Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης: Συμβουλές για διατροφή & άσκηση

Τις νευρικές ίνες (νευράξονες) του κεντρικού νευρικού συστήματος περιβάλλει μια ουσία, η μυελίνη, που επιτρέπει τη διέλευση των ηλεκτρικών ερεθισμάτων ανάμεσα στα νεύρα. Στην πολλαπλή σκλήρυνση σε πολλαπλά σημεία του κεντρικού νευρικού συστήματος προκαλείται στην αρχή φθορά της μυελίνης και στη συνέχεια δημιουργούνται πλάκες (ουλές) και γι’ αυτό στην πάθηση έχει δοθεί η ονομασία «πολλαπλή» σκλήρυνση ή σκλήρυνση «κατά πλάκας».

Υπάρχει πιθανότητα καταστροφής του ίδιου του νευράξονα από τα αρχικά στάδια της νόσου. Η μυελίνη όχι μόνο προστατεύει τους νευράξονες αλλά τους επιτρέπει να «κάνουν και τη δουλειά τους». Όταν λοιπόν η μυελίνη και οι νευράξονες επηρεαστούν, ή και καταστραφούν, εμποδίζεται η ικανότητα αγωγής ερεθισμάτων στους νευρώνες, το σύστημα επικοινωνίας των κυττάρων του εγκεφάλου δυσλειτουργεί και αυτό είναι που προκαλεί τα διάφορα συμπτώματα της νόσου.

Από τα περίεργα και αξιοπρόσεκτα της νόσου είναι πως τα κρούσματα είναι σχεδόν μηδενικά στις περιοχές του πλανήτη με γεωγραφικό πλάτος 0^ο και αυξάνονται γεωμετρικά όσο αυξάνεται το γεωγραφικό πλάτος, τόσο προς το βόρειο όσο και προς το νότιο ημισφαίριο. Επιπλέον, «προτιμά» σε μεγάλο ποσοστό τις περιοχές με χαμηλά επίπεδα ηλιοφάνειας. Επίσης, σχεδόν το σύνολο των περιστατικών προσβολής από εμφανίζεται στη λευκή φυλή, σε αντίθεση με την κίτρινη και πολύ περισσότερο με τη μαύρη, όπου ακόμα και αν διαμένουν σε περιοχές «υψηλού κινδύνου» εμφανίζουν ισχυρή ανθεκτικότητα στη νόσο αυτή. Τέλος, προσβάλλει περισσότερο τις γυναίκες από τους άνδρες σε αναλογία 3:2 ή και μεγαλύτερη.

Οι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι γενετικοί αλλά και περιβαλλοντικοί. Οι τελευταίοι φαίνεται ότι έχουν μεγαλύτερη επίδραση στα πρώτα χρόνια της ζωής, όπως αποδεικνύουν μελέτες που έγιναν σε μετανάστες, οι οποίες έδειξαν ότι γι’ αυτούς που αλλάζουν τόπο διαμονής σε παιδική ηλικία υπερισχύει ο κίνδυνος του νέου περιβάλλοντος, ενώ για όσους μεταναστεύουν μετά την ηλικία των 15 διατηρείται ο κίνδυνος του νεανικού τους τόπου διαμονής.

Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης

«Εγώ συνδέομαι- εμείς συνδεόμαστε»: το φετινό μήνυμα του εορτασμού για την Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης που στέλνουν οι ασθενείς, οι φροντιστές και οι επιστήμονες, έχει ειδικό βάρος αν αναλογιστεί κάποιος την πρόσφατη δοκιμασία από την πανδημία COVID-19, κατά την οποία προτάχθηκε η κοινωνική αποστασιοποίηση ως μέτρο αντιμετώπισης της. Ωστόσο, για κάποιες κατηγορίες νοσημάτων και για όσους ασθενούν από αυτά η σύνδεση γίνεται θεραπευτική παρέμβαση και τρόπος ζωής.

Περίπου 2.500.000 άτομα παγκοσμίως πάσχουν από Πολλαπλή Σκλήρυνση που είναι μια χρόνια αυτοάνοση πάθηση που προκαλεί φλεγμονή και στη συνέχεια εκφύλιση στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (ΚΝΣ). Στην Ελλάδα ο αριθμός των ασθενών υπολογίζεται σε 20.000.

Το 2009, η Διεθνής Ομοσπονδία Πολλαπλής Σκλήρυνσης (MS International Federation – MSIF) και τα μέλη της γιόρτασαν την πρώτη Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης. Η 30η Μαΐου έχει ορισθεί επίσημα ως η Παγκόσμια Ημέρα Πολλαπλής Σκλήρυνσης (WorldMS Day).

Στο πλαίσιο του εορτασμού αυτού καθ΄όλη τη διάρκεια του Μαΐου τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας Πολλαπλής Σκλήρυνσης συνδέονται, μοιράζονται ιστορίες,ευαισθητοποιούν τον κόσμο και πραγματοποιούν εκστρατεία με όλα τα άτομα που πάσχουν. Στην Ελλάδα η σχετική εκδήλωση πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ατόμων με Σκλήρυνση Κατα πλάκας (ΠΟΑμΣΚΠ).

Διατροφή & άσκηση στην πολλαπλή σκλήρυνση

Η διατροφή και η σωματική άσκηση είναι δύο βασικοί πυλώνες της καλής υγείας, έτσι και στην πολλαπλή σκλήρυνση πρέπει να αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε οι πάσχοντες να εξασφαλίζουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής.

Διατροφή στην πολλαπλή σκλήρυνση

Παρά την παλαιά αντίληψη ότι η πολλαπλή σκλήρυνση ως νευρολογική νόσος δεν αναμένεται να εμφανίζει ιδιαίτερη σχέση με τη διατροφή, τα τελευταία χρόνια ολοένα και συχνότερα διατροφικοί παράγοντες συσχετίζονται τόσο με την πρόληψη, όσο και με την αντιμετώπισή της. Η αρχή έγινε όταν μελέτη από τη Νορβηγία αποκάλυψε ότι οι έντονες αποκλίσεις στη συχνότητα εμφάνισης της πολλαπλής σκλήρυνση μεταξύ αγροτικών και παράκτιων περιοχών δεν εξηγούνται απλά και μόνο από το γεωγραφικό πλάτος. Οι μεγαλύτερες σε ποσοστά επίπτωσης αγροτικές περιοχές, στο εσωτερικό της χώρας, παρουσίαζαν υψηλότερη κατανάλωση ζωικού λίπους, κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, σε σύγκριση με τις παράκτιες περιοχές, όπου η διατροφή ήταν πλούσια σε ψάρι και θαλασσινά.

Η λανθασμένη διατροφή ως προδιαθεσικός παράγοντας

Οι διάφορες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε περιοχές υψηλού κινδύνου σχετικά με την επίδραση των διατροφικών παραγόντων στην αιτιοπαθογένεια της νόσου συσχέτισαν θετικά την υψηλή κατανάλωση ενέργειας, ζωικού λίπους, κρέατος, αλλαντικών, γλυκών, πλήρους (full fat) μη παστεριωμένου γάλακτος και λαρδιού με την εκμυελίνωση και φυσικά με τον κίνδυνο εμφάνισης πολλαπλής σκλήρυνσης. Πράγματι, πειράματα που έγιναν σε ζώα έδειξαν ότι οι δίαιτες που είναι πλούσιες σε κορεσμένο λίπος διαταράσσουν τη σύνθεση της μυελίνης. Επιπλέον, το ζωικό λίπος μπορεί να προάγει τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, δημιουργώντας περιαγγειακές πλάκες. Ταυτόχρονα, μεταβολές στη ρευστότητα της κυτταρικής μεμβράνης ενδέχεται να συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ιογενούς λοίμωξης, με επακόλουθο τη δευτεροπαθή απομυελίνωση. Αυτό αποδείχθηκε σε πειραματικό επίπεδο στην αλλεργική εγκεφαλομυελίτιδα (το μοντέλο της πολλαπλής σκλήρυνσης σε ζώα) που προκλήθηκε σε πειραματόζωα όταν αυτά υποβλήθηκαν σε δίαιτα πλούσια σε κορεσμένο λίπος.

Ο σίδηρος ως αιτιολογικός παράγοντας στην πολλαπλή σκλήρυνση

Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη μεταφορά οξυγόνου και για τη σύνθεση πολλών αμινοξέων, ορμονών και νευροδιαβιβαστών. Ωστόσο, η υψηλή συγκέντρωσή του σε ελεύθερη μορφή αυξάνει το οξειδωτικό στρες στον οργανισμό, δημιουργώντας ιδιαίτερα δυναμικές καταστροφικές ελεύθερες ρίζες. Η υπόθεση αυτή ενισχύεται τόσο από την αποδεδειγμένη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης κρέατος (που είναι πλούσιο σε σίδηρο) με την προδιάθεση ή επιδείνωση της νόσου, όπως και από την εμπλοκή του μετάλλου αυτού στην αιτιοπαθογένεια του καρκίνου του προστάτη, μια νόσο που μοιράζεται την ίδια επιδημιολογική κατανομή με την πολλαπλή σκλήρυνση και άρα τους ίδιους παράγοντες κινδύνου.

Η έλλειψη βιταμινών D, Β6 και Β12 αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα στην πολλαπλή σκλήρυνση

Ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ το 2004 επιβεβαίωσαν τον ρόλο και τη σπουδαιότητα της βιταμίνης D στην αιτιολογία της πολλαπλής σκλήρυνσης, δίνοντας έμφαση στη σχέση που διέπει τον βαθμό έκθεσης στο ηλιακό φως και τη σύνθεση της. Ταυτόχρονα, χορηγώντας βιταμίνη D διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης πολλαπλής σκλήρυνσης μειωνόταν κατά 40%. Επιπρόσθετα, βιταμίνες που επίσης η έλλειψη τους, ιδιαίτερα κατά την προγεννητική και βρεφική περίοδο, μπορεί να αυξάνει την προδιάθεση για πολλαπλή σκλήρυνση είναι οι Β6 και Β12.

Σωστή διατροφή για την πρόληψη και αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης

Πολλαπλές μελέτες έχουν υποδείξει ότι η υψηλή κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών, που είναι πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα, μειώνει τον κίνδυνο προσβολής από πολλαπλή σκλήρυνση. Επιπλέον, η αυξημένη λήψη χυμών φρούτων παρουσιάζει αντίστροφη σχέση με τον κίνδυνο νόσησης. Προστατευτικές επιδράσεις επισημάνθηκαν ακόμη για τα δημητριακά και το ψωμί ολικής αλέσεως.

Οι βασικές αρχές διαιτητικής παρέμβασης στην πολλαπλή σκλήρυνση είναι η υποβοήθηση του οργανισμού να καταστέλλει αυτοάνοσες αντιδράσεις και η ενίσχυση του νευρικού συστήματος. Έτσι, υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι η βιταμίνη D σχετίζεται εκτός από την αιτιολογία και με την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πολλαπλής σκλήρυνσης. Οι βιταμίνες Β6 και Β12 ενισχύουν το νευρικό σύστημα, ενώ το κόκκινο κρέας, λιπαρά τρόφιμα, αλκοόλ και κάπνισμα θα πρέπει να αποφεύγονται. Παράλληλα, αναμφισβήτητα προστατευτικός είναι ο ρόλος των αντιοξειδωτικών στοιχείων: ρεσβερατρόλη, κουερσιτίνη, πυκνογενόλη, συνένζυμο Q10 και λυκοπένιο που βρίσκονται στα φρούτα, στα λαχανικά, στα δημητριακά, στο ελαιόλαδο, στο πράσινο τσάι και στο κόκκινο κρασί, των βιταμινών C και Ε, όπως και του ασβεστίου, του μαγνησίου, του ψευδάργυρου και του σεληνίου.

Με δεδομένο ότι η μέχρι στιγμής φαρμακευτική αντιμετώπιση έχει αποτύχει να παράσχει ολοκληρωμένη λύση στην πολλαπλή σκλήρυνση, ο ρόλος της διατροφής, σε κάθε περίπτωση, λειτουργεί συμπληρωματικά, συμβάλλοντας στην καθυστέρηση της πορείας και στην ύφεση των συμπτωμάτων, ώστε ο πάσχοντας να «κερδίσει» τον απαιτούμενο χρόνο μέχρι την εξεύρεση αποτελεσματικής θεραπείας. Παράλληλα, κυρίαρχος παραμένει ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της πολλαπλής σκλήρυνσης, π.χ. παχυσαρκία, ανορεξία, δυσφαγία-δυσκαταποσία, δυσκοιλιότητα, οστεοπόρωση κ.λπ., με αποτέλεσμα τη μακροπρόθεσμη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πάσχοντα.

Δεν ζητείται τίποτα περισσότερο από τους ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση από το να τρώνε σωστά, περιεκτικά και επιλεκτικά, όπως άλλωστε θα έπρεπε να πράττουν και τα άτομα που δεν πάσχουν και που επιθυμούν να προστατεύσουν την υγεία τους από νοσήματα με αποδεδειγμένη σχέση με την κακή διατροφή, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Άσκηση στην πολλαπλή σκλήρυνση

Η τακτική άσκηση είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής υγείας, αλλά ο καθένας πρέπει να ασκείται ανάλογα με τις δυνατότητές του, γιατί η έντονη άσκηση μπορεί να φέρει μεγάλη κούραση. Η τακτική, ελαφριά γυμναστική εξασφαλίζει τον μυϊκό τόνο και μας δίνει μια αίσθηση ευεξίας.

Όλοι όσοι πάσχουν από πολλαπλή σκλήρυνση, άσχετα από τον βαθμό αναπηρίας τους, μπορούν να ωφεληθούν από την άσκηση. Στην εποχή μας, που όλοι ασχολούνται με την φυσική τους κατάσταση, η άσκηση αναγνωρίζεται σαν ένα αναπόσπαστο μέρος ενός ολιστικού προγράμματος αποκατάστασης.

Ένα πρόγραμμα άσκησης με την επίβλεψη του ειδικού μπορεί:

- Να αυξήσει τη μυϊκή δύναμη,

- Να διατηρήσει ή να αυξήσει την αντοχή,

- Να διατηρήσει ή να αυξήσει το εύρος κίνησης και την ελαστικότητα των αρθρώσεων,

- Να μειώσει τη σπαστικότητα,

- Να δυναμώσει τη λειτουργία της καρδιάς και των αγγείων,

- Να προλάβει προβλήματα από τις κατακλίσεις,

- Να προλάβει δευτερογενή συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης,

- Να βοηθήσει στον έλεγχο του βάρους,

- Να μειώσει την τάση για δυσκοιλιότητα,

- Να προάγει μια εσωτερική αίσθηση επιτεύγματος και ευεξίας.

Πηγές: Σύλλογος Ατόμων με Σκλήρυνση κατά Πλάκας, World MS Day