή υπολειτουργεί. Τα εμβόλια λοιπόν, έχουν ρόλο στη θεραπευτική του καρκίνου προσπαθώντας να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Είναι διαφορετικά από τα προληπτικά εμβόλια, που προστατεύουν από ιούς, οι οποίοι σχετίζονται με συχνότερη εμφάνιση καρκίνου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα, το ήδη χρησιμοποιούμενο εδώ και χρόνια εμβόλιο κατά του ιού HPV. Ο ιός αυτός σχετίζεται με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Ήδη, έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες τεχνολογίες εμβολίων (πρωτεϊνικά, DNA, δενδριτικά) χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία mRNA, έχει δώσει νέα ώθηση στις προσπάθειες δημιουργίας θεραπευτικών εμβολίων. Μεγάλη Αμερικανική εταιρεία ογκολογικών φαρμάκων και ανοσοθεραπείας διενεργεί παγκόσμια κλινική μελέτη συνδυασμού ανοσοθεραπείας με εμβόλιο έναντι του καρκίνου του πνεύμονα.

Η κλινική αυτή μελέτη επικεντρώνεται στην ανάπτυξη και χορήγηση mRNA εμβολίων έναντι του καρκίνου. Πρόκειται για εξατομικευμένη θεραπεία. Στηρίζεται στα νεοαντιγόνα του όγκου τα οποία είναι μοναδικά στον καρκίνο του κάθε ασθενούς και για τον λόγο αυτό απαιτείται εξατομικευμένη προσέγγιση. Αυτά είναι δείκτες στα κύτταρα του όγκου που θα μπορούσαν να αναγνωριστούν από το ανοσοποιητικό σύστημα. Έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο που εκπαιδεύει και πυροδοτεί το ανοσοποιητικό σύστημα, προκειμένου αυτό να κινηθεί εναντίον της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου.

Το εμβόλιο μεταφέρει δεδομένα με στόχο 34 αντιγόνα και θέτει σε λειτουργία τον μηχανισμό του ανοσοποιητικού, κατάλληλο για τις μοναδικές κυτταρικές μεταλλάξεις κάθε ασθενούς με καρκίνο του πνεύμονα. Όπως αναφέρθηκε, τα νέα εμβόλια για τον καρκίνο στηρίζονται στα νεοαντιγόνα του καρκίνου για να παρασκευαστούν. Δεν γίνεται να δημιουργηθούν εμβόλια έναντι του φυσιολογικού κυττάρου, έναντι του σώματός μας. Η εξατομικευμένη θεραπεία, τύπου εμβολίου, έχει ρόλο στη θεραπεία του καρκίνου και όχι στην πρόληψη.

Ερ. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να λάβει ένας ασθενής το εμβόλιο για τον καρκίνο του πνεύμονα;

Χορηγείται σε ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί για καρκίνο του πνεύμονα -μη μικροκυτταρικό και ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου υποτροπής. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να έχουν ήδη πάρει 1 με 4 κύκλους συμπληρωματικής χημειοθεραπείας.

Ερ. Ποια είναι η διαδικασία παρασκευής του εμβολίου;

Λαμβάνουμε αίμα από τον ασθενή που είναι υποψήφιος να μπει στη μελέτη καθώς και κομμάτι από τον όγκο που έχει ήδη εξαιρεθεί. Αυτά το στέλνουμε στο κεντρικό εργαστήριο στην Ευρώπη. Εκεί επεξεργάζονται το υλικό (αλληλουχία DNA, χρήση τεχνητής νοημοσύνης). Ελέγχεται δηλαδή αν υπάρχουν τα νεοαντιγόνα. Είναι το πρώτο βήμα και διαρκεί περίπου δέκα μέρες. Στη συνέχεια ξεκινάει η παρασκευή του εμβολίου. Συνολικά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει 6-8 εβδομάδες. Στη συνέχεια στέλνεται σε μας, έτοιμο να χορηγηθεί.

Ερ. Σε τι μορφή και σε πόσα στάδια χορηγείται η εξατομικευμένη θεραπεία;

Το εμβόλιο χορηγείται ενδομυϊκά, σε 9 δόσεις, κάθε 3 εβδομάδες σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία, η οποία γίνεται με ενδοφλέβια έγχυση, επίσης σε 9 δόσεις, αλλά κάθε έξι εβδομάδες.

Ερ. Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες του εμβολίου;

Το εμβόλιο μπορεί, να προκαλέσει ερυθρότητα και πόνο στο σημείο της ένεσης όπως όλα τα εμβόλια και πυρετό τις πρώτες μέρες μετά τη χορήγησή του. Η εξατομικευμένη θεραπεία νεοαντιγόνων είναι πολύ πιο έξυπνη, από ορισμένες απόψεις, από ένα εμβόλιο και απολύτως προσαρμοσμένη για τον ασθενή.

Ερ. Το εμβόλιο χορηγείται ή θα μπορέσει να χορηγηθεί και σε ασθενείς με άλλους τύπους καρκίνων;

Η μελέτη αυτή ανοίγει δρόμους και για εμβόλια για άλλες μορφές καρκίνου. Από το τέλος του 2023, χορηγείται στα πλαίσια κλινικής μελέτης και σε χειρουργημένους ασθενείς με μελάνωμα, υψηλού κινδύνου. Μέχρι σήμερα στο κέντρο μας έχουν λάβει θεραπεία αρκετοί ασθενείς. Τα δεδομένα της μελέτης του μελανώματος είναι πολύ ενθαρρυντικά.

Ακολουθεί το εμβόλιο για τον καρκίνο του παγκρέατος, και ετοιμάζονται παράλληλα εμβόλια για καρκίνο ουροδόχου κύστεως. Πιστεύω σε λίγα χρόνια, ο συνδυασμός ανοσοθεραπείας και εξατομικευμένου εμβολίου, θα αποδειχθεί αποτελεσματικός, για πολλούς τύπους καρκίνου.

Ερ. Πώς μπορεί να ενημερωθεί ένας ασθενής για την εξατομικευμένη αυτή θεραπεία;

Η εξατομικευμένη θεραπεία είναι διαθέσιμη μόνο για τους ασθενείς που λαμβάνουν μέρος στην κλινική αυτή μελέτη. Για να μάθουν περισσότερα οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν με την ομάδα κλινικών μελετών του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης ή με την Κλινική Μοριακής Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στο Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, όπου σε λίγο θα ξεκινήσει παρόμοια μελέτη εξατομικευμένης θεραπείας. Η συμμετοχή στην κλινική μελέτη είναι δωρεάν, είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα».

Από το ΑΠΕ-ΜΠΕ