Αναφυλαξία: Τι είναι και πώς θα την προλάβετε
Η αναφυλαξία είναι μια οξεία αλλεργική αντίδραση στην οποία μπορεί να συμμετέχει όλο το ανθρώπινο σώμα. Μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα, απώλεια αισθήσεων ή ακόμα και τον θάνατο. Η αναφυλαξία είναι ένα επείγον ιατρικό περιστατικό που απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα και, αργότερα, παρακολούθηση από αλλεργιολόγο.
Η αναφυλαξία μπορεί να συμβεί σε ορισμένους ανθρώπους μετά την έκθεσή τους σε κάποια ουσία στην οποία είναι έντονα αλλεργικοί. Οι συνήθεις ουσίες που προκαλούν αναφυλαξία είναι οι τροφές, τα φάρμακα και τα τσιμπήματα από έντομα. Έχει υπολογιστεί ότι περίπου το 15% του πληθυσμού διατρέχει κίνδυνο να υποστεί αναφυλαξία, αναφέρει η μη κερδοσκοπική εταιρεία «ΑΝΟΙΞΗ» για τις αλλεργίες και το άσθμα.
Μηχανισμοί
Η αναφυλαξία προκαλείται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι άλλες αλλεργίες. Το ανοσοποιητικό σύστημα –το οποίο λειτουργεί ως άμυνα του σώματος για την αντιμετώπιση επικίνδυνων ουσιών όπως τα μικρόβια– αντιδρά υπερβολικά σε κάποια αβλαβή ουσία (ένα αλλεργιογόνο) και στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας μπορεί να βλάψει το ίδιο το σώμα. Ως μέρος της φυσιολογικής ανοσοποιητικής αντίδρασης παράγονται πρωτεΐνες που ονομάζονται αντισώματα και βοηθούν στην καταστροφή των «εισβολέων» μέσα στο σώμα. Ένα συγκεκριμένο αντίσωμα που ονομάζεται ανοσοσφαιρίνη Ε ή ΙgE είναι υπεύθυνο για τις ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε αλλεργικά άτομα.
Όταν τα αλλεργιογόνα εισβάλλουν για πρώτη φορά στο σώμα ενός ατόμου με προδιάθεση στις αλλεργίες, το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει συγκεκριμένα αντισώματα IgE. Τα αντισώματα αυτά προσκολλώνται στην επιφάνεια κυττάρων, τα οποία ονομάζονται σιτευτικά κύτταρα. Την επόμενη φορά που το αλλεργικό άτομα έρχεται σε επαφή με το αλλεργιογόνο, η IgE το αναγνωρίζει και αρχίζει αμέσως την απελευθέρωση χημικών ουσιών –όπως η ισταμίνη– από τα σιτευτικά κύτταρα. Αυτές οι δραστικές χημικές ουσίες προκαλούν τα συμπτώματα που διαπιστώνονται στις αλλεργικές αντιδράσεις και στην αναφυλαξία.
Συμπτώματα της αναφυλαξίας
Η αναφυλαξία είναι μια συστηματική αντίδραση, δηλαδή επηρεάζονται διάφορα μέρη του σώματος, τα οποία απέχουν ή βρίσκονται μακριά από το σημείο της αρχικής εισόδου του αλλεργιογόνου (δηλ. το σημείο του τσιμπήματος για τα έντομα ή το στομάχι για τις τροφές). Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας μπορεί να ποικίλλουν από ήπια έως πολύ σοβαρά και μπορεί να είναι ακόμη και θανατηφόρα. Ακολουθεί ένας κατάλογος πιθανών συμπτωμάτων που μπορεί να προκύψουν μόνα τους ή σε οποιονδήποτε συνδυασμό.
- Επιδερμίδα: κνίδωση, οίδημα (πρήξιμο) στα χείλη, στους οφθαλμούς και/ή στα άκρα, κνησμός (φαγούρα), αίσθημα καύσου (ζέστης), ερυθρές πλάκες (κοκκινίλες), εξανθήματα.
- Αναπνοή: συριγμός (σφύριγμα στην αναπνοή), δύσπνοια, σφίξιμο στον λαιμό, βήχας, βραχνή φωνή, πόνος/σφίξιμο στο στήθος, ρινική συμφόρηση/αλλεργική ρινίτιδα, δυσκολία στην κατάποση.
- Στομάχι: ναυτία, κωλικοειδής πόνος, εμετός, διάρροια, κνησμός στο στόμα ή στο νλαιμό.
- Κυκλοφορία: ωχρό/μελανό χρώμα δέρματος, ισχνοί ή αδύναμοι σφυγμοί, λιποθυμία, ζάλη, χαμηλή αρτηριακή πίεση.
- Άλλα: άγχος, αίσθημα «επικείμενης καταστροφής», κνησμός/ύγρανση των ματιών, πονοκέφαλος, κνησμός/ερυθρότητα των ματιών.
Συνήθως οι αντιδράσεις εμφανίζονται λίγα λεπτά μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο αλλά δεν αποκλείεται να καθυστερήσουν. Μερικές φορές τα συμπτώματα περνούν, μόνο και μόνο για να επαναληφθούν ή να ενταθούν μερικές ώρες αργότερα. Τα πιο επικίνδυνα συμπτώματα είναι η χαμηλή αρτηριακή πίεση, τα συμπτώματα από την αναπνοή (αίσθημα πνιγμού και/ή δύσπνοια) και η απώλεια των αισθήσεων. Όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να αποβούν μοιραία.
Υπάρχει μια ποικιλία ιατρικών παθήσεων που «μιμούνται» την αναφυλαξία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι καρδιακές προσβολές, οι κρίσεις άγχους, ο πνιγμός και νευρολογικές παθήσεις. Αν νιώσετε τέτοιου είδους ασυνήθιστα συμπτώματα πρέπει να ζητήσετε οπωσδήποτε επείγουσα ιατρική φροντίδα (π.χ. τηλεφωνήστε στο 166) για άμεση θεραπεία και για να προσδιορίσετε την αιτία των συμπτωμάτων σας.
Ουσίες που προκαλούν αντιδράσεις
- Τρόφιμα: Κάθε τροφή μπορεί να προκαλέσει κάποιας μορφής αλλεργική αντίδραση αλλά μερικές από τις πλέον συνήθεις που προκαλούν αναφυλαξία είναι τα φιστίκια, τα καρύδια, τα οστρακοειδή, τα ψάρια, τα αυγά και το γάλα. Άλλες τροφικές ουσίες όπως τα θειώδη μερικές φορές προκαλούν αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις.
- Τσιμπήματα από έντομα: Το δηλητήριο των εντόμων όπως οι μέλισσες, οι αγριομέλισσες και οι σφήκες προκαλεί συνήθως τοπικά συμπτώματα στους περισσότερους ανθρώπους. Εντούτοις, για ανθρώπους με αλλεργίες στα δηλητήρια αυτά, οι αντιδράσεις μπορεί να είναι οξείες ή ακόμα και θανατηφόρες.
- Φάρμακα: Όλα τα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν κάποια αλλεργική αντίδραση. Συνήθεις όμως κατηγορίες φαρμάκων που προκαλούν αναφυλαξία είναι τα αντιβιοτικά. Τα αναισθητικά, τα εμβόλια, τα παράγωγα αίματος σε μεταγγίσεις, οι σκιαγραφικές ουσίες σε ακτινολογικό έλεγχο, τα παυσίπονα και άλλα φάρμακα επίσης μπορεί να προκαλέσουν αναφυλαξία ή αναφυλακτοειδείς αντιδράσεις.
- Λάτεξ: Μερικά προϊόντα κατασκευασμένα από φυσικό λάστιχο από καουτσουκόδεντρο (λάτεξ) περιέχουν αλλεργιογόνα, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις σε ευαίσθητα άτομα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος έντονων αντιδράσεων προκύπτει όταν το λάτεξ έρχεται σε επαφή με υγρές περιοχές του σώματος ή με εσωτερικές επιφάνειες στη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης, επειδή έτσι περισσότερα αλλεργιογόνα μπορεί να απορροφηθούν ταχύτατα μέσα στο σώμα.
- Σωματική Άσκηση: Αν και είναι σπάνιο, η σωματική άσκηση μπορεί να προκαλέσει αναφυλαξία. Παραδόξως, δεν εκδηλώνεται έπειτα από κάθε άσκηση και σε μερικές περιπτώσεις εκδηλώνεται μόνο μετά την κατανάλωση ορισμένων τροφών πριν την άσκηση.
- Άλλα: Σπανιότερα, η αναφυλαξία έχει συνδεθεί με την έκθεση σε σπέρμα, ορμόνες και σε ακραίες θερμοκρασίες. Όταν δεν διαπιστώνεται κάποιο αίτιο, τότε ονομάζεται ιδιοπαθής αναφυλαξία.
Θεραπεία και πρόληψη
Αν εσείς (ή κάποιος από την παρέα σας) βιώσετε κάποια από τα παραπάνω έντονα αλλεργικά συμπτώματα, ζητήστε ιατρική βοήθεια για να εισαχθείτε σε κάποια μονάδα πρώτων βοηθειών, όπου μπορεί να σας κάνουν ένεση αδρεναλίνης για να βελτιωθεί η κυκλοφορία του αίματος, ενώ μπορεί να σας χορηγήσουν άλλα φάρμακα όπως αντιισταμινικά (τα οποία μειώνουν το τον κνησμό) ή στεροειδή (τα οποία ελαττώνουν την αλλεργική αντίδραση) ή βρογχοδιασταλτικά (τα οποία βελτιώνουν την αναπνοή). Όσο πιο γρήγορα αντιμετωπιστεί η αντίδραση τόσο καλύτερη μπορεί να είναι η εξέλιξή της. Ακόμα και αν έχετε δεχθεί επιτόπου ιατρική φροντίδα, θα πρέπει να μεταφερθείτε σε νοσοκομείο για περαιτέρω αξιολόγηση.
Αν έτυχε κάποια στιγμή να εκδηλώσετε αναφυλαξία, φροντίστε να επισκεφτείτε έναν αλλεργιολόγο για περαιτέρω αξιολόγηση και θεραπεία. Ο αλλεργιολόγος θα πάρει το ιατρικό ιστορικό σας και, αν κριθεί σκόπιμο, θα σας υποβάλει σε άλλες εξετάσεις για να προσδιορίσει τα ακριβή αίτια. Μόλις προσδιοριστεί το αίτιο που προκαλεί την αντίδραση, μπορεί να σας δώσει λεπτομερείς πληροφορίες για την ουσία που πρέπει να αποφεύγετε και πιθανόν για άλλες σχετικές, οι οποίες που αποτελούν πιθανό κίνδυνο. Η αποφυγή των αλλεργιογόνων είναι ο βασικός τρόπος για να παραμείνετε ασφαλείς, αλλά αυτό απαιτεί πολύ μεγάλη εκπαίδευση.
Οι συγκεκριμένες συμβουλές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Τροφές: Μάθετε να διαβάζετε τις ετικέτες όπου αναγράφονται τα συστατικά, να ελέγχετε να εστιατόρια όπου γευματίζετε και να αποφεύγετε τους επικίνδυνους συνδυασμούς φαγητών.
- Έντομα: Να αποφεύγετε αρώματα, ρούχα με έντονα χρώματα και δραστηριότητες «υψηλού κινδύνου» και να φοράτε μακρυμάνικα πουκάμισα ή μπλούζες και μακριά παντελόνια.
- Φάρμακα: Να ενημερώνεστε για τα φάρμακα και για τις θεραπείες που πρέπει να αποφεύγετε και να καταρτίσετε έναν κατάλογο με εναλλακτικά φάρμακα που δεν θα δημιουργούν προβλήματα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο αλλεργιολόγος σας μπορεί να προτείνει συγκεκριμένες θεραπείες. Για παράδειγμα, εμβόλια αποευαισθητοποίησης προκειμένου να εξαλειφθεί ο κίνδυνος αναφυλαξίας από τσιμπήματα εντόμων. Υπάρχουν επίσης διαδικασίες αποευαισθητοποίησης που σας δίνουν την ευκαιρία να θεραπευτείτε από ορισμένα φάρμακα στα οποία παρουσιάζετε αλλεργία.
Ο αλλεργιολόγοςς σας μπορεί επίσης να σας συστήσει να έχετε πάντα μαζί σας μια αυτόματη ένεση αδρεναλίνης. Το φάρμακο αυτό αντιστρέφει την αλλεργική αντίδραση τουλάχιστον προσωρινά, καθυστερώντας τα ενδεχομένως μοιραία της αποτελέσματα μέχρι να υποβληθείτε σε περαιτέρω θεραπεία σε ιατρική μονάδα. Μάθετε πώς να χρησιμοποιείτε την ένεση της αδρεναλίνης σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού και φροντίζετε για την αντικατάσταση της συσκευής νωρίς, πριν την αναγραφόμενη ημερομηνία λήξης.
Αν είχατε υποστεί κάποια αναφυλακτική αντίδραση, ίσως θελήσετε να ενημερώσετε την οικογένειά σας, τους υγειονομικούς υπαλλήλους, τους εργαζόμενους και το σχολικό προσωπικό σχετικά με την αλλεργία σας ούτως ώστε να είναι σε θέση να παρακολουθούν τα πιθανά συμπτώματά σας και να σας βοηθήσουν να αποφεύγετε πράγματα που σας προκαλούν αλλεργία. Κυρίως όμως βεβαιωθείτε ότι θα συνεργάζεστε με τον ειδικό γιατρό για να αισθάνεστε ασφαλείς και υγιείς.
Τι μπορεί να κάνει ο αλλεργιολόγος σας
- Να προσδιορίσει αν έχετε ή αν κινδυνεύετε από αναφυλαξία.
- Να προσδιορίσει τα αίτια που προκάλεσαν την αντίδρασής σας.
- Να σας μάθει πώς να αποφεύγετε τα αλλεργιογόνα.
- Να καταστρώσει ένα σχέδιο επείγουσας θεραπείας για εσάς και για άλλους.
- Να σας προτείνει τις πιο σύγχρονες θεραπείες για να αντιμετωπίσετε ή να προλάβετε αντιδράσεις.
Δείτε κι αυτό:
Αλλεργία στο τσίμπημα της μέλισσας: Συμπτώματα & προφυλάξεις