Τι είναι ο Μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα

Ο μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΚΠ) ανήκει στους νευροενδοκρινείς όγκους και αντιστοιχεί στο 14% του συνόλου των κακοηθειών του πνεύμονα. Η επίπτωση της νόσου τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί, ωστόσο έχει αυξηθεί στις γυναίκες, με αποτέλεσμα η αναλογία ανδρών γυναικών να είναι 1:1.

Ο ΜΚΠ χαρακτηρίζεται από γρήγορο χρόνο διπλασιασμού, υψηλό κλάσμα ανάπτυξης και πρώιμη εμφάνιση απομακρυσμένων μεταστάσεων. Η πλειοψηφία των ασθενών, κατά τη διάγνωση της νόσου, παρουσιάζεται ήδη με απομακρυσμένες μεταστάσεις, ενώ στο ένα τρίτο μόνο των ασθενών, η νόσος περιορίζεται στο θώρακα. Συνήθως, η νόσος εκδηλώνεται ως μία μεγάλη μάζα κεντρικά στην πύλη των πνευμόνων και συνυπάρχουν διογκωμένοι λεμφαδένες στο μεσοθωράκιο, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να παρουσιάζουν βήχα και δύσπνοια. Συχνά, οι ασθενείς παρουσιάζουν συμπτώματα που οφείλονται στις μεταστάσεις όπως απώλεια βάρους, αδυναμία, οστικό άλγος αλλά και νευρολογική συμπτωματολογία, διότι αρκετά νευρολογικά και ενδοκρινολογικά παρανεοπλασματικά σύνδρομα συνδέονται με το ΜΚΠ.

Ο ΜΚΠ συνδέεται με το κάπνισμα και πρακτικά όλοι οι ασθενείς έχουν ιστορικό καπνίσματος. Η διακοπή του καπνίσματος όχι μόνο μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης του ΜΚΠ, αλλά έχει αποδειχθεί ότι μειώνει και τον κίνδυνο θανάτου των ασθενών με περιορισμένη νόσο σχεδόν κατά 50%. Εξαιτίας της επιθετικότητας της νόσου, ο προσυμπτωματικός έλεγχος με απεικονιστικές εξετάσεις δεν μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της θνητότητας από το ΜΚΠ και για το λόγο αυτό η αποφυγή του καπνίσματος θα παραμένει αναμφίβολα η κύρια και πιο σημαντική παρέμβαση για την περαιτέρω μείωση της θνητότητας από τη νόσο.

Ο ΜΚΠ χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα υψηλή ευαισθησία στην αρχική χημειοθεραπεία και στην ακτινοθεραπεία, με ποσοστά αρχικής ανταπόκρισης 60-65%%. Δυστυχώς όμως, οι περισσότεροι ασθενείς θα παρουσιάσουν σύντομα υποτροπή και τελικά θα καταλήξουν από τη νόσο. Για τους ασθενείς με περιορισμένης έκτασης ΜΚΠ (limited-stage), ο στόχος της θεραπείας είναι η ίαση, χρησιμοποιώντας χημειοθεραπεία και ακτινοβολία. Κάποιοι ασθενείς με περιορισμένη νόσο είναι υποψήφιοι και για χειρουργείο και ακολούθως χημειοθεραπεία με ή χωρίς ακτινοθεραπεία. Για τους ασθενείς με εκτεταμένη νόσο μόνο η συστηματική θεραπεία μπορεί να ανακουφίσει από τα συμπτώματα και να επιμηκύνει την επιβίωση. Ωστόσο, σπάνια επιτυγχάνεται μακροχρόνια επιβίωση.

Σε αντίθεση με τις εντυπωσιακές εξελίξεις που επιτεύχθηκαν τα τελευταία χρόνια στο ΜΜΚΠ, με την εισαγωγή των στοχευμένων παραγόντων και της ανοσοθεραπείας, το τοπίο στον ΜΚΠ παρέμεινε απογοητευτικά στατικό για περισσότερο από 2 δεκαετίες. Μέχρι πρόσφατα η καθιερωμένη θεραπευτική προσέγγιση στην εκτεταμένη νόσο ήταν η χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα σε συνδυασμό με ετοποσίδη, στην πρώτη γραμμή. Παρά το γεγονός ότι τα ποσοστά ανταπόκρισης ήταν ιδιαίτερα υψηλά, η διάμεση επιβίωση ελεύθερης υποτροπής της νόσου (PFS) δεν ξεπερνούσε τους έξι μήνες και η συνολική επιβίωση τους 10 μήνες. Το σχήμα αυτό ήταν για περισσότερο από δύο δεκαετίες η κύρια θεραπευτική επιλογή.

Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων κακοηθειών και κυρίως το μελάνωμα και το Μη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του πνεύμονα έχει αλλάξει την πορεία των ασθενών, εφόσον έχει πετύχει μακρές επιβιώσεις. Ο ΜΚΠ χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και αυτό σημαίνει πως η χημειοθεραπεία πρέπει να αποτελεί το βασικό συστατικό αντιμετώπισης αυτού του καρκίνου. Παράλληλα, όμως, χαρακτηρίζεται και από υψηλό φορτίο μεταλλάξεων, επομένως αυτοί οι όγκοι μπορεί να παρουσιάζουν υψηλή ανοσογονικότητα και να ανταποκρίνονται στην ανοσοθεραπεία. Η προσθήκη της ανοσοθεραπείας στη χημειοθεραπεία μπορεί να ενισχύσει την αντικαρκινική ανοσία και μ αυτό τον τρόπο να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Το Σεπτέμβριο του 2018 δημοσιεύθηκε στο NEGM η μελέτη που ουσιαστικά άλλαξε για πρώτη φορά έπειτα από 20 χρόνια το θεραπευτικό αλγόριθμο του ΜΚΠ. Πρόκειται για τη μελέτη ΙMpower133, η οποία αξιολόγησε το συνδυασμό του Atezolizumab, ενός ανοσοθεραπευτικού παράγοντα, με τη χημειοθεραπεία στην αντιμετώπιση του εκτεταμένου σταδίου ΜΚΠ στην πρώτη γραμμή. Το συνδυασμό ανοσοθεραπείας-χημειοθεραπείας έλαβαν 201 ασθενείς, οι οποίοι συνέχισαν να λαμβάνουν μετά το τέλος της χημειοθεραπείας Atezolizumab ως συντήρηση και συγκρίθηκαν με 202 ασθενείς που έλαβαν μόνο χημειοθεραπεία. Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι ο συνδυασμός με το Atezolizumab αύξησε και την επιβίωση χωρίς πρόοδο νόσου, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι αύξησε τη συνολική επιβίωση, χωρίς να προσθέτει τοξικότητα. Ήταν η πρώτη μελέτη , μετά από αρκετά χρόνια που επιτέλους κατόρθωσε να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και να αλλάξει τη θεραπεία πρώτης γραμμής του ΜΚΠ. Για το λόγο αυτό, ο συνδυασμός atezolizumab με καρβοπλατίνα και ετοποσίδη πήρε έγκριση από τον FDA και τον EMA (αμερικάνικος και ευρωπαϊκός οργανισμός έγκρισης φαρμάκων) και επιπλέον αποτελεί την πρώτη επιλογή στις κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση της νόσου.

Πρόσφατα, ακόμη ένας ανοσοθεραπευτικός παράγοντας το Durvalumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία έδωσε αντίστοιχα αποτελέσματα και συμπεριλαμβάνεται πλέον στη θεραπευτική μας φαρέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του τόσου επιθετικού όγκου.

Η πρώιμη διάγνωση και η αντιμετώπιση του μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα συνεχίζει να αποτελεί σημαντική πρόκληση για την ογκολογική κοινότητα.

Η αποφυγή του καπνίσματος, η καλύτερη κατανόηση της μοριακής βιολογίας του όγκου, οι προγνωστικοί και οι προβλεπτικοί βιοδείκτες και η συνδυαστική θεραπευτική προσέγγιση, πιθανόν να βελτιώσουν περαιτέρω την κακή πρόγνωση αυτών των ασθενών.