Δρ Κ. Παπαζήσης: Οι εξελίξεις στη διαχείριση του καρκίνου του μαστού είναι ραγδαίες

Ο ίδιος επισημαίνει ότι η πρόοδος της επιστήμης στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι ραγδαία τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με αποτέλεσμα σήμερα να χάνει τελικά τη ζωή της περίπου μία στις δέκα ασθενείς (στην περίπτωση που ο καρκίνος εμφανίσει τελικά μεταστάσεις).

Ο Δρ Παπαζήσης μίλησε στο Onmed.gr με αφορμή το γεγονός πως ο Οκτώβριος είναι ο «Μήνας Ενημέρωσης & Ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού», σε μία διεθνή εκστρατεία για την αφύπνιση του γυναικείου πληθυσμού και τη συγκέντρωση πόρων για έρευνα, πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της πιο συχνά εμφανιζόμενης κακοήθειας στις γυναίκες.

«Ο πρώιμος καρκίνος του μαστού θεραπεύεται κατά 90%, 9 στις 10 γυναίκες δεν θα τον αντιμετωπίσουν ποτέ ξανά στο μέλλον ως πρόβλημα» τονίζει ο ίδιος συμπληρώνοντας όμως πως για μία στις δέκα γυναίκες, δυστυχώς, πρόκειται για μεταστατική νόσο, δηλαδή νόσο που έχει ξεφύγει από την περιοχή κι έχει πάει σε άλλα όργανα ή άλλα σημεία του σώματος: «Δεν μπορούμε να θεραπεύσουμε οριστικά τη μεταστατική νόσο».

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περίπου 2.261.419 γυναίκες διαγνώστηκαν με καρκίνο του μαστού για το 2020, παγκοσμίως. Στην Ελλάδα αναφέρονται περίπου 7.772 νέες περιπτώσεις το χρόνο. Ο δρ Παπαζήσης επισημαίνει πάντως πως, δυστυχώς, στη χώρα μας δεν υπάρχει επισήμως καταγραφή των περιστατικών καρκίνου του μαστού κι έτσι μόνο μπορούμε να υποθέσουμε πως η χώρα μας κινείται στον μέσο όρο των υπολοίπων χωρών: «Πάντως ξέρουμε ότι, εν γένει, μία στις οκτώ γυναίκες θα αναπτύξει στη ζωή της καρκίνο του μαστού. Αυτό, μάλλον, ισχύει και για την Ελλάδα», αναφέρει και εξηγεί πως «ο καρκίνος του μαστού είναι μία νόσος, αλλά είναι αλήθεια επίσης ότι είναι μία ομάδα από παθήσεις», που απαιτούν συγκεκριμένη αντιμετώπιση. «Η έγκαιρη διάγνωση σημαίνει συνήθως ίαση, ενώ όσο πιο καθυστερημένα βρούμε τη νόσο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να χάσουμε την ασθενή», εξηγεί.

Όσον αφορά στις εξελίξεις στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, ο δρ Παπαζήσης στέκεται στη φαρμακευτική αντιμετώπιση: «Έχουμε αναπτύξει και συνεχώς αναπτύσσουμε καινούριες ορμονοθεραπείες, έχουμε καινούρια φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένους τύπους της νόσου, έχουμε πολλά καινούρια φάρμακα τα οποία βελτιώνουν την πρόγνωση, έχουμε ανοσοθεραπείες, στοχευμένες θεραπείες», αναφέρει μεταξύ άλλων.

«Το μόνο που θέλω είναι να μην ακούσω ξανά τον προσδιορισμό ‘επάρατη νόσος’ - είναι τόσο βαρύ, είναι τόσο βαρύ για την ψυχή του κοριτσιού που του είπαν ότι ‘έπαθες την επάρατη νόσο’», τονίζει ο ίδιος κατακεραυνώνοντας όσους «αποδίδουν» τον καρκίνο αλλά και τη θεραπεία του ενδεχομένως στην ψυχολογία του ασθενούς: «Το κακό είναι ότι για κάποιον λόγο, πολλά από αυτά τα κορίτσια που έχουν μεταστατικό ή πρώιμο καρκίνο του μαστού, έχουν και μία υπόγεια ενοχή ‘κάπου θα φταίω κι εγώ, φταίει η ψυχολογία μου, φταίει η στεναχώρια μου, πρακτικά, εγώ φταίω’. Αυτό δεν ισχύει σε καμία περίπτωση, ενώ με το ‘επάρατη’, απλώς το τονίζουμε περισσότερο. Κάνουμε και την άλλη τρέλα, που λέμε ‘ξέρεις, αν έχεις καλή ψυχολογία, όλα θα πάνε καλά’, που σημαίνει δύο πράγματα, α) μέχρι τώρα δεν είχες, γι’ αυτό το έπαθες και β) ακόμα κι αν δεν πας καλά, πάλι εσύ θα φταις γιατί δεν είχες καλή ψυχολογία. Οι ασθενείς μας έχουν αρκετά προβλήματα, δεν χρειάζεται να τις επιβαρύνουμε με αυτόν τον τρόπο».

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του Dr. Κωνσταντίνου Παπαζήση, Ογκολόγου-Παθολόγου, υπεύθυνου Ογκολογικού Τμήματος EUROMEDICA, Γενική Κλινική Θεσσαλονίκης στο Onmed.gr

Πόσο συχνή είναι η εμφάνιση της νόσου στη χώρα μας;

Η αλήθεια είναι ότι κυκλοφορούν δεδομένα, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε καταγεγραμμένα και αληθινά δεδομένα στην Ελλάδα. Δηλαδή, αυτό που λέμε «7.000 καινούρια περιστατικά τον χρόνο», είναι ο μέσος όρος των χωρών της Νοτίου Ευρώπης που μετρούν, διότι εμείς στην Ελλάδα δεν έχουμε cancer registry, οπότε δεν μετράμε. Πάντως ξέρουμε ότι εν γένει, μία στις οκτώ γυναίκες θα αναπτύξει στη ζωή της καρκίνο του μαστού και αυτό μάλλον, ισχύει και για την Ελλάδα. Τα υπόλοιπα στατιστικά δεδομένα που διαθέτει το GLOBOCAN (Global Cancer Observatory) είναι «wishful thought», δεν είναι ακριβώς δεδομένα. Αφού δεν έχουμε cancer registry, δεν μπορούμε να έχουμε αξιόπιστα στοιχεία, διότι δεν έχει σημασία να μετρήσει ένα νοσοκομείο ή δέκα γιατροί, το σημαντικό είναι να μετρήσει όλη η χώρα. Εάν δεν υπάρχει η γενική υποχρέωση καταγραφής όλων των περιστατικών σε μια ενιαία βάση δεδομένων, τότε στην ουσία δεν υπάρχουν δεδομένα.

Ο καρκίνος του μαστού είναι μία νόσος ή μια ομάδα παθήσεων κάτω από την ίδια «ομπρέλα»;

Είναι μία νόσος, αλλά είναι αλήθεια, επίσης, ότι είναι μία ομάδα από παθήσεις. Δηλαδή, ο συνήθης καρκίνος του μαστού έχει τουλάχιστον 4 ή 5 διαφορετικές κατηγορίες. Κάθε μία από αυτές έχει διαφορετική πρόγνωση, διαφορετική διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση. Υπάρχουν και μερικά σπάνια είδη καρκίνου του μαστού, για τα οποία είναι καλύτερα να μην μιλήσουμε σήμερα.

Ποια είναι η αξία της έγκαιρης διάγνωσης στη περίπτωση του καρκίνου του μαστού; / Τι προοπτικές έχει σήμερα μία ασθενής ή ένας ασθενής που νοσεί από καρκίνο του μαστού;

Πολύ σωστά το λέτε «ή ένας ασθενής»… Το θέμα είναι ότι με τον «έναν» ασθενή δεν έχουμε εύκολα την έγκαιρη διάγνωση. Όπως ξέρετε, οι άντρες με καρκίνο του μαστού είναι πολύ λίγοι, είναι κάτω από 1% στο συνολικό φορτίο του καρκίνου του μαστού. Συνήθως ο καρκίνος αυτός οφείλεται σε γενετικά κληρονομικά νοσήματα - κυρίως μεταλλάξεις σε ένα γονίδιο που λέγεται BRCA2 - και οι άντρες που έχουν αυτές τις μεταλλάξεις μπορεί να εμφανίζουν πιο συχνά καρκίνο του μαστού, από τον γενικό ανδρικό πληθυσμό.

Στις γυναίκες, που κάνουν μαστογραφία και υπερήχους προληπτικά, η έγκαιρη διάγνωση σημαίνει συνήθως ίαση. Πιο σωστά, όσο πιο καθυστερημένα βρούμε τη νόσο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να χάσουμε την ασθενή. Σήμερα, χάνουμε πιθανότατα λιγότερες από 1 στις 10 γυναίκες και ένας από τους λόγους για τους οποίους χάνουμε τόσο λίγες είναι η έγκαιρη διάγνωση.

Ποια είναι η εξέλιξη στη διαχείριση της νόσου του καρκίνου του μαστού τα τελευταία χρόνια;

Το πρόβλημα είναι ότι θα πρέπει να σκεφτούμε τον καρκίνο του μαστού από δύο απόψεις: Πρώτον ότι δεν είναι ένας, άρα πρέπει να δούμε ποια είναι η εξέλιξη για κάθε είδος του καρκίνου του μαστού και, δεύτερον, ποια είναι η εξέλιξη σε διαφορετικές ειδικότητες που ασχολούνται με τον καρκίνο του μαστού. Δηλαδή, έχουμε καλύτερη χειρουργική στρατηγική και τεχνική, έχουμε βάλει την ογκοπλαστική στην καθημερινή πράξη, έχουμε βάλει την προ-εγχειρητική χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία σε πιο πολλές ασθενείς από ό,τι είχαμε παλαιότερα, έχουμε βελτιώσει την ακτινοθεραπευτική κλπ.

Εκεί που έχουμε κάνει δραματικές αλλαγές είναι στη φαρμακευτική αντιμετώπιση, σε αυτό, δηλαδή, που κάνει η κλινική ογκολογία. Έχουμε αναπτύξει και συνεχώς αναπτύσσουμε καινούριες ορμονοθεραπείες που είναι πιο αποτελεσματικές σε σχέση με το παρελθόν, έχουμε καινούρια φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένους τύπους της νόσου, έχουμε πολλά καινούρια φάρμακα τα οποία βελτιώνουν την πρόγνωση, έχουμε ανοσοθεραπείες, τουλάχιστον για έναν τύπο καρκίνου του μαστού, και μελετάμε την ανοσοθεραπεία σε συνδυασμό και με άλλες θεραπείες στους άλλους τύπους, έχουμε φάρμακα που είναι – όπως εμείς τα λέμε – στοχευμένα και βοηθούν πολύ την δράση της ορμονοθεραπείας ή στοχεύουν συγκεκριμένες γενετικές μεταλλάξεις. Σε τελική ανάλυση, με μία κουβέντα, οι εξελίξεις την τελευταία δεκαετία είναι πολύ μεγάλες. Έχουμε δύο δεκαετίες ουσιαστικά, κατά τις οποίες η γνώση και, κατά συνέπεια, η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού εξελίσσονται με καταιγιστικό ρυθμό. Η πρόγνωση που ήταν πολύ κακή στη δεκαετία του ’90, τη δεκαετία του 2000 βελτιώθηκε, την προηγούμενη δεκαετία βελτιώθηκε πολύ και τώρα ανοίγουμε τον δρόμο πιο μπροστά.

Δηλαδή, ο καρκίνος του μαστού θεραπεύεται / είναι ιάσιμος;

Το μόνο πράγμα που δεν μπορούμε να πούμε είναι ψέματα. Ο πρώιμος καρκίνος του μαστού, όπως σας είπα, θεραπεύεται κατά 90%. Τι σημαίνει αυτό, δεν σημαίνει ότι κάθε ασθενής θεραπεύεται μόνο κατά 90%, σημαίνει ότι 9 στις 10 γυναίκες δεν θα τον αντιμετωπίσουν ξανά στο μέλλον ως πρόβλημα ό,τι και να χρειαστεί να κάνουμε στην αρχή, είτε χημειοθεραπεία είτε ορμονοθεραπεία, χειρουργείο, ακτινοθεραπεία, γιατί 9 στις 10 γυναίκες, τελικά, θα έχει θεραπευτεί.

Τι γίνεται με αυτή τη 1 στις 10 όμως; Λόγω του ότι είναι πολύ συχνή νόσος, είναι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ασθενών μας που έχει μεταστατική νόσο, δηλαδή νόσο που έχει ξεφύγει από το μαστό και τους γύρω λεμφαδένες κι έχει πάει σε άλλα σημεία του σώματος. Δεν μπορούμε λοιπόν να θεραπεύσουμε τη μεταστατική νόσο. Ο στόχος μας είναι, βέβαια, να την κάνουμε χρόνια νόσο, αλλά ακόμα είμαστε πολύ μακριά από το να την κάνουμε χρόνια νόσο όπως ο διαβήτης, για την οποία λέμε πως «με την κατάλληλη αγωγή και με προσοχή κλπ θα ζήσεις πάρα πολλά χρόνια – μπορεί να μην γίνεις 89 χρονών – γιατί ο διαβήτης έχει και μακροχρόνιες επιπλοκές». Δεν είναι έτσι ο μεταστατικός καρκίνος του μαστού, για να είμαστε ειλικρινείς. Ο καρκίνος του μαστού παραμένει μία νόσος που σκοτώνει, παρόλα αυτά βελτιώνουμε συνέχεια την πρόγνωση και οι ασθενείς μας ζουν όλο και περισσότερο και με καλύτερη ποιότητα ζωής.

Το μόνο που θέλω να προσθέσω είναι ότι δεν θέλω να ακούσω ξανά τον προσδιορισμό «επάρατη νόσος» . Είναι τόσο βαρύ για την ψυχή του κοριτσιού που του είπαν ότι «έπαθες την επάρατη νόσο» - «γιατί τι είμαι, είμαι καταραμένη κι έπαθα επάρατη νόσο;». Το κακό είναι ότι, για κάποιον λόγο, πολλές από αυτές τις ασθενείς που έχουν μεταστατικό ή πρώιμο καρκίνο του μαστού, έχουν και μία υπόγεια ενοχή «κάπου θα φταίω κι εγώ, φταίει η ψυχολογία μου, φταίει η στεναχώρια μου, πρακτικά, εγώ φταίω».

Αυτό δεν ισχύει με τίποτα και με το «επάρατη», εμείς το τονίζουμε περισσότερο. Κάνουμε και την άλλη τρέλα, που λέμε «ξέρεις, αν έχεις καλή ψυχολογία, όλα θα πάνε καλά», που σημαίνει δύο πράγματα, α) μέχρι τώρα δεν είχες, γι’ αυτό το έπαθες και β) ακόμα κι αν δεν πας καλά, πάλι εσύ θα φταις γιατί δεν είχες καλή ψυχολογία. Δεν φταίνε οι ασθενείς, έχουν αρκετά προβλήματα, δεν χρειάζεται να τις επιβαρύνουμε με αυτόν τον τρόπο.

Από επιστημονικής άποψης, κρίνετε ότι υπάρχει ανάγκη ολιστικής διαχείρισης του καρκίνου του μαστού; / Ποια βήματα πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν για την καταπολέμηση της νόσου;

Εξαρτάται, τι εννοούμε με τον όρο «ολιστική». Δηλαδή αν με το ολιστική εννοούμε να ενσωματώσουμε κάθε λογής «μαντζούνι» που κάποιος πουλάει γιατί δεν έχει κάτι άλλο να κάνει ή να κάνουμε και γιόγκα, δεν είμαι αυτής της άποψης. Το γεγονός είναι ότι η ασθενής με καρκίνο του μαστού θα πρέπει να αντιμετωπίζεται συνολικά σαν γυναίκα. Πρέπει να προσέξουμε την ασθενή μας, να προσέξουμε τη θεραπεία της, να συνεργαστούμε με πολλές άλλες ειδικότητες, πρέπει να υπάρχει συνεχής επικοινωνία μεταξύ των ειδικοτήτων. Δεν είναι η ογκολογία η ειδικότητα του μοναχικού καβαλάρη ο οποίος νομίζει ότι ξέρει και κάνει τα πάντα. Θα πρέπει να συνεργάζονται οι γιατροί, θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τον ασθενή ολιστικά και δυστυχώς σ΄ αυτόν τον τομέα είμαστε πολύ πίσω στην Ελλάδα. Θα πρέπει η ψυχολογία και η ψυχιατρική, να στέκεται δίπλα στην ασθενή, όταν χρειάζεται μια ανακούφιση και λίγο να ξεφύγει από αυτό το βάρος που του έχει βάλει η κοινωνία, η οικογένειά της, οι φίλοι της, λίγο πολύ τα σχόλια του τύπου «να η στεναχώρια και η ψυχολογία φταίει»…

Για να πούμε και την αλήθεια, αν κάποιος ακούσει ότι έχει καρκίνο και δεν στεναχωρηθεί είναι τουλάχιστον περίεργο. Όταν έχουμε οποιαδήποτε διάγνωση που ενέχει μία στεναχώρια, θα πρέπει να βοηθήσουμε την ασθενή να τη διαχειριστεί – ναι, αυτό θα πρέπει να το κάνουμε. Όχι, όμως, ότι αν βοηθήσουμε την ψυχή του ασθενούς, θα αποδώσει καλύτερα η θεραπεία για τον καρκίνο. Αν ολιστική ιατρική είναι να προσπαθήσουμε να ξορκίσουμε τον καρκίνο, αυτό δεν ισχύει. Στην Αγγλία, σε τελικού σταδίου ασθενείς, τους κάναμε αρωματοθεραπεία. Τι κέρδιζαν; Τίποτα, αλλά τους ήταν ευχάριστο. Χρειάζονται οι ασθενείς μας ολιστική προσέγγιση, αρκεί να είναι σαφές τι προσφέρει ο κάθε τομέας.