Ευλογιά των πιθήκων: Υπάρχουν άλλες ασθένειες που ενδέχεται να ξεσπάσουν;

Μια ασυνήθιστη εξάπλωση του ιού που είναι γνωστή ως ευλογιά των πιθήκων και έχει προκαλέσει μεγάλο προβληματισμό τις τελευταίες ημέρες, καθώς έχουν εντοπιστεί πάνω από 100 κρούσματα σε όλο τον κόσμο (συγκεκριμένα στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή).

Είναι εύκολο να κατανοήσουμε την αγωνία των ανθρώπων καθώς μετά από δύο χρόνια και πολλές μεταλλάξεις της πανδημίας COVID-19 οι άνθρωποι έχουν γίνει πιο προβληματισμένοι και προσεκτικοί από ό,τι ήταν πριν ξεσπάσει η πανδημία.

Ωστόσο, οι επιστήμονες και οι ειδικοί στον τομέα της υγείας έχουν δηλώσει στη συντριπτική τους πλειοψηφία ότι, αν και είναι καλό να είμαστε υποψιασμένοι και σε εγρήγορση, δεν υπάρχει λόγος πανικού και ότι η κατάσταση τώρα δεν είναι σε καμία περίπτωση παρόμοια με την έναρξη της πανδημίας COVID-19 στις αρχές του 2020.

Για να εξαπλωθεί, η ευλογιά των πιθήκων απαιτεί παρατεταμένη στενή επαφή με το μολυσμένο άτομο, δήλωσε το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, λέγοντας ότι «τα αναπνευστικά σταγονίδια γενικά δεν μπορούν να ταξιδέψουν περισσότερο από λίγα μέτρα, επομένως απαιτείται παρατεταμένη επαφή πρόσωπο με πρόσωπο».

Άλλες μέθοδοι μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο περιλαμβάνουν «άμεση επαφή με σωματικά υγρά ή υλικό αλλοιώσεων και έμμεση επαφή με υλικό της βλάβης, όπως μέσω μολυσμένων ενδυμάτων ή λευκών ειδών».

Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια ιογενής λοίμωξη, που απαντάται συνήθως στην κεντρική και δυτική Αφρική, αν και στο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις μεμονωμένων λοιμώξεων σε άλλες περιοχές του κόσμου. Από τα δύο στελέχη της ευλογιάς των πιθήκων, οι υγειονομικοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι οι τρέχουσες μολύνσεις προκαλούνται από την εξάπλωση του ηπιότερου δυτικοαφρικανικού στελέχους σε αντίθεση με το πιο σοβαρό κεντροαφρικανικό.

Ακόμα κι αν η ευλογιά των πιθήκων γίνει πιο διαδεδομένη τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες, εξακολουθεί να υπάρχει ελάχιστος λόγος για πανικό. Ενώ μπορεί να προκαλέσει θάνατο εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία (όπως οι περισσότερες ασθένειες), το εμβόλιο κατά της ευλογιάς έχει δείξει ποσοστό επιτυχίας 85% όταν πρόκειται για λοίμωξη από βλεννογόνο και ένα αντιικό φάρμακο γνωστό ως tecovirimat χρησιμοποιείται για την ευλογιά των πιθήκων.

Επιπλέον, τα κρούσματα που εντοπίστηκαν στην Ευρώπη είναι πιο ήπιας μορφής, με αποδεδειγμένο ποσοστό θνησιμότητας κάτω του 1%. Το πιο σοβαρό στέλεχος, το οποίο έχει ποσοστό θνησιμότητας 10%, δεν έχει αποδειχθεί ότι εξαπλώνεται αυτή τη στιγμή. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν η ευλογιά των πιθήκων συνεχίσει να εξαπλώνεται και ακόμη και στο απίθανο σενάριο να φτάσει σε διαστάσεις επιδημικού επιπέδου, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας αυτήν τη στιγμή.

Αλλά εκτός από την ευλογιά των πιθήκων, ποιοι άλλοι ιοί έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν από σπάνιες, μεμονωμένες εστίες σε εκτεταμένες με πιθανότητα να γίνουν επιδημίες;

Νόσος του ιού Έμπολα

Ο ιός Έμπολα είναι μια σπάνια αλλά θανατηφόρα ιογενής ασθένεια που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1976 στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στην περιοχή που σήμερα είναι το Νότιο Σουδάν. Από την ανακάλυψή του, η πλειονότητα των κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί έχουν συμβεί στην αφρικανική ήπειρο. Μεταξύ 2014-2016, ωστόσο, ένα ξέσπασμα του ιού Έμπολα που είχε ξεκινήσει στη Δυτικοαφρικανική Δημοκρατία της Γουινέας εξαπλώθηκε πέρα από τα σύνορα και γρήγορα ταξινομήθηκε ως παγκόσμια επιδημία, σκοτώνοντας τελικά περίπου 11.300 ζωές.

Τα συμπτώματα του Έμπολα συγχέονται με τα τυπικά συμπτώματα της γρίπης στην αρχή της λοίμωξης, με την αδυναμία, τον πυρετό, τον πονοκέφαλο, τον πονόλαιμο και τον μυϊκό πόνο να είναι κοινά συμπτώματα.

Καθώς ο ιός εξελίσσεται, προκαλεί εσωτερική αιμορραγία καθώς και αιμορραγία από τα μάτια, τα αυτιά και τη μύτη, καθώς και μέσα στον πεπτικό σωλήνα.

Κατά τη διάρκεια της επιδημίας 2014-2016, διεξήχθη μια διετή δοκιμή εμβολίου στη Γουινέα, με τα αποτελέσματα να διαπίστωσαν ότι το εμβόλιο με το όνομα rVSV-ZEBOV ήταν αποτελεσματικό. Από τους 6.000 ανθρώπους που εμβολιάστηκαν με αυτό, κανένας δεν προσβλήθηκε από Έμπολα αφού εκτέθηκε σε αυτόν δέκα ημέρες αργότερα. Στην ομάδα των μη εμβολιασμένων, 23 άτομα προσβλήθηκαν από τον ιό.

Εκτός από την προστασία των εμβολιασμένων ατόμων, το εμβόλιο έχει αποδειχθεί ότι προστατεύει τα μη εμβολιασμένα άτομα έμμεσα, μέσω της ανοσίας της αγέλης. Ωστόσο, η έρευνα εξακολουθεί να λείπει όσον αφορά την κατανόηση της διάρκειας της αποτελεσματικότητας του εμβολίου και εάν θα είναι αποτελεσματικό στη διακοπή άλλων στελεχών του ιού.

Η πιο πρόσφατη καταγεγραμμένη επιδημία Έμπολα ήταν μόλις πριν από ένα χρόνο, τον Φεβρουάριο του 2021. Ωστόσο, λόγω των πόρων και της εμπειρίας που αποκτήθηκε από την επιδημία του 2014-2016, σε συνδυασμό με την εμπειρία από την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19, περιορίστηκε με επιτυχία πριν εξελιχθεί σε επιδημία.

Σύμφωνα με τις εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, υπάρχει πιθανότητα οι εστίες του ιού Έμπολα να γίνουν πιο συχνές στο εγγύς μέλλον, λόγω της αποψίλωσης των δασών. Οι εκθέσεις αναφέρουν ότι λόγω της αποψίλωσης διάφοροι τύποι νυχτερίδων θα απομακρυνθούν από τους φυσικούς τους βιότοπους, πλησιάζοντας τους ανθρώπινους πληθυσμούς και αυξάνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης μεταξύ των ειδών.

Πυρετός Ζίκα

Ο πυρετός Ζίκα είναι μια ιογενής ασθένεια που μεταδίδεται από τα κουνούπια, η οποία ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά σε πιθήκους στην Ουγκάντα το 1947 και αργότερα σε ανθρώπους στην Ουγκάντα και την Τανζανία το 1952. Μεταδίδεται από το τσίμπημα του μολυσμένου κουνουπιού Aedes - το ίδιο κουνούπι που μεταδίδει τον κίτρινο πυρετό και άλλες ασθένειες – ενώ συνήθως απαντώνται σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές.

Τα συμπτώματα του Ζίκα τείνουν να είναι ήπια και συνήθως διαρκούν από αρκετές ημέρες έως μία εβδομάδα. Τόσο τα ποσοστά νοσηλείας όσο και θανάτου είναι χαμηλά και τα πιο κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, εξάνθημα, μυϊκό πόνο και επιπεφυκίτιδα.

Ωστόσο, παρά τα ήπια συμπτώματα, η ασθένεια εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο, ιδιαίτερα όταν μολύνει μια έγκυο γυναίκα. Η ασθένεια μπορεί να εξαπλωθεί στο αγέννητο μωρό της, προκαλώντας σοβαρές γενετικές ανωμαλίες και εγκεφαλική βλάβη.

Η πιο πρόσφατη επιδημία του ιού Ζίκα εμφανίστηκε μεταξύ 2015-2016, όταν εξαπλώθηκε σε όλη την αμερικανική ήπειρο –περιλαμβάνοντας τη Βόρεια Αμερική, τη Νότια Αμερική και την Κεντρική Αμερική– καθώς και την Καραϊβική. Εκείνη την εποχή, υπολογίστηκε ότι 1,5 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν μολυνθεί μόνο στη Βραζιλία, προκαλώντας 3.500 περιπτώσεις γενετικών ανωμαλιών.

Παρόμοια με την πανδημία της COVID-19, αν και σε μικρότερη κλίμακα, ορισμένες χώρες εξέδωσαν ταξιδιωτικές προειδοποιήσεις και υπήρχαν ανησυχίες σχετικά με τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο ντε Τζανέιρο το 2016 που πυροδότησε εκτεταμένη μετάδοση. Ωστόσο, ο Ζίκα δεν απασχόλησε και δεν εξελίχθηκε σε πανδημία.

Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS)

Ο SARS είναι μια ιογενής μολυσματική ασθένεια του αναπνευστικού, που προέρχεται από την Κίνα το 2002 και προκαλείται από έναν κορονοϊό γνωστό ως SARS-CoV-1. Ο ιός αναφέρεται απλώς ως SARS-CoV μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020, όταν εντοπίστηκε ένα νέο στέλεχος, δημιουργώντας τελικά την πανδημία της COVID-19.

Το πρώτο γνωστό ξέσπασμα της νόσου εμφανίστηκε στην Κίνα τον Νοέμβριο του 2002 και εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλη την ασιατική ήπειρο και πέρα από αυτήν, προκαλώντας την επιδημία SARS 2002-2004.

Τα συμπτώματα της αρχικής νόσου του κορονοϊού μοιράζονται έντονες ομοιότητες με το στέλεχος που ευθύνεται για την πανδημία της COVID-19. Τα πιο ήπια συμπτώματα περιελάμβαναν υψηλό πυρετό, πονοκέφαλο, μυϊκό πόνο, απώλεια όρεξης και κόπωση. Ωστόσο, όταν η μόλυνση έφτασε στο στάδιο στο οποίο επηρεάζει το αναπνευστικό σύστημα, προκάλεσε σοβαρές αναπνευστικές δυσκολίες και έλλειψη οξυγόνου στο αίμα.

Ενώ ο SARS προκάλεσε σχετικά χαμηλό αριθμό μολύνσεων σε σύγκριση με τις άλλες επιδημίες που αναφέρονται, είχε ποσοστό θνησιμότητας 11%, προκαλώντας 775 θανάτους σε μόλις οκτώ μήνες.

Αν και ο ιός εξαφανίστηκε σχεδόν τόσο γρήγορα όσο εμφανίστηκε, χωρίς να έχει αναφερθεί ούτε ένα κρούσμα από τα τέλη του 2004, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι δεν θα εμφανιστεί ξανά στο μέλλον. Και πράγματι, όπως φαίνεται από τα 525 εκατομμύρια κρούσματα COVID-19 που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως μέχρι σήμερα, ακόμα κι αν το αρχικό στέλεχος του ιού δεν αποτελεί πλέον κίνδυνο, ενδέχεται να εμφανιστούν παραλλαγές.