Κατάψυξη ωαρίων: Ποιες γυναίκες αφορά;

Συγκεκριμένα, άρθρο του περιοδικού Human Reproduction αναφέρει ότι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, με επικεφαλής την καθηγήτρια Έβελιν Τέλφερ, παρατήρησαν ότι οι γυναίκες με Λέμφωμα Hodgkin's, που είχαν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία με το φαρμακευτικό σχήμα ABVD (αδριαμυκίνη, μπλεομυκίνη, βιμπλαστίνη και δακαρβαζίνη), είχαν έως δεκαπλάσια ωάρια σε σχέση με τις υγιείς γυναίκες.

«Ουσιαστικά, ο ιστός από τις ωοθήκες των ασθενών που υποβλήθηκαν σε ABVD έδειχνε υγιής και σε παρόμοια κατάσταση με τον ιστό των υγιών γυναικών. Αν και τα έξτρα ωάρια βρίσκονται ακόμη στο στάδιο των ωοθυλακίων, οι επιστήμονες προσπαθούν να κατανοήσουν τον μηχανισμό της δημιουργίας τους καθώς και να βρουν τρόπο να τα ωριμάσουν. Πάντως, παραμένει ακόμη ασαφές αν τα ωάρια στην τωρινή φάση τους είναι λειτουργικά για γονιμοποίηση», σχολιάζει ο Χάρης Χ. Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος με εξειδίκευση στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση και την Λαπαροσκοπική Χειρουργική, συνεργάτης στη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Μαιευτηρίου ΜΗΤΕΡΑ (http://www.hiniadis.com/).

Και προσθέτει ότι, «ενώ το μήνυμα της μελέτης θα πρέπει να θεωρηθεί ενθαρρυντικό σε κάθε περίπτωση απέχει αρκετά από την όποια εφαρμογή του στην καθ’ ημέρα κλινική πράξη, τόσο για τις γυναίκες που έχουν ιστορικό καρκίνου και επιθυμούν να προστατεύσουν τη γονιμότητά τους, όσο και για εκείνες που θα ήθελαν να την παρατείνουν για διάφορους λόγους».
Συνεπώς, σύμφωνα με τον Δρ. Χηνιάδη, η κατάψυξη ωαρίων θεωρείται επί του παρόντος ως η καταλληλότερη και ασφαλέστερη μέθοδος παράτασης της γυναικείας γονιμότητας.

«Σήμερα με τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification), δηλαδή την αποφυγή της βλαπτικής δημιουργίας κρυστάλλων κατά την απόψυξη, μας δίνεται η δυνατότητα να παρατείνουμε την γονιμότητα μιας γυναίκας πρακτικά για όσο το θελήσει αυτή. Μια γυναίκα μπορεί να καταψύξει τα ωάριά της (ή και τμήμα των ωοθηκών της) και όταν αποψυχθούν να γονιμοποιηθούν είτε με σπέρμα δότη, είτε με σπέρμα του συντρόφου-συζύγου της. Εν συνεχεία, τα δημιουργηθέντα έμβρυα μεταφέρονται στη μήτρα με σημαντικά αυξημένες πιθανότητες επιτυχούς κύησης, συγκριτικά με το παρελθόν. Ενώ δηλαδή με την προηγούμενη τεχνολογία το ποσοστό επιτυχίας ήταν κάτω από 10%, με τη νέα μέθοδο φτάνουμε το 30-35%. Σημαντική προϋπόθεση για τα μεγάλα ποσοστά επιτυχίας είναι η εξαρχής καλή ποιότητα των ωαρίων. Με λίγα λόγια, όσο πιο νέα είναι μια γυναίκα που αποφασίζει να καταψύξει το γενετικό της υλικό, τόσο καλύτερες πιθανότητας επιτυχίας έχει στο μέλλον και τόσο καλύτερα εκμεταλλεύεται την τεχνολογία της κρυοσυντήρησης», εξηγεί.

Ως γνωστόν, ενώ η παραγωγή σπέρματος στους άνδρες είναι συνεχής καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, οι γυναίκες γεννιούνται με έναν καθορισμένο αριθμό ωαρίων, που εν μέρει θα καθορίσει την αναπαραγωγική διάρκεια της ζωής τους. Κατά την εμμηναρχή, οι ωοθήκες περιέχουν 250.000 περίπου ωοθυλάκια, καθένα από τα οποία μπορεί δυνητικά να απελευθερώσει ένα ωάριο κάθε μήνα. Στα τέλη της τέταρτης δεκαετίας της ζωής της γυναίκας (30-40 χρονών), η αναπαραγωγική ικανότητα της μειώνεται εξαιτίας της σταδιακά μειούμενης ποιότητας των υπολοίπων ωαρίων και του γεγονότος ότι μπορεί να μην επιτυγχάνεται ωοθυλακιορρηξία κάθε μήνα. Τελικά, κοντά στην ηλικία των 50 ετών τα λίγα ωοθυλάκια που έχουν απομείνει δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ορμόνες που προκαλούν την ωρίμανση τους και έτσι η γυναίκα οδηγείται στην εμμηνόπαυση.

Για ποιες γυναίκες ενδείκνυται η κατάψυξη ωαρίων

Σύμφωνα με τον Δρ. Χάρη Χ. Χηνιάδη οι γυναίκες που μπορούν ή πρέπει να επωφεληθούν από τη δυνατότητα της κατάψυξης ωαρίων είναι:

- Εκείνες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία. «Οι θεραπείες αυτές μπορούν να βλάψουν σημαντικά τόσο την παραγωγή ωαρίων, όσο και την ποιότητά τους. Καταψύχουμε λοιπόν υγιή και πολυάριθμα ωάρια για χρήση τους στο μέλλον, όταν πιθανότατα οι ωοθήκες δεν θα λειτουργούν», συμβουλεύει οι ειδικός.
- ΄Οσες έχουν σημαντικά προβλήματα υγείας. Εξαιτίας σημαντικών νόσων ή/και μακροχρόνιας λήψης φαρμάκων πολλές γυναίκες πρέπει να παρατείνουν την τεκνοποίηση για πολλά χρόνια. Με την κρυοσυντήρηση, ειδικά στην περίπτωση που η γυναίκα είναι άνω των 35 ετών, επιτυγχάνεται η παράταση της γονιμότητάς της μέχρι το τέλος της θεραπείας .
- Γυναίκες με προτεραιότητα καριέρας. Ένα καθημερινά αυξανόμενο ποσοστό γυναικών επιλέγουν να προωθήσουν την καριέρα τους έναντι της τεκνοποίησης. Η κατάψυξη ωαρίων είναι ο μοναδικός τρόπος να παρατείνουν τα γόνιμα χρόνια τους και να διαφυλάξουν τη γονιμότητά τους για το μέλλον.
- Εκείνες χωρίς σταθερή σχέση ή σύντροφο. Σε μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου η απόφαση της δημιουργίας οικογένειας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το γάμο, έχει συντελέσει σε χαμηλό ποσοστό άγαμων γονέων συγκριτικά με τη Δυτική Ευρώπη. Η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει τη δυνατότητα διατήρησης της γονιμότητας για όταν η γυναίκα ή το ζευγάρι θελήσει να αποκτήσει παιδιά στο μέλλον.
- Γυναίκες με πρόωρη εμμηνόπαυση ή οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης. Σε αυτή την περίπτωση, ο/η γυναικολόγος οφείλει να ενημερώσει την ασθενή για το χρόνο που πιθανότατα της απομένει και για τις επιλογές που έχει. Εάν δεν υπάρχει σταθερή σχέση ή προοπτική για τεκνοποίηση, ο μόνος τρόπος να διαφυλαχθεί η γονιμότητα για το μέλλον είναι η κατάψυξη ωαρίων.

Πώς γίνεται η κατάψυξη ωαρίων

«Η διαδικασία είναι σχετικά απλή και ακίνδυνη. Μετά από κάποιες απαραίτητες εξετάσεις (υπερηχογράφημα, ορμονικός και ιολογικός έλεγχος), ξεκινά η διέγερση των ωοθηκών, όπως και σε μια απλή εξωσωματική γονιμοποίηση. Μετά από 10-12 ημέρες, όταν τα ωάρια είναι ώριμα χορηγούμε μία ορμόνη η οποία προκαλεί την απελευθέρωσή τους στο υγρό των ωοθυλακίων. Η ωοληψία γίνεται περίπου 36 ώρες μετά την τελική ένεση. Με τη χορήγηση κατάλληλων φαρμάκων η ασθενής περιέρχεται σε ελαφρά γενική αναισθησία -μέθης- που προκαλεί αναλγησία. Το υγρό από τα ωοθυλάκια αναρροφάται με μία βελόνα και παραδίδεται στον εμβρυολόγο, ο οποίος με μικροσκόπιο βρίσκει τα ωάρια. Στη συνέχεια αυτά καταψύχονται σε εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία. Η γυναίκα μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της περίπου μια ώρα μετά τη διαδικασία», εξηγεί ο Δρ. Χηνιάδης.

Τα κατεψυγμένα ωάρια μπορούν φυλαχτούν για δέκα χρόνια σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο. Στην πραγματικότητα, σε τεχνικό επίπεδο μπορούν να παραμείνουν κατεψυγμένα για απεριόριστο χρονικό διάστημα.
«Όταν η γυναίκα αποφασίσει να τεκνοποιήσει, αποψύχουμε τα ωάρια και τα γονιμοποιούμε με το σπέρμα το συντρόφου ή του δότη. Παράγουμε έτσι έμβρυα τα οποία μετά από 2-3 ημέρες μεταφέρουμε στη μήτρα της, την οποία φυσικά έχουμε προετοιμάσει ορμονικά», συμπληρώνει ο ειδικός.
Στην περίπτωση όπου η μήτρα έχει αφαιρεθεί για λόγους υγείας, μπορούν τα έμβρυα να μεταφερθούν στη μήτρα παρένθετης μητέρας, η οποία θα κυοφορήσει το έμβρυο και εν συνεχεία θα το αποδώσει στους βιολογικούς του γονείς.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η σχετική νομοθεσία της χώρας μας, επιτρέπει σε άγαμες γυναίκες να χρησιμοποιήσουν τα ωάρια τους και να τα γονιμοποιήσουν με σπέρμα δότη προκειμένου να μείνουν έγκυες.