Αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα: Συμπτώματα - Διάγνωση - Αντιμετώπιση

Η πάθηση αυτή μπορεί να προσβάλλει και άλλα όργανα, όπως τα μάτια, το έντερο ή την καρδιά. Εμφανίζεται συνήθως σε νεαρούς ενήλικες, ηλικίας 20-35 ετών, και είναι συχνότερη στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες σε αναλογία 6 προς 1.

Αιτία νόσου

Η αιτιολογία της νόσου παραμένει άγνωστη και φαίνεται ότι είναι πολυπαραγοντική. Αυτό που έχει αποδειχθεί, είναι ισχυρή συσχέτιση της νόσου με γενετικούς παράγοντες που φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου, όπως το αντιγόνο ιστοσυμβατότητας HLA Β27. Το 92% των ασθενών έχουν το γονίδιο αυτό στην επιφάνεια των κυττάρων τους, ενώ υπάρχει μόνο στο 5-8% των φυσιολογικών ατόμων.

Επίσης, λοιμώδεις παράγοντες είναι πιθανό να πυροδοτούν τους φλεγμονώδεις μηχανισμούς με τους οποίους τελικά αναπτύσσεται η νόσος. Από την αλληλεπίδραση των παραγόντων αυτών αναπτύσσονται φλεγμονώδεις παθογενετικοί μηχανισμοί που οδηγούν στην ανάπτυξη της αγκυλωτικής σπονδυλαρθρίτιδας.

Σημεία και κλινικά συμπτώματα της νόσου

Το πρώτο σύμπτωμα της αγκυλωτικής σπονδυλαρθρίτιδας είναι η φλεγμονώδης οσφυαλγία, δηλαδή ο πόνος στη μέση και κυρίως στους γλουτούς, που οφείλεται σε φλεγμονή στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

• Διάρκεια >3 μήνες
• Χειροτερεύει με την ανάπαυση
• Βελτιώνεται με την άσκηση
• Είναι εντονότερος τη νύχτα και μπορεί να ξυπνάει τον ασθενή από τον ύπνο
• Συνοδεύεται από πρωινή δυσκαμψία στη μέση, δηλαδή ο ασθενής παρουσιάζει δυσκολία στο σκύψιμο το πρωί καθώς σηκώνεται από το κρεβάτι του
• Μερικές φορές ο πόνος επεκτείνεται προς την οπίσθια επιφάνεια των μηρών, αλλά ποτέ κάτω από τα γόνατα

Άλλα συμπτώματα και σημεία της νόσου είναι:

• Αρθρίτιδα σε μια ή περισσότερες αρθρώσεις που είναι συνήθως ασύμμετρη, εμφανίζεται περίπου στο 1/3 των ασθενών και αφορά στις αρθρώσεις των κάτω άκρων, όπως τα ισχία, τα γόνατα ή τη βάση των δακτύλων των ποδιών. Η αρθρίτιδα εκδηλώνεται με τα χαρακτηριστικά της φλεγμονής, δηλαδή πόνο, διόγκωση της άρθρωσης, ερυθρότητα και ευαισθησία στην πίεση της άρθρωσης. Από όλες τις εντοπίσεις της αρθρίτιδας η σοβαρότερη είναι η αρθρίτιδα των ισχίων.

• Ενθεσίτιδα, δηλαδή πόνος που οφείλεται σε φλεγμονή στις θέσεις όπου οι τένοντες, οι σύνδεσμοι και οι αρθρικοί θύλακοι -οι κάψες των αρθρώσεων προσφύονται- δηλαδή προσκολλώνται, πάνω στα οστά σχηματίζοντας τις λεγόμενες ενθέσεις. Η πιο συνηθισμένη θέση που παρατηρείται τέτοιος πόνος είναι η φτέρνα, εκεί όπου ο Αχίλλειος τένοντας προσκολλάται πάνω στη φτέρνα.

• Πόνος στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα στο 15% των ασθενών λόγω προσβολής των στερνοκλειδικών ή των στερνοπλευρικών αρθρώσεων.

• Τενοντίτιδα ή/και τενοντοελυτρίτιδα, δηλαδή φλεγμονή σε τένοντα ή/και στο έλυτρο (θήκη) που τον περιβάλλει και εκδηλώνεται με πόνο στην κίνηση και στην ψηλάφηση.

• Ιριδοκυκλίτιδα, δηλαδή φλεγμονή στο μάτι που εμφανίζεται στο 20-30% των ασθενών και εκδηλώνεται με πόνο, κοκκίνισμα, δακρύρροια και διαταραχή της όρασης.

• Σπάνια, περίπου στο 5% των ασθενών εμφανίζεται συμπτωματική φλεγμονώδη εντεροπάθεια.

Διάγνωση και η αξία του ρευματολόγου

Η διάγνωση της νόσου γίνεται από τον ρευματολόγο βάσει του ιστορικού και της κλινικής εικόνας του ασθενή με την βοήθεια των νέων διαγνωστικών κριτηρίων, τα οποία θεσπίστηκαν για τη γρηγορότερη διάγνωση της νόσου.

Γιατί είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση της νόσου και ποια η σημασία της στην πορεία του ασθενή:

• Περίπου ένας στους δέκα ασθενείς με αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα επισκέπτονται ρευματολόγους όταν εμφανίζεται η νόσος τους, ενώ 85% απευθύνονται σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων και 5% σε κανένα γιατρό.
• Επιπλέον τέσσερεις στους δέκα ασθενείς ουδέποτε κατά την πορεία της νόσου τους επισκέπτονται ρευματολόγο.
• Η καθυστέρηση στην επίσκεψη ή η μη επίσκεψη σε ρευματολόγο έχει πολύ μεγάλη σημασία για τους ασθενείς διότι:
• Από τον ρευματολόγο γίνεται ορθή διάγνωση σε όλους τους ασθενείς, ενώ από τον μη ρευματολόγο σε απελπιστικά χαμηλό ποσοστό, μόλις στο 20% των ασθενών.
• Ανοσοτροποποιητικά αντιρευματικά φάρμακα με τα οποία μπορεί να επιτευχθεί αναστολή της εξέλιξης αλλά και ύφεση της αγκυλωτικής σπονδυλαρθρίτιδας χορηγούνται στους ασθενείς μόνο από τους ρευματολόγους και καθόλου από τους μη ρευματολόγους

Εδώ πρέπει να αναφερθεί ο σημαντικός ρόλος που παίζουν ορισμένες κυτταροκίνες στους φλεγμονώδεις μηχανισμούς της νόσου, δηλαδή βιολογικώς δραστικές πρωτεΐνες, που παράγονται από κύτταρα και περιλαμβάνουν τον παράγοντα νέκρωσης των όγκων και την ιντερλευκίνη 17Α. Οι γνώσεις αυτές οδήγησαν στην παρασκευή και εισαγωγή στη θεραπευτική αντιμετώπιση της αγκυλωτικής σπονδυλαρθρίτιδας των βιολογικών τροποποιητικών της νόσου φαρμάκων που στόχο έχουν την εξουδετέρωση των παραπάνω κυτταροκινών.

Επομένως, οι Έλληνες ασθενείς με αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα δεν είναι χρήστες των σύγχρονων θεραπευτικών δυνατοτήτων, διότι καθυστερούν πολύ να επισκεφθούν ή δεν επισκέπτονται καθόλου τον ρευματολόγο με αποτέλεσμα τη μη έγκαιρη διάγνωση της πάθησής τους και τη μη εφαρμογή ορθής θεραπείας.

Αυτό έχει ως φυσικό επακόλουθο την πρόκληση:

• Παραμορφώσεων, μη αναστρέψιμων βλαβών και αγκύλωσης της σπονδυλικής στήλης ή και αρθρώσεων.

• Σημαντικών κινητικών λειτουργικών διαταραχών, ανικανότητας ή και αναπηρίας

Εξέλιξη της νόσου

Η καθυστέρηση της διάγνωσης και της εφαρμογής της ορθής θεραπευτικής αγωγής οδηγεί σε εξέλιξη της νόσου προς τα πάνω προσβάλλοντας την οσφυϊκή, τη θωρακική και την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, τις αρθρώσεις μεταξύ των πλευρών και των σπονδύλων καθώς και τις αρθρώσεις μεταξύ των πλευρών και του στέρνου.

Ο πόνος κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης αυξάνεται, ενώ σιγά-σιγά περιορίζεται η κινητικότητά της προς όλες τις κατευθύνσεις, δηλαδή την έκταση προς τα πίσω, την κάμψη προς τα εμπρός και τα πλάγια καθώς και τις στροφές τόσο της οσφυϊκής όσο και της αυχενικής μοίρας.

Τελική κατάληξη είναι η αγκύλωση της σπονδυλικής στήλης με πλήρη ή σχεδόν πλήρη κατάργηση της κινητικότητάς της και με προφανή συνέπεια την αναπηρία.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην αρθρίτιδα της νόσου η οποία μπορεί να προκαλέσει βαριές καταστροφικές βλάβες και γι’ αυτό αποτελεί μια από τις σημαντικές αιτίες αναπηρίας στους ασθενείς με αγκυλωτική σπονδυλαρθρίτιδα.

Επομένως όλοι οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να είναι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι για τα αρχόμενα σημεία και συμπτώματα της νόσου ώστε να παραπέμπουν άμεσα τους ασθενείς στον ρευματολόγο.

Αυτό θα οδηγήσει σε άμεση διάγνωση και έναρξη κατάλληλης θεραπείας ώστε να επιτευχθεί:

• Ανακούφιση από τον πόνο και έλεγχος όλων των συμπτωμάτων

• Αποκατάσταση ή βελτίωση και διατήρηση της κινητικότητας της σπονδυλικής στήλης,

• Αναστολή της εξέλιξης της νόσου και πρόληψη της αναπηρίας

• Ύφεση της νόσου

Όλα αυτά με απώτερο στόχο την βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών.

Μάρκος Γ. Κωστόπουλος MD Ειδικός Ρευματολόγος