Covid-19: Γιατί αυξάνει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ

Οι ποικίλες νευρολογικές εκδηλώσεις της λοίμωξης από σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο SARS-CoV-2, υποδεικνύουν ότι ο ιός θα μπορούσε να επηρεάσει τον εγκέφαλο με διάφορους τρόπους.

Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ιογενείς λοιμώξεις μπορεί να οδηγήσουν σε νευροεκφυλιστικές παθήσεις. Δεδομένου ότι η COVID-19 και η νόσος Αλτσχάιμερ έχουν κοινούς παράγοντες κινδύνου και παθολογικά χαρακτηριστικά, υπήρξαν σημαντικές ανησυχίες για τη δημόσια υγεία σχετικά με τις νευρολογικές επιπτώσεις της λοίμωξης SARS-CoV-2 και της πιθανής συμβολής της στην εμφάνιση και την εξέλιξη του Αλτσχάιμερ μέσω της νευροφλεγμονής.

Σε πρόσφατη ανασκόπηση, οι ερευνητές αξιολογούν τον αντίκτυπο της COVID-19 στην παθολογία της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Παθογένεση και παράγοντες κινδύνου Αλτσχάιμερ και COVID-19

Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από αύξηση των αμυλοειδών πλακών, νευροφλεγμονή και απώλεια νευρώνων.

Οι εξωκυτταρικές πλάκες αμυλοειδούς, οι οποίες κυριαρχούν στον ιππόκαμπο και στον νεοφλοιό, αναπτύσσονται λόγω της συσσώρευσης αμυλοειδούς βήτα (Αβ), που προκύπτει από την επεξεργασία και τη διάσπαση της πρόδρομης πρωτεΐνης αμυλοειδούς (APP).

Τα αστροκύτταρα είναι ο τύπος γλοιακών κυττάρων που βρίσκεται σε μεγαλύτερη αφθονία στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ).

Κατά την ενεργοποίησή τους, τα αστροκύτταρα και τα μικρογλοία εκκρίνουν προφλεγμονώδεις κυτοκίνες όπως ο παράγοντας νέκρωσης ιστών-άλφα (TNF-α), η ιντερφερόνη-γάμα (IFN-γ), η ιντερλευκίνη-1 (IL-1) και η IL-6. Η απελευθέρωση αυτών των κυτοκινών μπορεί να προκαλέσει νευρωνική βλάβη και παραγωγή αμυλοειδούς βήτα, η οποία σχετίζεται με νευροτοξικότητα και παθολογία Αλτσχάιμερ.

Οι παράγοντες κινδύνου για την COVID-19 περιλαμβάνουν την ηλικία και ορισμένες συννοσηρότητες όπως είναι ο διαβήτης, η παχυσαρκία, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και η υπέρταση. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η προϋπάρχουσα άνοια είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για τη σοβαρότητα και τη θνησιμότητα λόγω COVID-19. Η απολιποπρωτεΐνη Ε4 (APOE4), ο ισχυρότερος γενετικός παράγοντας κινδύνου για Αλτσχάιμερ, μπορεί επίσης να ενισχύσει τον κίνδυνο COVID-19.

Λοιμώξεις SARS-CoV-2, νευροεκφυλισμός και νόσος Αλτσχάιμερ

Οι ιογενείς λοιμώξεις, όπως η COVID-19, σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης και νευροεκφυλιστικών παθήσεων. Ο SARS-CoV-2 μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση αμυλοειδούς. Η μόλυνση με SARS-CoV-2 μπορεί να αυξήσει τη νευροτοξικότητα της πρωτεΐνης Aβ42 στα εγκεφαλικά κύτταρα και να ενισχύσει τη συσσώρευση πρωτεΐνης αμυλοειδούς στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ).

Η παρουσία Aβ42 μπορεί να ενισχύσει τις αλληλεπιδράσεις της πρωτεΐνης ακίδας του SARS-CoV-2 και του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, διευκολύνοντας
την είσοδο στον ξενιστή και διεγείροντας την απελευθέρωση φλεγμονωδών κυτοκινών όπως η IL-1β και η IL-6, οι οποίες συνδέονται με την εναπόθεση αμυλοειδούς βήτα και την εξασθενημένη νευρογένεση στον ιππόκαμπο.

Η αύξηση του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (ACE2) σε πειραματόζωα μείωσε τη συσσώρευση αμυλοειδούς βήτα στον ιππόκαμπο, τα επίπεδα υπερφωσφορυλιωμένης πρωτεΐνης ταυ και φλεγμονώδους κυτοκίνης και βελτίωσε τη γνωστική λειτουργία. Ως εκ τούτου, η αναστολή του ACE2, η οποία έχει παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια της μόλυνσης από τον SARS-CoV-2, μπορεί να επιδεινώσει τη νευροφλεγμονή και την παθολογία που σχετίζεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Το ACE2 ρυθμίζει τα επίπεδα του νευροτροφικού παράγοντα (BDNF) που προέρχεται από τον εγκέφαλο και είναι απαραίτητος για τη νευρογένεση, τη γνωστική λειτουργία και την ανάπτυξη. Η μείωση του νευροτροφικού παράγοντα μπορεί να αυξήσει τη φωσφορυλίωση της πρωτεΐνης ταυ, τη νευροφλεγμονή και τον νευροεκφυλισμό στα άτομα που έχουν μολυνθεί με SARS-CoV-2. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει κύτταρα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος που εκφράζουν το ACE2, όπως μικρογλοία, νευρώνες, αστροκύτταρα και ολιγοδενδροκύτταρα ως πιθανούς επεμβατικούς στόχους.

Πειράματα σε ποντίκια που μολύνθηκαν με κορονοϊό οδήγησαν στη διέγερση παραγωγής αστροκυττάρων και μικρογλοίων που σχετίζονται με την προφλεγμονώδη απελευθέρωση κυτοκίνης και χημειοκίνης που ενεργοποιούν τόσο το έμφυτο όσο και το προσαρμοστικό ανοσολογικό σύστημα. Η επαγόμενη από τον SARS-CoV-2 μικρογλοιακή ενεργοποίηση, αυξάνει την έκφραση γονιδίου που σχετίζεται με τη νευροφλεγμονή.

Η μεταθανάτια ανάλυση εγκεφάλων ατόμων μολυσμένων με SARS-CoV-2 έδειξε γλοίωση (ανάπτυξη ουλώδους ιστού) και συσσώρευση ανοσοκυττάρων που σχετίζεται με διαταραχή του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, αυξημένη διαπερατότητα των τριχοειδών αγγείων και ενδοθηλιακή βλάβη.

Συνολικά, τα ευρήματα της μελέτης υπογραμμίζουν τη σχέση μεταξύ της COVID-19 και της νόσου Αλτσχάιμερ, με τις λοιμώξεις SARS-CoV-2 να συνδέονται με νευροφλεγμονή, νευροεκφυλισμό και μακροχρόνια γνωστική εξασθένηση. Αυτά τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η COVID-19 και η νόσος Αλτσχάιμερ έχουν συνεργιστική δράση.

Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να αποσαφηνιστούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of Neurochemistry.