Οισοφαγίτιδα – Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση – Διαφραγματοκήλη. Διάγνωση και θεραπεία.

Οι ενοχλήσεις αυτές συνήθως σχετίζονται με τη λήψη των γευμάτων και μπορεί να διαρκούν πολλές ώρες στην διάρκεια της ημέρας, δημιουργώντας δυσάρεστη αίσθηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανίζονται ακόμα και με άδειο το στομάχι, κυρίως το βράδυ με την κατάκλιση ή κατά την σωματική δραστηριότητα και την επίκυψη του σώματος.

Η συνηθέστερη αιτία αυτών των ενοχλήσεων είναι το χημικό έγκαυμα του οισοφάγου που προκαλείται από την παλινδρόμηση του γαστρικού οξέος. Όταν ο κατώτερος οισοφαγικός σφικτήρας δεν λειτουργεί σωστά, τότε το όξινο καυστικό περιεχόμενο του στομάχου παλινδρομεί στον οισοφάγο, προκαλώντας διάβρωση του βλεννογόνου του. Η παθολογική αυτή κατάσταση ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.

Η συχνή παλινδρόμηση των οξέων του στομάχου προς τον οισοφάγο προκαλεί βλάβη του βλεννογόνου του, δηλαδή οισοφαγίτιδα. Η μόνη άμυνα του οισοφάγου απέναντι στην δράση των γαστρικών οξέων είναι το σάλιο και ο μηχανικός καθαρισμός του οισοφάγου που γίνεται με επανειλημμένες περισταλτικές κινήσεις.

Η οισοφαγίτιδα είναι μια ύπουλη, χρόνια εξελισσόμενη πάθηση, που αν αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί να προκαλέσει ουλώδη στένωση του οισοφάγου με επιδείνωση των συμπτωμάτων (δυσφαγία) αλλά κυρίως, εξελίσσεται στην προ καρκινική κατάσταση που ονομάζεται οισοφάγος Barrett.

Τι προκαλεί την οισοφαγίτιδα;

• Η διαφραγματοκήλη, δηλαδή η παθολογική κατάσταση που συμβαίνει όταν, δια μέσω του διαφράγματος, διέρχεται τμήμα του στομάχου ή/και του κατώτερου οισοφάγου, προς την θωρακική κοιλότητα. Αξίζει να αναφερθεί ότι μεγάλες διαφραγματοκήλες μπορεί να ευθύνονται και για την κολπική μαρμαρυγή της καρδιάς.

• Η ανεπάρκεια του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα: Η ατελής λειτουργική σύγκληση του σφικτήρα που βρίσκεται στο τελικό τμήμα του οισοφάγου, στο σημείο δηλαδή που οι οισοφάγος ενώνεται με το στομάχι.

• Η αχαλασία του οισοφάγου, δηλαδή η παθολογική κατάσταση αδυναμίας διάνοιξης του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, προκαλεί οισοφαγίτιδα λόγω παρατεταμένης στάσεις των τροφών στον οισοφάγο.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οισοφαγίτιδας;

Η αρχική διάγνωση τίθεται από τις ενοχλήσεις και τα συμπτώματα του ασθενούς. Οι συνήθεις εξετάσεις που προτείνονται για την επιβεβαίωση της οισοφαγίτιδας, την ταυτοποίηση της αιτίας και κυρίως την αναγνώριση του βαθμού βλάβης του οισοφάγου είναι:

• Γαστροσκόπηση: Με την εξέταση αυτή ελέγχεται ο βλεννογόνος του οισοφάγου, αναγνωρίζονται οι βλάβες που συνήθως αφορούν την τελική μοίρα του οργάνου και ταυτόχρονα λαμβάνονται βιοψίες από τα ύποπτα σημεία, αν υπάρχουν. Παράλληλα γίνεται αναγνώριση της πιθανής αιτίας. Έτσι, σε περίπτωση διαφραγματοκήλης, αναγνωρίζεται ο τύπος της κήλης, το μέγεθος της κήλης και με την κατάλληλη δοκιμασία, ο βαθμός της παλινδρόμησης.

• Μανομετρία: Στις περιπτώσεις που απαιτείται, γίνεται μανομετρία οισοφάγου. Με την μέθοδο αυτή, ελέγχεται αν ο οισοφάγος συσπάται και χαλαρώνει σωστά. Επίσης μελετάται η λειτουργική ικανότητα του οισοφάγου, δηλαδή η συγχρονισμένη λειτουργεία των λειτουργικών μυών του οργάνου και η λειτουργική κατάσταση (στένωση ή ανεπάρκεια) του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα. Η εξέταση αυτή είναι απαραίτητη στη διάγνωση της αχαλασίας του οισοφάγου.

• Διάβαση οισοφάγου: Είναι μια ακτινοσκοπική εξέταση που απεικονίζει την διαδικασία της κατάποσης και της προώθησης της τροφής από το στόμα, προς τον οισοφάγο και από τον κατώτερο οισοφαγικό σφικτήρα προς το στομάχι και στην συνέχεια από το στομάχι προς το 12δάκυλο μέσω του πυλωρού

Ποια είναι η θεραπεία;

Στα αρχικά στάδια η θεραπεία της οισοφαγίτιδας αντιμετωπίζεται με την χορήγηση φαρμάκων, αντιόξινων ή αναστολέων της γαστρικής έκκρισης. Με παράλληλη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών, την αποφυγή ορισμένων τροφών, την αποφυγή του αλκοόλ και του καπνού και την απώλεια βάρους.

Στις περιπτώσεις που η φαρμακευτική αγωγή αποτυγχάνει να θεραπεύσει την οισοφαγίτιδα ή στις περιπτώσεις που η νόσος υποτροπιάζει μετά την διακοπή των φαρμάκων, τότε η νόσος θα πρέπει να αντιμετωπίζεται χειρουργικά.

Ειδικότερα στις περιπτώσεις που η οισοφαγίτιδα οφείλεται σε μεγάλες διαφραγματοκήλες ή σε μεγάλου βαθμού ανεπάρκειας του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα (Hill 3), τότε η χειρουργική αντιμετώπιση είναι μάλλον απαραίτητη.

Ποια είναι η χειρουργική αντιμετώπιση;

Η επέμβαση εκλογής για την θεραπευτική αντιμετώπιση της οισοφαγίτιδας είναι η θολοπλασπική κατά Nissen. Πρόκειται για μια πραγματικά σωτήρια επέμβαση που αντιμετωπίζει αιτιολογικά την πάθηση της οισοφαγίτιδας. Απαλλάσσει τον πάσχοντα από την ανάγκη της φαρμακευτικής αγωγής και την επιβολή των διατροφικών απαιτήσεων. Απαλλάσσει από τα ενοχλητικά συμπτώματα, αλλά κυρίως προλαμβάνει τις δυσμενείς επιπλοκές της νόσου.

Η επέμβαση γίνεται ρομποτικά ή λαπαροσκοπικά, μέσω 4-5 οπών χωρίς τομές και περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια. Στο πρώτο στάδιο, γίνεται ανάταξη της κήλης και σύγκλειση (συρραφή) των σκελών του διαφράγματος, δηλαδή της τρύπας μέσω της οποίας το στομάχι περνάει στον θώρακα. Στο δεύτερο στάδιο, γίνεται αναδίπλωση του θόλου του στομάχου κατά 360 μοίρες γύρω από τον οισοφάγο, δημιουργώντας ουσιαστικά μια αντιπαλινδρομική βαλβίδα.

Η επέμβαση διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα και ο χρόνος παραμονής στο νοσοκομείο είναι μόλις μία ημέρα. Μετά την έξοδο από το νοσοκομείο δεν χορηγείται καμία αγωγή (αντιβιοτικά, αντιόξινα κτλ.) ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία, δεν χρειάζεται κανένα παυσίπονο.

Προτείνεται διατροφή με μαλακές τροφές για το διάστημα των πρώτων δύο εβδομάδων ενώ την τρίτη εβδομάδα, τα γεύματα είναι μικρά, συχνά και πολύ καλά μασημένα. Μετά το τέλος της τρίτης εβδομάδας, δεν χρειάζεται κανένας περιορισμός στην ποσότητα ή το είδος της διατροφής. Το ποσοστό επιτυχούς θεραπευτικής αντιμετώπισης της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης με τη θολοπλαστική κατά Nissen είναι πολύ υψηλό, άνω του 95%. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Ιπποκράτης «Οκόσα φάρμακα ουκ ιήται, σίδηρος ιήται», δηλαδή όσα δεν θεραπεύονται με τα φάρμακα, θεραπεύονται με το νυστέρι.

Δρ. Σαρητζόγλου Ιωάννης MD, Ph.D, FRCS Χειρουργός – Ενδοσκόπος
Λαπαροσκοπική – Ρομποτική – Ενδοσκοπική Χειρουργική ERCP
Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών