Νεφρική ανεπάρκεια: Ποια είναι η κατάλληλη διατροφή

Σε συνεργασία με τον γιατρό και/ή διατροφολόγο, κάθε ασθενής θα πρέπει να σχεδιάσει ένα ειδικό διατροφικό πλάνο που ταιριάζει στις θρεπτικές του ανάγκες αλλά και στα χαρακτηριστικά της νόσου του.

Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός American Kidney Fund δίνει ορισμένες γενικές συστάσεις και κατευθυντήριες αναφορικά με τον ρόλο της διατροφής στη διαχείριση της νεφρικής νόσου.

Η σημασία της διατροφής για τους νεφροπαθείς

Κάθε διατροφική συνήθεια έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία. Μια ισορροπημένη διατροφή με περιορισμένη πρόσληψη αλατιού και λιπαρών συμβάλλει στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και του σωματικού βάρους. Για τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με διαβήτη, η επιλογή υγιεινών τροφών και ποτών βοηθά στον έλεγχο των επιπέδων του σακχάρου. Η αποτελεσματική ρύθμιση της πίεσης και του σακχάρου μπορεί να αποτρέψει την επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας.

Επίσης, μια «φιλική» προς τα νεφρά διατροφή μπορεί να επιδράσει άμεσα στα πολύτιμα «φίλτρα» του οργανισμού και να τα προστατεύσει από την επιπλέον φθορά. Μια τέτοια διατροφή έχει σαν στόχο να αποτρέψει την επικίνδυνη συσσώρευση υγρών και μετάλλων στον οργανισμό μέσω του αποκλεισμού συγκεκριμένων τροφών και ποτών.

Σημεία-κλειδιά

Όπως κάθε ειδικό διατροφικό πλάνο, έτσι και ένα πλάνο που αποσκοπεί στην προστασία των νεφρών θα πρέπει να περιλαμβάνει έλεγχο της πρόσληψης θερμίδων και μακροθρεπτικών συστατικών (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπαρά).

Ο ακριβής αριθμός θερμίδων που χρειάζεται το σώμα σε καθημερινή βάση εξαρτάται κυρίως από την ηλικία, το φύλο, τη σωματική διάπλαση και τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Στόχος είναι να διατηρείται το λεγόμενο ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή οι θερμίδες που λαμβάνονται από τη διατροφή να μην είναι περισσότερες από τις θερμίδες που ξοδεύονται για την εκτέλεση των διαφόρων καθημερινών δραστηριοτήτων, ώστε να αποφευχθεί η αύξηση του σωματικού βάρους.

Όσον αφορά την πρόσληψη πρωτεϊνών, και αυτή εξαρτάται από τη σωματική διάπλαση, τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, αλλά και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας. Ειδικά για τα άτομα με διαπιστωμένη νεφρική νόσο, η πρόσληψη πρωτεϊνών δεν πρέπει να είναι πολύ υψηλή. Οι πρωτεϊνικές δίαιτες θεωρείται ότι επιβαρύνουν τη νεφρική λειτουργία και οδηγούν μακροπρόθεσμα σε βλάβες στα νεφρά.

Οι υδατάνθρακες είναι η βασική πηγή ενέργειας για όλα τα κύτταρα του ανθρώπινου σώματος. Υγιεινοί θεωρούνται κατ’ εξοχήν οι υδατάνθρακες που βρίσκονται στα φρούτα, τα λαχανικά και τα προϊόντα ολικής άλεσης και αντίθετα ανθυγιεινοί αυτοί που προέρχονται από τα γλυκά, τα έτοιμα σνακ και το πρόχειρο φαγητό.

Τέλος, τα λιπαρά είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία της καρδιάς και προωθούν την απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών συστατικών, πρέπει όμως να καταναλώνονται με μέτρο, αφού δίνουν περισσότερες θερμίδες ανά γραμμάριο σε σύγκριση με τις πρωτεΐνες και τους υδατάνθρακες. Προτεραιότητα πρέπει να δίνεται σε πηγές «καλών» λιπαρών, όπως το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί, το ψάρι και το αβοκάντο.

Ποια τα χαρακτηριστικά μιας διατροφής «φιλικής» προς τα νεφρά

Όταν τα νεφρά δυσλειτουργούν συσσωρεύονται στο σώμα υπολειμματικές ουσίες και υγρά. Μακροπρόθεσμα, αυτό οδηγεί σε καρδιακά, σκελετικά και άλλα προβλήματα. Κύριο χαρακτηριστικό μιας διατροφής «φιλικής» προς τα νεφρά είναι ότι περιορίζει την πρόσληψη συγκεκριμένων μετάλλων και υγρών, ώστε να αποτρέπεται η συσσώρευση των περιττών υγρών και ουσιών.

Ο βαθμός των διατροφικών περιορισμών που θα θέσει ο γιατρός και/ή ο διατροφολόγος εξαρτάται από το στάδιο της νεφρικής νόσου. Τα συστατικά στα οποία πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση είναι κυρίως τα εξής:

• Νάτριο
• Κάλιο
• Φώσφορος
• Υγρά

Νάτριο

Το νάτριο (αλάτι) είναι ένα μέταλλο που υπάρχει σχεδόν σε όλες τις τροφές, όχι όμως στις ίδιες ποσότητες. Η υπερβολική πρόσληψη αλατιού οδηγεί σε άνοδο της αρτηριακής πίεσης και η υπέρταση αποτελεί αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για τις βλάβες στα νεφρά.

Για τον περιορισμό της πρόσληψης αλατιού συστήνονται μεταξύ άλλων τα εξής μέτρα:

• Χρήση βοτάνων και μπαχαρικών στο μαγείρεμα αντί για αλάτι
• Επιλογή φρέσκων φρούτων και λαχανικών αντί προϊόντων σε κονσέρβα
• Περιορισμός της κατανάλωσης αλλαντικών
• Περιορισμός της κατανάλωσης έτοιμων γευμάτων

Κάλιο

Ο οργανισμός χρειάζεται το κάλιο για την καλή λειτουργία των μυών, ωστόσο το συγκεκριμένο μέταλλο είναι επιβλαβές σε μεγάλες ποσότητες. Στα άτομα με νεφρική νόσο παρατηρείται συχνά είτε ανεπάρκεια/έλλειψη είτε (συχνότερα) περίσσεια καλίου. Και στις δύο περιπτώσεις μπορεί να εκδηλώνονται συμπτώματα όπως μυϊκές κράμπες, διαταραχές του καρδιακού παλμού ή μυϊκή αδυναμία.

Η πρόσληψη καλίου πρέπει συνήθως να είναι μικρή στο πλαίσιο μιας διατροφής που στοχεύει στην καλύτερη δυνατή λειτουργία των νεφρών. Τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε κάλιο είναι το αβοκάντο, η μπανάνα, το πεπόνι, το πορτοκάλι, το δαμάσκηνο, οι σταφίδες, η αγκινάρα, το σπανάκι, η ντομάτα, τα όσπρια, το καστανό/άγριο ρύζι, οι μπάρες δημητριακών και τα προϊόντα από πίτουρο, ενώ χαμηλή περιεκτικότητα στο συγκεκριμένο μέταλλο έχουν το μήλο, τα σταφύλια, ο ανανάς, οι φράουλες, το κουνουπίδι, το κρεμμύδι, η πιπεριά, το μαρούλι, το λευκό ψωμί, το μοσχαρίσιο κρέας, το κοτόπουλο και το λευκό ρύζι.

Ο γιατρός μπορεί να συστήσει ειδική φαρμακευτική αγωγή που διευκολύνει την απόρριψη του περιττού καλίου από τον οργανισμό.

Φώσφορος

Ο φώσφορος «συνεργάζεται» στενά με το ασβέστιο και τη βιταμίνη D για την ενίσχυση της σκελετικής υγείας. Όταν τα νεφρά είναι υγιή, φιλτράρουν τον φώσφορο ώστε να διατηρήσουν τα επιθυμητά επίπεδα στον οργανισμό, ωστόσο μια κοινή απόρροια της νεφρικής νόσου είναι η υπερβολική συσσώρευση του μετάλλου στον οργανισμό. Η περίσσεια φωσφόρου έχει σαν αποτέλεσμα την εκφύλιση των οστών και τα συχνά κατάγματα.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η νεφρική νόσος συνεπάγεται την ανάγκη μείωσης της πρόσληψης φωσφόρου μέσω της διατροφής. Τροφές με μεγάλη περιεκτικότητα σε φώσφορο είναι το ψωμί ολικής άλεσης, τα δημητριακά από πίτουρο και βρόμη, οι ξηροί καρποί και οι ηλιόσποροι και τα αναψυκτικά τύπου κόλα, ενώ χαμηλή περιεκτικότητα στο συγκεκριμένο μέταλλο έχουν μεταξύ άλλων το καλαμπόκι, το ρύζι και τα προϊόντα τους.

Όπως και στην περίπτωση του καλίου, τα επίπεδα φωσφόρου είναι δυνατό να ρυθμιστούν με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής.

Υγρά

Η επαρκής ενυδάτωση είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία όλων των επιμέρους συστημάτων και οργάνων, ωστόσο στα άτομα με νεφρική νόσο η πρόσληψη υγρών πρέπει να είναι ελαφρώς μειωμένη συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό κι αυτό γιατί όταν υπολειτουργούν τα νεφρά δεν απομακρύνουν όσο αποτελεσματικά θα έπρεπε τα περιττά υγρά. Η υπερβολική συσσώρευση υγρών στον οργανισμό μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλες επιπλοκές, μεταξύ των οποίων η υπέρταση, το πρήξιμο, τα αναπνευστικά προβλήματα και η καρδιακή ανεπάρκεια.

Η καθοδήγηση του γιατρού και/ή του διατροφολόγου είναι απαραίτητη ώστε να καθοριστούν με ακρίβεια τα συνιστώμενα επίπεδα ενυδάτωσης σε ημερήσια βάση, είτε μέσω της κατανάλωσης νερού και άλλων υγρών είτε μέσω της κατανάλωσης τροφών με μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό.

Άλλα θρεπτικά συστατικά

Οι διατροφικοί περιορισμοί που τίθενται στο πλαίσιο μιας ειδικής διατροφής για τη διαχείριση της νεφρικής νόσου μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπαρκή πρόσληψη ορισμένων απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Για να αποφευχθούν ανεπάρκειες και ελλείψεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D, φυλλικού οξέος ή σιδήρου ώστε να εξασφαλιστεί επαρκής πρόσληψη αυτών των θρεπτικών συστατικών ή να αποφευχθούν συνήθεις επιπλοκές της νεφρικής νόσου, όπως τα σκελετικά προβλήματα και η αναιμία.

Ανάλογα με το στάδιο της νεφρικής νόσου και τη γενικότερη υγεία του ασθενούς, ο γιατρός και/ή ο διατροφολόγος θα πρέπει να σχεδιάσουν ένα στοχευμένο διατροφικό πλάνο που θα εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή λειτουργία των νεφρών και θα αποτρέψει την επιδείνωση της νόσου.

Δείτε κι αυτό:

Έξι «αθώες» συνήθειες που καταστρέφουν τα νεφρά σας

Τα 8 συμπτώματα του καρκίνου των νεφρών μέσα από εικόνες

Πέτρες στα νεφρά: Τα 5 συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζετε εκτός από τον πόνο